የ፯ኛ_ክፍል_የአማርኛ_ትምህርት_ማስታወሻ_፩.pdf

• word cloud

• Extraction Summary

የቋንቋ ወይም የንግግር ወሰረት ድምፅነው የንግግር የቋንቋ መሰረት ድምፅ ነው ሲባል በማንኛውም ቁሳዊ አካል እንቅስቃሴ የሚፈጠረውን ድምፅ ሳይሆን ቋንቋ በሰው ልጅ አንደበት እየተነገረና ስርዓት ባለ ው መንገድ እየተቀናጀ አንዳች መልፅክት የሚያስተላልፍ ማለ ት ነውአንድ ሰው በቋንቋ አማካይነት ለመግባባት ጤናማ የአንደበት ክፍልችኑ ምላስ ከንፈር ድድ ላንቃ ትናጋና ጎሮሮ ናቸው ሾምኘዉወጃቸውኝ ልጆቻቸኘኘ ሀዝሽቸኘኘ እኛ ሀገራችኘኝ ይጠቭቐልኘ የተለ ያዩ ቃላት ደግሞ ሐረግን ይመሠርታሉ ሐረጎች ተዋህደው ዐነነገርን ይሠጡናል ዐነገር ደግሞ የተሟላ ሐሣብን ያስተላልፋል ዓረፍተ ነገር ሁለ ት ይከፈላሉ ከመዋቅር አንፃር ዐነገሮችን ስንከፍል መስፈርት የምናደርገው በውስጣቸው የሚይዙትን ግስ ነው።

• Cosine Similarity

የቋንቋ ወይም የንግግር ወሰረት ድምፅነው የንግግር የቋንቋ መሰረት ድምፅ ነው ሲባል በማንኛውም ቁሳዊ አካል እንቅስቃሴ የሚፈጠረውን ድምፅ ሳይሆን ቋንቋ በሰው ልጅ አንደበት እየተነገረና ስርዓት ባለ ው መንገድ እየተቀናጀ አንዳች መልፅክት የሚያስተላልፍ ማለ ት ነው ቋንቋ ሁሉ መግባቢያ ነዉ መግባቢያ ሁሉ ግን ቋንቋ አይደለ ም ምክንያቱም መግባባት በቁሳዊና በአካላዊ እንቅስቃሴዎችም ሊከናወን ስለ ሚችል መግባቢያ የሚለ ው ቃል አገልግሎቱን እንጂ ውስጣዊ ባህሪውን ስለ ማያመለ ክት ነውአንድ ሰው በቋንቋ አማካይነት ለመግባባት ጤናማ የአንደበት ክፍልች እና ጤናማ አእምሮ ሊኖረው ይገባል ቋንቋን ለ መፍጠር ለ መጠቀም ነ የሚያገለ ግሉን የአንደበት ክፍልችኑ ምላስ ከንፈር ድድ ላንቃ ትናጋና ጎሮሮ ናቸው ሾምኘዉወጃቸውኝ ልጆቻቸኘኘ ሀዝሽቸኘኘ እኛ ሀገራችኘኝ ይጠቭቐልኘ የተለ ያዩ ሆፄያት በአንድ ላይ ቃላትን ይሰጡናል የተለ ያዩ ቃላት ደግሞ ሐረግን ይመሠርታሉ ሐረጎች ተዋህደው ዐነነገርን ይሠጡናል ዐነገር ደግሞ የተሟላ ሐሣብን ያስተላልፋል ዓረፍተ ነገር ሁለ ት ዋና ዋና ክፍሎች አሉት እነሱም ጳ አብይ ስማዊ ሐረግና ግሣዊ ሐረግ በመባል ይመደባለ ዐነገር በአጠቃላይ ከመዋቅርና ከአገልግሉት አንባር ተብሎ በሁለ ት ይከፈላሉ ከመዋቅር አንፃር ዐነገሮችን ስንከፍል መስፈርት የምናደርገው በውስጣቸው የሚይዙትን ግስ ነው። በዚህም መሠረት ዐነነገሮች በሁለ ት ይከፈላሉ አነሱም ይህ የዐነገር አይነት በውስጡ አንድ ግስ ብቻ የሚይዝ ነው ምሳሌ « ከበደ ነጋዴ ነው « እሱ ከትቤት መጣ የክንድ አዲስ አፅምሯዊ ቅርፅ መፈ ጠር ለ ለላ አዲስ ቃል መፈ ጠር መገኘት ምክንያት ይሆናል በዚህ አይነት መንገድ የሚፈ ጠር ቋንቋ የተለ ያዩ ባህሪያት አሉት ሾምኘዉወጃቸውኝ ልጆቻቸኘኘ ሀዝሽቸኘኘ እኛ ሀገራችኘኝ ይጠቭቐልኘ ዘፈ ቀዳዊነት ምልኡነት የተሟላ መሆን በትምህርት የሚገኝ መሆን ጃጓኋ። ይህም አንድ ቋንቋ ከወላጆቹ በዘር የሚወረስ ሳይሆን ቋንቋውን ከሚናገር ማሀበረሰብ ጋር በመገኘት በመለ ማመድ በመማር የሚያገኘው መሆኑን ያሳያል በንግግር ወቅት መልአክት የሚተላለ ፈ ው በድምፅ ነው ድምፁና ድምፁ የሚወክለ ው ነገር ወይም ሁኔታ የግድ አንድ ላይ ላይገኙ ይችላሉይህም ማለ ት ሰው ድምፅን ከሁኔታው ለ ይቶ ፅንሰ ሀሳቡን በመቅረፅ በጊዜና በቦታ ርቆ መናገር ይችላል ማሰ ት ነው ለ ምሳሌነብር የሚለ ው ቃል አውሬው በሌለ በት ቦታና ጊዜ ቢነገር ወይም ድምፁ ቢሰማ ነብሩ በሀሳባችን ይቀረፃዋል ሾምኘዉወጃቸውኝ ልጆቻቸኘኘ ሀዝሽቸኘኘ እኛ ሀገራችኘኝ ይጠቭቐልኘ የሰው እውቀት ሲሰፋ ቋንቋው በዚያው መጠን አዳዲስ ቃላት በመፍጠር በመዋስ ወይም በመውረስ እያደገና እየዳበረ ይፄዳል የክንድ ቋንቋ ዘዬዎች የተለ ያዬ ቋንቋዎች ከመሆን ደረጃ ሲደርሱ ወይም አዳዲስ ቃላት ሲፈ ጥሩ ቋንቋ ተዐለ ደ አገላ ን አንድ ማኀበረሰብ በሳይንስ በቴክኖሎጂ በባህልና በአኗኗር ሲያድግ ቋንቋውም አዳዲስ ቃላት በመፍጠር ያለትንም ቃላት ትርጉም ሲያሰፋ እየተሻባለ ና እየበለ ፀገ ሲመጣ ቋንቋ አደገ ይባላል አንድ ቋንቋ በተለ ያየ ተፈ ጥሯዊና ሰው ሰራሽ አስገዳጅነት ቀስ በቀስ ወደሌላ ቋንቋ በመለ ወጥ በሌላ ቋንቋ በመዋጥ ተናጋሪ በማጣት በአፍ መፍቻ ቋንቋነት የሚናገረው ሲያጣ ቋንቋ ሞተ አንላለ ን ቋንቋ ለ ሰው ልጆች ብቻ የተሰጠ ፀጋ ነው ሰ ቋንቋ መገኛ መሠረት የሆኑ ድምፆችን መፍጠርና በስርአት ማቀናጀት የሚችለ ው ሰው ብቻ ነው የቋንቋስርአታዊነት ቋንቋ ስርአት ባለ ው መንገድ የተደረደሩ ትዕምርቶች ምልክቶች ስብስብ ነውበዘፈ ቀደ የተፈ ጠሩ ትዕምርቶች ለ ተፈ ላጊው የመግባባት አገልግሎት ይውለ ዘንድ ሾምኘዉወጃቸውኝ ልጆቻቸኘኘ ሀዝሽቸኘኘ እኛ ሀገራችኘኝ ይጠቭቐልኘ ህብረተሰቡ በይሁን ተቀብሎ የሚጠቀምበት የቃላት አሰካክና የአረፍተ ነገር አመሠራረት ስርአት ክው ከዚህበታችለ ቀረቡትጥያቄዎችትክክለ ኛመልስምረጡ የቋንቋ መሠረት ድምፅ ነው ሲባል በማንኛውም ቁስ ስካል አንቅስቃሴ የሚፈ ጠረውን ድምፅ ይጨምራል በአንደበት እየተነገረ በስርአት እየተቀናጀ መልእክት የምናስተላልፍበትን መንገድ ይገልፃል ሐ ማንኛውም ድምፅ ከተቀናጀ ቋንቋ መሆን ይችላል መ ምንም ይሁን ምን ድምጽ መፍጠር ከተቻለ ቋንቋ መሆን ይችላል አንድ ሰው በቋንቋ አማካይነት ለ መግባባት የሚያስፈ ልጉት መሠረታዊ ነገሮች ሀ ጤናማ የአንደበት ክፍሎችና ጤናማ አዕምሮ መናር ለ ከቋንቋው ማኀበረሰብ ጋር ከፍተኛ ወዳጅነት መመስረት ሕከቋንቋው ተናጋሪ ማኅበረሰብ ጋር የጋራ ስምምነት መፍጠር መ የተለ ያዩ ድምፆችን ከአንደበት ማፍሰ ቅ መቻል ሾምኘዉወጃቸውኝ ልጆቻቸኘኘ ሀዝሽቸኘኘ እኛ ሀገራችኘኝ ይጠቭቐልኘ ቋንቋ በዘፈ ቀደ የተጠፈ ሩ ትእምርቶች ስብስብ ነውማለ ት ሀ የሚከተለ ው ስርአት የለም ማለ ት ነው ለበቃልና ቃልን በሚወክል ነገር መካከል ተፈ ጥሯል ማለት ነው ሐ በቃልና ቃልን በሚወክል ነገር መካከል ተፈ ጥሯራዊ ግንኙነት የለም ማለት ነው መየትዕምርቶች ቅንብር ህግን የተከተለ አይደለ ም ማለ ት ነውዷድርብ ዐጎፃር ይህ ዐነገር በውስጡ ሁሇትና ከሁሇት በላይ ግስ የሚይዝ ነው ሁለ ት ነጠላ ዐነገር በወደረኛ መስተፃምር በስያያሸዥ ሲጣመሩ የሚሠጡት ውጤት ነው ምሳሌ « አቤል በትምህርት ጎበዝ ነው ነገር ግን ክፍል ውስጥ ይረብሻል « ታታሪው ገበሬ በደንብ አረሰ ስለዚህ ጥሩ ምርት አገኘ ምንባብጉዞወደሀዋሳ መልመጃ ጮ ኛምኘዉወጃቸውኘ ጴጀቻቸኘፕርዝሽችኘኘ አኛ ሀገራችኘኘን ጅጠቭቕጴፕ ቃላት ገፅ ከ እስከ ሰዋሰው ገፅ ከ ሀ እስከ ሠ በሚከተለ ው ምሳሌ መሠረት ድርብ ዐነገሮችን ወደ ነጠላ ዐነገር ለወውጡ ምሳሌኑ።

• N.B. This Summary is Very Experimental!! based on the following scripts from:
  • https://github.com/millzon/textSummarizer-am
  • https://github.com/icoxfog417/awesome-text-summarization#motivation