ትንሳኤ ዘ-ኢትዮጵያ (በረከት ሥምኦን).pdf

• word cloud

• Extraction Summary

ሦይ ን ይጠይቃል በቁጥር ጥቂትና እዚህም እዚያም የተንጠባጠቡ ፋብሪካዎች ስላሉ ብቻ አንድ አገር ውስጥ ሰፋ ባለ መጠን ተከማችቶ የሚገኝና በየጊዜውም መጠኑ አየጨመረ የሚሒድ ካፒታል ካልተያዘ በስተቀር በኢንዱስትሪ የበለጸገ አገር ለመገንባት አይቻልም ከፍ ያለ የካፒታል ከምችት አውን መሆን ጀምሯል የኢትዮጵያ ትልቁ ፈተና ገንዘብ ማግኘት መሆኑ ቀርቶ ያገኘኸውን ገንዘብ የት ላይ እንደሚያውል ግራ መጋባት እንደጀመረ የሚያመላክት ነው። መሥራት አንዳለብን ትከከሰኛ አቅጣጫ የተያዘበት ነው። ከዚህ ጋር ኢንዱስትሪው የመሪነት ሚና መጫወት ከመጀመሩ በፊትምሆነ በኋላ የኤከስፖርት ዘርፉ ሴከተሩንመምራትእንዳለሰበት በግለጽ ተቀምጧል አከራካሪው የገጠር ኢንዱስትሪ ልማትም ግባቸንን ለማሳካት አማራጭ የሌለው አንድ ትከከለኛና መሠረታዊ አቅጣጫ ነው። አገራዊ ጥቅምን ማዕከል በማድረግየተቀረጸውና ለቴክኖሎጂ ሽግግርና ለዘመናዊነት በሚያበቃ ደረጃ አየተስፋፋ ያለው የቴሌኮም አገልግሎት ልማትም ሌላው የለውጥ አቅማችን ነው። የኢንዱሰትሪና የመስኖ ፍላጐትን ጨምሮ ከገጠር አስከከተማ ሰሰውና እንሰሳት የንጹህ ውሃ አቅርቦትን ለማሟላት የተያዘውና የትምሕርትና ጤና መሠረተልማቶች አቅጣጫዎቻችን ሁሉ ሰፈጣን ፅድገት የሚያበቁ እንደሆኑ ከንድፈሀሳብ አልፎ በተግባርም ተረጋግጧል ይህ ትልቅ ጸጋና መልካም ዕድል ነው እነዚህ አቅሞችና መልካም ዕድሎች መፈጠር በመጀመራቸው ኢትዮጵያ ከመቼውም ጊዜ በተለየና በተሻለ ደረጃ ለለውጥ የምትመቸአገር ሆናለችየተሃድሶ እንቅስቃሴው ልማትን ብቻ ሳይሆን ዴሞክራሲያዊነትን በማዳበር መርሕ በመመራት አገሪቱ ያለማቋረጥ ወደፊት እንድትራመድ አድርጓል ይህም ሆኖ በአስካሁኑ ጉዞ ለለውጥ ተፈላጊው መነሻ መሠረት ስለተጣለ ብቻ ቀጣዩ ጉዞ የሰመረ ይሆናል ማለት አለመሆኑ ሊስተዋል ይገባዋል እያንዳንዱ ድርጊት የራሱን ተጻራሪ ድርጊት ማስከተሉ አይቀርም በሚለው የፊዚከስ ሕግ በመታገዝ ሕብረተሰብን ለመተንተን መሞከር የራሱ አሰቸጋሪነት እንደሚኖረው ባያጠያይቅም በትግሉ ከተፈጠሩት እዎንታዊ የተከማቹ አቅሞች እንደሚኖሩ ሊሳት አይገባውም በእኔ አስተያየት አገራችን ባልታሠሠ ቀጠና ውስጥ እንድትገባ ካደረጓት ልዩ ልዩ ጉዳዮች መካከል ዋና ዋናዎቹ ከፍ ሲል የተዘረዘሩት የሥጋትና የመልካም ፅድል ሁኔታዎች ናቸው ዛሬ ከሃያ አምስት ዓመታት በፊት የተረከብነውን እንደነበረው ወይም በጥቂቱ ብቻ አሻሸለን ብንቀጥል ኑሮ ይህ የተወሳሰበ ሁኔታ ላይ ራሳችንን አግኘተነዋል ይህንመድረከ በልዩ ጥንቃቄና የኃላፊነት መንፈስ በመምራትና መልከ በማስያዝ አስከተራመድን ድረስ ኢትዮጵያችን እንደገና ወደሌላ ከፍታ መውጣቷ ህዝቦቿም እንደገና ለተሻለ ሕይወት መብቃታቸው አያጠራጥርም ይህእንደተጠበቀሆኖአንድአገርና ሕብረተሰብ መንታም ወይምመስቀለኛ መንገዶች ደረጃ ላይ ከደረሱ ከያዙት ትክከለኛ ጐዳና የመውጣት አደጋ በአያሴው ተደቅኖባቸዋል ማለት ነው። ከብዙ የበለጸጉ አገሮች ውስጥ የተከሰቱት ቀውሶችመነሻና መድረሻይኸው የሕብረተሰብ የሀብት ይዞታ ሽግሽግ ነበር። አንደኛው ደርግ አንዳደረገው ጥቂት ሀብት ያፈሩ ሰዎችን ወርሶ ለሰሴላቸው በማከፋፈል ሥም የሚፈጸመው ነው። ሌላው ንብረት ከመውረስ በመለስ ቀደም ሲል የተዘነጉት ዜጐችና ብዙኀኑ ህዝብ በሀብት ፈጠራ እየተሳተፉ እንዲበለጽጉና የገቢ ልዩነት እየጠበበ እንዲሔድ ማድረግ ነው። አስካሁን ወደህትመት ባለመግባቱ የኋለኞቹን ዓመታት ትዝብቴን ለመጨመር እድል ቢሰጠኝም ያለቀ መጽሐፍ በእጄ ይፔ ለሁለት ዓመታት ተቀመጥኩ። በተለይ ደግሞ በ መጀመሪያ ላይ ራሴን ከኢህአዴግ ሥራአስፈፃሚ ኮሚቴ አግልዬ ከድርጅቱ አመራር ሙሉ በሙሉ የመገለል ሃሳቤን በኛው የብአዴንጉባዔ ላይ አስፈፅመዋለሁ የሚል ቁርጥያሰለ ሃሳብ ላይ ደርሼ ነበር በመሀል ቤት ግን የታጋይ መለስ ህልፈት አጋጠመ መለስ በድንገት ሲያልፍ ዋናው ጉዳይ የትግል ኃይላችንን አለማመናመን ነወ ብዬ በማመን እንደገና ለመመለስ የወሰንኩበትን ቀን እስከረግም ድረስ የሚያስመርር ነበር። ራ ዴይጣሙጮ ኃላኑ ዒፍኣዲኣፁን የቓቹረድጅ ያአ ኒባሪ ጄሬትጆቻ ቆነእዎሪት ፈናነ ጣዋባና ዋቢ መጽሐፍተ ይዘወዘዐ ፊልድ ማርሻል ኮብ በሁለተኛው የዓለም ጦርነት የናዜ ጀርመንን ወታደራዊ ኃይል ያንኮታኮተው የሶቭዬት ሕብረት ቀይ ሠራዊትመሪ ነበር አጅግ የተዋጣለት ወታደራዊ ስትራተጂና ታከቲክ ነዳፊና የነደፈውንም በተግባር ሳይ የማዋል ከፍተኛ ብቃት የነበረውየጦር መሪ ነበር።ጸዐአከ ርህክ ህበ እርኣሃኘርቪ ገጽ ዴቪድ ሓርቬይ ፀህዩበፎይክ ክክ ክሰ ከ ክሰ ያ ጠ ኢርነ ህአቨበፔፐኘ ገጽ መንግሥቱ ኃይለ ጣርያም ለዘጠነኛው የኢሠፓ ጉባኤ የማዕከላዊ ኮሚቴ ስብሰባ ያቀረቡት ሪፖርት ዓም ጆ ስቱድዌል ሄ ለ ነቨ ህር ፀበ ህር ዚሬ ኣዐበበሄ በ ሃበበ ርዘኗዕሄ ከፎነህ ኘዝዩ ገጽ ጀን ድረዜ እና ኣማርቲያ ሴን ልክ ህበርከ ሃ ጄ ከህክ ር የከክ ገጽ ተፈራ ደገፌ እብክህ ዐ ልክ ዐኪ ርክቪክ ከጠገ ገጽ የወጭ ፖሊሲ ምንነትና የጥናቱ ይዘቶ ገጽ ዝኒ ከማሁ ገጽ መለስ ዜናዋ ትግላቶን ከየት ወደየት የአብዮታችን የወደፊቱ አጠቃላይ አቅጣጫ በ ዓምለኢህአዴግ ሥራ አስፈፃሚና ለአባላት የቀረበ የወይይት ሰነድ ገጽ ኔት ሲልቨር ፐከዕ ፅበጸ ቧፀበ ፒከር ከ ነሃከሃ ፍዑ ከገበኪሃ ዐሮዐዝርዘርከ ኢዘ በበ ፍዕርከይ በዕበ ፐከር ዞፔክርር አ ኮዚጀ ከርካ ቫር በሚል መጽሐፉ ላይ ካቀረበው የስኪፕ ጌትስ ጥቅስ የተወሰደ ገጸ መለስ ዜናዊ የቦናፓርቲስታዊ ዝቅጠት አደጋ ያልታተመ ሥራገጽ ምንጭ የኢፌዴሪ መንግሥት የግብርና ሜኒስቴር አፍሮባሮሜትር ከሰላሳ በላይ የአፍሪካ አገሮች በዴሞከራሲ በአስተዳደር ኢኮኖሚያዊ ሁኔታዎችና ሌሎች ተዛማጅ ጉዳዮችላይ የህዝብን አስተያየትለማጥናት የሚንቀሳቀስ አንድ ገለልተኛ ፓን አፍሪካዊ የሪሰርች ተቋም ነው። ይህን የመሰለው አገር አቀፍ ከ እስከ ፅ በሚደርስ የስህተት ሕዳግ አመኔታ የሚጣልበት ውጤት ያስገኘ ጥናት ነው።በኩሃን በፍልስፍና ትምሕርት ተመርቆ ወደትግል ዓለም የተሰማራ በተለይ ለፀረቅኘ አገዛዝ ትግሉ ከፍተኛንድፈሀሳባዊ አስተዋጽአያበረከተ ሰው ነው። የአይጦች የሩጫ እሽቅድድም የሚባለው ተምሣሌታዊ አገላለጽ አንድ ነገር ለማግኘት ወይም ከአገድ አደጋ ለመሸሽ ከሚሽቀዳደም የአይጥ መንጋ ባሕርይ ጋር የተያያዘ ነው።

• Cosine Similarity

በዚህ የተነሳ ቻይናም የዕድገት መገታት ወጥመድ ላይ ወደቀቸ በዚህ ላይ የነቀዘው አስተዳደሯ አንግሊዝና ፈረንሳይ በትብብር በሰነዘሩበት ተደጋጋሚ ጥቃት በመሸነፉ ኢኤኢ ከ ጀምሮ እስከ በነበሩት ዓመታት ደካማና ለመበታተን የተቃረበች አገር ልትሆን ተገደደች ቻይና ከዚህ ዓይነቱ ድክመት መውጣት የጀመረችው በአጠቃላይ እኤ ከ ጀምሮ ራሷን ከውጭ ተፅዕኖ ያላቀቃት የሥርዓት ለውጥ በማካሔድ በተለይ ደግሞ ከ በኋላ በለኮሰችው የማሻሻልና ግልጽነት «ሀጠ ህቧበ አንቅስቃሴ ብቻ ነው ቻይና ከዚህ ጊዜ ወዲህ ባሉት ዓመታት ወደሰባት መቶ ሚሊዮን የሚጠጋ ህዝብ ከድኅነት ወለል አውጥታ ወደመካከለኛ ገቢ እንዲሸጋገር አድርጋለች ይህ ቁጥር ከሞላ ጐደል አውሮፓና አሜሪካ በድምር ካላቸው የህዝብ ብዛት ጋር እኩል ነው በምዕራቡ ዓለም ይህን የመሰሰው ሰውጥ ይመጣ ዘንድ ከሁለት መቶ ዓመታት በላይ የወሰደና አፈጻጸሙ እጅግ አዝጋሚ ነበርበአንድ በኩል በብዙኀኑ ድኅነት ጥቂቶችንየማበልጸግ አቅጣጫቸው በሌላ በኩልየድንጋይ ከሰልንና በኋላም የነዳጅ ኃይልን የመጠቀም አቅጣጫቸው ባሳደረበት ተፅዕኖ ምከንያት የብዙኃኑን ተጠቃሚነት የማረጋገጥ ጉዳይ ረዥም ጊዜ ወስዷል በዚያው ልክደግሞ ፍትሃዊነት የጐደለው ሂደትም ነበር በአንጻሩ በምሥራቁ ዓለም የተገነባው የገበያ ሥርዓት በኃይል ምንጭ ልማትና አጠቃቀም ረገድ የተከተለው አቅጣጫ ከሞላ ጐደል ለአረንጓዴ ልማት ትኩረት የሚሰጥ መሆኑ በተግባር የተሻለ ውጤት የተገኘበትሊሆንችሏል የምሥራቁ ዓለም ዋናው መተማመኛ ሰብዓዊ ኃይሉ መሆኑን ተከትሎ ዋነኛ የልማት አቅጣጫው በሰብዓዊ ልማት እንጅ በኃይል ምንጭ ሰፊ ተጠቃሚነት ላይ ያተኮረ ሆኖ አልተቀየሰም ስለሆነም አጅግ አብዛኛው ሥራ የሚከናወነው ኃይልንወይም ጉልበትን በሰፊው በማንቀሳቀስ ነው ዛሬ ቻይና የዓለማችን ቀዳሚ ኢኮኖሚ መሆን ብትጀምርም በኃይል አጠቃቀምረገድ በህዝብ ብዛት የእርሷን አርባ በመቶ ያህል ብቻ ከሚሆነው አውሮፓ በእጅጉ ያነሰ ደረጃ ሳይ ትገኛለሲቸ አስከቅርብ ጊዜ ድረስ ከመኪና ይልሦቱ ሞተር ሳይከልና ሳይከልን አሁንደግሞ አንደ ጥይት የሚፈጥኑ ባቡሮችን ዋነኛ የመጓጓዣ አውታር ማድረግ በመረጠቸው ቻይና የኃይል አጠቃቀም ከምዕራቡ ዓለም ጋር ሲነጻጸር በአርግጥም በጣም ዝቅተኛ ደረጃ ላይ የሚገኝ ነው ጆቫኒ አሪጊ እንደሚገልጸው የምሥራቁ ዓለም ይህን አቅጣጫውን ትቶ ልከ እንደምዕራባውያን አገሮች በአንድ ቤት ሦስትና አራት መኪኖችን መጠቀም የጀመረ ቀን ዓለማችን ወደእቶን አሣትነት እንደምትቀየር ብዙም አያከራከርም የገበያ ሥርዓት በእነዚህ ሁለት መሠረታዊ ልዩነቶች ላይ የተገነባ ከመሆኑ በተጨማሪ በእያንዳንዱ ዋነኛ ፈለግ ደረጃም ልዩነቶች የሚታዩበት ነው በአውሮፓና በአሜሪካ የገበያ ሥርዓቶች መካከል ራሱን የቻለ ልዩነት ይታያል በሰሜንና በደቡብ አውሮፓ ካፒታሊዝም መካከል ጉልህ ልዩነት አለ የጀርመንና የፈረንሳይ የእንግሊዝና የጀርመን ካፒታሊዝምም በሁለመናቸው አንድ አይደሉም ስለሆነም ካፒታሊስታዊ የገበያ ሥርዓት ሁሉ አንድ ዓይነት አይደለም ካፒታሊስታዊ ያልሆነው የገበያ ሥርዓትም ቢሆን አንድ ወጥ ሳይሆን መልከ ብዙ ሥርዓት ነው በጃፓን በኮሪያ በታይዋን በሲንጋፖርና ሆንግ ኮንግ አሁን ደግሞ በቻይና የገበያ ኢኮኖሚዎች መካከል ጉልህ መመሳሰል ብቻ ሳይሆን ትንሽ የማይባሉ ልዩነቶችም ይታያሉስለሆነም የገበያ ሥርዓት ከአገሮችና ከፍላተ ዓለማትልዩና ተጨባጭ ሁኔታ በመነሳት ብ የተገነባብዙኀነት ያለው ሥርዓት ነው ብዙ መጥፎናጥሩ ነገሮችን አደባልቆ የያዘና ለአገሮችና ልዩልዩ ማኅበረሰቦቸ እንደየምርጫቸው የተለያየ ዕድል የሚሰጥ ሥርዓት ነውበዚህ ምክንያት የገበያ ሥርዓትን በአንድ ወጥነት እያሰቡ ልከ በገፍ እንደሚመረት ተመሳሳይ የፋብሪካ ፅቃ ያለአንዳቾ ልዩነት ለመገንባት መሞከር ከውድቀት ውጭ ሌላ አዝመራ የማይታፈስበት ይሆናል በኢትዮጵያ ሊገነባ የሚችለው ካፒታሊዝም የአገሪቱን ታሪካዊና የተለየ ነባራዊ ሁኔታ መነሻ በማድረግ በመሠረታዊ ባሕርዩ ከሌሎች ተመሳሳይ ሆኖ የራሱ የተለየ ገጽታ ያለው ካፒታሲዝም ሊሆን የሚችለውና የሚገባው በዚህ የተነሳ ነው የድኅነትን ፈተና በመቋቋም የፖሊሲ ነጻነትን ማስከበርና ልማትን የማፋጠን ጥያቄ የገበያሥርዓት መሠረታዊ ባሕርይውን ሳይለቅ ብዙ መልኮች ይዞ የተገነባ ሥርዓት ቢሆንም በገበያ አከራሪነት አሰተሳሰብ የሚመሩ ሁሱ የገበያ ሥርዓትን ያለአንዳች ልዩነት በተመሳሳይ ይዘትና ገጽታ ለመገንባት ይሻሱ ድሀና ሀብታም የለማና ያልለማ ገበያ ያላቸው በትምሕርትና መሠረተልማት ፅድገት ደረጃ የሰማይና ምድር ልዩነት ያላቸው አገሮች ሁሉ ካፒታሊስታዊ የገበያ ሥርዓትን በፍፁም መመሳሰል እንዲገነቡ ጥብቅ መመሪያ ይሰጣሉ ሁሉንም የሂሳብ ጥያቄዎች በአንድ ቀመር መመለስ ይቻል ይመስል ላደገውም ላላደገውም አገር ተመሳሳይ ቀመር መመሪያ ያስተላልፋሉ ኢህአዴግ በገበያ ሥርዓት አስተሳሰብ በመመራት አዲሲቱን ኢትዮጵያ ለመገንባት ሲነሳ ከሁሉበፊትእነዚህንጉዳዮች ታሳቢ አድርጓል በተለይ ደግሞ ግንባሩ ወደሥልጣን የመጣው ኒዮሊበራሊዝም በዓለማችን የበላይነት በተቀዳጀበት ጊዜ ስለነበር የአዲሱ ሥርዓት ግንባታ አገራቸንን ዘመኑ ካገነነው የገበያ አከራሪ አሉታዊ ተፅዕኖዎች የሚታደግ መሆን ነበረበት በዚህ ወቅት ዓለም አቀፉ የገበያ አከራሪነት ኃይል ለካፒታልና ለባለሀብቱ ብቻ የተመቸ ሁኔታ ለመፍጠር የማይገለብጠው ድንጋይ አልነበረም ከዚህ በመነሳት በኢትዮጵያ የሚገነባው የገበያ ሥርዓት ብዙኀኑን ለድኅነትና ጉስቁልና እየዳረገ ጥቂቶችን ብቻ የሚያበለጽግ አለመሆኑን ማረጋገጥ ተገቢ ነበር ከምንም ነገር በላይ ደግሞ የህዝቡን ልማታዊ ተሳትፎና ተጠቃሚነት በሚያረጋግጥ አኳኋን የሚገነባ መሆን ነበረበት አገራቸን ሰፊ መሬትና ጉልበት ያላት በመሆኑ በምዕራቡ ዓለም ከሚታየው መጠነ ሰፊ የኃይል ምንጭ ተጠቃሚነትና ካፒታል ተኮር አቅጣጫ ይልቅ በምሥራቅ እስያ ከታየው ጉልበትና መሬት ተኮር ልማት ጋር ይበልጥ ተመሳሳይነት ባለው አቅጣጫ መገንባት ነበረበት በዚህ የተነሳ ለሰብዓዊ ኃይል ልማትና ተጠቃሚነት የላቀ አጽንኦት የሚሰጥ በታዳሽ አረንጓዴ ልማት ላይ የተመሠረተ አቅጣጫ መከተል ተገቢ ነበር ኢህአዴግ መራሹ መንግሥት ይህን ገና ከጠዋቱ በተሟላ ግንዛቤ ባይጀምረውም አንኳ መሠረታዊ አቅጣጫውን ተከትሎ በሂደት እያዳባረው ሲሔድና ሲገነባው ይገባ ነበር በኢህአዴግ መሪነት የተካሔደው የገበያ ሥርዓት ግንባታ ምን እንደሚመስል ባለፉት ሃያ አምስት ዓመታት አገራዊ የፖሊሲ ነጻነትን ለማስጠበቅ ከተካሔደው ትግልና ከተመዘገበው ውጤት በመጀመር መመልከት ይቻላል መላው ዓለም በጥብቅ የኢኮኖሚ ገመድ ተሳስሮ የእርስ በእርስ ተፅዕኖው ኃያል በሆነበት በዘመነ ግሎባላይዜሽን የአገሮች ሉዓላዊነነት ተከብሯል ከሚባልባቸው መስፈርቶች የመጀመሪያውና ወሳኙ የፖሊሲ ነጻነትን ለማሰከበር ከመቻልና ካለመቻል ጋር የተያየዘ ነው የኮሪያን ልማታዊ ፅድገት ከመሩት ሰዎች አንዱ የነበረው ኪም ቹንግ ዩም አንድ አገር ክሴሎች አገሮችጋርመገናኘቷና ከሌሎችም መማሯ እንደተጠበቀሆኖ የፖሊሲ ነጻነቷን በጥብቅማስከበር እንዳለባት ሲመከር አንድ አገር ከሌሎች በንቃት መገናኘትና መማሯ ባይቀርም ቁልፉ ጉዳይ የራሷን ፅድገት በባለቤትነት ለመምራት መቻሷና እያደገ በሚሔድ ደረጃ አቅሟን መገንባትና የሥጋት ምንጮችን ለመቆጣጠር መቻሷ ነው ሁሌም ቢሆን የፈጠራና ቅንጅት በጐ ተፅዕኖዎችን አያጐለበተቸ በመንግሥች በኩል የሚታይ ሙስና የሚያሳድረውን አሉታዊ ተፅዕኖ ደግሞ በእጅጉ ለመቀነስጳ መቻል አለባት በተጨማሪም የበጀት ዲሲፕሊንና ጥብቅ የመቆጣጠር አቅም ልታዳብር ማንኛውንም የገበያ ነውጥ ለመቋቋም በሚያስቸላት ደረጃ ዋጋን ከሁኔታ ጋር የማጣጣም ብቃት መገንባት አለባት ከሁሉ በላይ ደግሞ ለሰብዓዊ ልማት ትኩረት ልትሰጥ የሕብረተሰቡን ውሕደት የሚያናጉና ዕድገትን የሚገድቡ ግጭቶችም ልታስወግድ ይገባታል ይላል። ስለዚህ በኢህአፓ ውስጥ የተከሰቱ ልዩነቶች የአገሪቱ ዴሞክራሲያዊ ኃይሎች ማዳበር ጀምረውት በነበረው የንድፈሀሳባዊ ከርከር ባሕል በመመራት የድርጅቱንፖለቲካዊ ብቃት በሚያጠናከር አኳኋን እንዲፈቱ መደረግ ነበረባቸው እንደገናም በ ዓም አሲምባ በነበረው ሠራዊት ዘንድ የተቀሰቀሰውን የእርማት እንቅስቃሴ ተከትሎ የኢህአፓ አመራር ለሁለተኛ ጊዜ ጥያቄ ያነሥ ታጋዮቹን በአንጀኝነት ፈርጆ መምታትን መረጠ በሠራዊቱ ውስጥ ከፍተኛ ተቀባይነት የነበራቸውንና በአገር ውስጥና በውጭ የኢትዮጵያ ተማሪዎች ንቅናቄ ንቁ ተዋናይ የነበሩትን እነ ይርጋ ተሰማና የትግል ስሙ መዝመፒ ውብሸት መኮነንን የትግል ስሙ አቡበከር ጨምሮ አሥራ አንድ ታጋዮችን በግፍ እስከ መግደል ደረሰ የኢህአፓ አመራር አንደገና ለሦስተኛ ጊዜ ዴሞከራሲያዊ ጥያቄ አንግቦ የተነሳውን የበለሳው ንቅናቄ አባላትና መሪዎች በአንጀኝነት ፈርጆ ለመምታት ሞከረ ይህ ንቅናቄ በኋላ ኢህዴንን የመሠረቱ ታጋዮች የተሰባሰቡበት ሲሆን በኢህአፓ ውስጥ እያለ የፓርቲው አመራር የፈጸማቸውን ስህተቶች ለማረም የሚያስችል የእርማት ንቅናቄ አንዲካሔድ ከመጠየቅ ውጭሌላ የፖሰቲካ ወንጀል አልፈጸመም የኢህአፓ አመራር ይህን ዴሞከራሲያዊ ጥያቄበማሰርና በመግደል ሊፈታው ከሞከረ በኋላ በኢትዮጵያ ተማሪዎች ንቅናቄ የተጀመረውን ንድፈሀሳባዊ ባሕል ለመጠበቅና ለማጐልበት የሚችልበት ዕድል አከተመ ይህ ዕድል እንደአዲስ ሊሞከር ይችል የነበረው ከኢህአፓ አፈንግጦ በወጣውና በኋላም የኢትዮጵያ ህዝቦች ዴሞከራሲያዊ ንቅናቄ ኢህዴን የአሁኑ ብአዴን በሚል ሥያሜከ ዓም ጀምሮ በተደራጀው አዳዲስ ንቅናቄ ሆነ በኢትዮጵያ ተማሪዎች ንቅናቄ የተጀመረውን ንድፈሀሳባዊ ባሕል በትጥቅ ትግል ነጻ በወጣው መሬት ላይ ኮትኩቶ የማሳደግ ሌላው ዕድል የተገኘው በህዝባዊ ወያነ ሐርነት ትግራይ ሕወሓትነበር ሕወሓት ገና ከመጀመሪያው በኢትዮጵያ ተማሪዎችንቅናቄ ንቁተዋንያን በነበሩ ሰዎች የተመሠረተ ድርጅት ነው በመሆኑም በንቅናቄው ውስጥ የተጀመረውን ንድፈሀሳባዊ ባሕል የሚያውቅና ይህንኑ ለማስቀጠል ዕድሉ የነበረው ድርጅት ነውይህ አንደተጠበቀሆኖ በድርጅቱ የመጀመሪያ ዓመታት ቁልፍ የአመራር ኃላፊነትን ከጨበጡት ሰዎች እንደአረጋዊ በርሔ ዓይነቶቹ ከንድፈሀሳብ ለተነጠለ ተግባር የላቀ ትኩረት የሚሰጡ ነበሩ በዚህ ላይ ድርጅቱ ከብዙ ኃይሎች ጋር እየተፋለመ ሕልውናውን ለማስጠበቅ የተገደደ ድርጅት ነበር በዚህ ምከንያት ሕወሓት አስከ ዎቹ መጀመሪያ ድረስ በከባድ ተግባራዊ እንቅስቃሴና ተነቃናቂነት የተጠመደ ድርጅት ነበር ይህምሆኖ ሕወሓትገና ከማለዳው በንድፈሀሳባዊ መስከ ጥናትና ምርምር የሚያደርጉ ሰዎችን ፈጥሯል ሁኔታው በፈቀደው ልከ በድርጅቱ ነጻ መሬት ውስጥ የተገኙ መጻሕፍት እየተጠኑ የህዝባዊ ትግሉ አቅጣጫና አካሔድ እየተተነተነ ከዚህ ቀጥሎ የሚደረስባቸውን ንድፈሀሳባዊ ድምዳሜዎች የተግባር መመሪያው ሲያደርግም ነበር ይህ ሂደት ቀስ በቀስ የተቀመሩ የትግልሀሳቦችአንዲበራከቱና የተግባር መመሪያ እንዲሆኑ ከማድረግ ባሻገር የንድፈ ሀሳባዊ ጥናትና ግንባታ ፋይዳ ትልቅ አንደሆነ ለማስገንዘብ በር ከፈተ ድርጅቱ ንድፈሀሳብ የማይመራው ማንኛውም ንቅናቄ መከሸፉ እንደማይቀር ተገንዝቦ ለንድፈሀሳብ ግንባታ የላቀ ትኩረት እየሰጠ ራሱን በራሱ እንዲገነባም አስቻለው ሕወሓት ለንድፈሀሳባዊ ግንባታ በሰጠው ትኩረት ከፍተኛ አመራሩን ብቻ ሳይሆን በየደረጃው የሚገኘውን አመራርም ማብቃት እንዳለበት በማመን ከዎቹ ጀምሮ ሰፋፊና ተከታታይ ሥልጠናዎችንአዘጋጀበእነዚህ የሥልጠና መድረኮችየልዩ ልዩ አገሮች አብዮታዊ ንቅናቄዎች ተሞከሮ ተጠንቶና ተቀምሮ እየቀረበ ከርከሮች ይካሔድበት ጀመር በኢትዮጵያ ከተሞች የጠፋው የንድፈሀሳባዊ ባሕል በትግል ነጻ በወጡት የትግራይ ገጠሮች እንደ አዲስ ተጠናከሮመገንባት ቀጠለ ይህም በኢህአዴግ ተጠብቆ ለቆየው ንድፈ ሀሳባዊ ባሕል ጠንካራ መሠረት ሆኖ አገለገሰ በዎቹ መጀመሪያ ከኢህአፓ ተገንጥሎ የራሱን አዲስ ድርጅት ለመመስረት ወደ ትግራይ ያቀናው የኢህዴን መስራች ኃይል ትግራይ እንደገባ ያገኘው አዲስ አውነታ በትግራይ ነጻ መሬት ልዩ ልዩ የህዝባዊ ትግል ጥያቄዎች እየተነሱ የሞቀ ከርከር የሚካሔድባቸው መሆኑን ነበር ይህ ኃይል በኢህአፓ ውስጥ ሆኖ ሲታገል በነበረበት ወቅት በተገኘው መጽሐፍ በመታገዝ የራሱን ፖለቲካዊ ሕይወት ለመገንባት ከፍተኛ ፍላጐት የነበረው ነው ከኢህአፓ ጋር የፈጠረው ልዩነት እየሰፋ መሔዱን ተከትሎ ደግሞ የፓርቲውን ስህተቶች እያነሳ በውስጡ ሰፊከርከር በማካሔድ ንድፈሀሳባዊ ባሕሉ እንዳይዳከም ይልቁንም ተጠብቆ እንዲቀጥል ጥረት አድርጓል ኢህአፓ በስትራቴጂና ታከቲከ ደረጃ የሠራቸውን ስሕተቶች በጥልቀት መርምሮ አቋም በመውሰድ በበሰለ አስተሳሰብ ከድርጅቱ እስከመለየት የደረሰም ነበር በ ዓም ከምሥራቅ ጐንደር አፈግፍጐ ወደትግራይ ሲያቀና በሕወሓት ውስጥ መልካም የሚባል ንድፈ ሀሳባዊ አንቅስቃሴ እንደሚካሔድ ተገነዘበ ይሕም በኢህአፓ አመራር ድከመት ምከንያት ተፈጥሮ የነበረውን ከፍተት ለመሙላት በጣም የተሻለ ዕድል ስለፈጠረለት የንቅናቄው አባላት ሕወሓትን በአጭር ጊዜ ውስጥ በዝርዝር ለማጥናትና ለማወቅ ቻሉ ከዚህም አልፎ በተፈጠሩ አጋጣሚዎች ሁሉ በንድፈሀሳባዊ ከርከሮች ውስጥ መሳተፍ ጀመሩ ሕወሓት ረዘምያለ ጊዜ ወስዶ ያጠራቸውን ሀሳቦች በአጭር ጊዜ በመገንዘብና በየከርከሮቹ በመሳተፍ ከዚህም አልፎ የራሱን ጥናቶች በቀጣይነት በማካሔድ የኢህዴን መሥራች ኃይል ለንድፈሀሳባዊ ባሕሉ መጐልበት የበኩሉን አስተዋጽኦ ማበርከት ጀመረ ሕወሓትና ኢህዴን አጅ ለእጅ ተያይዘው በኢትዮጵያ ተማሪዎች ንቅናቄ መሠረቱ የተጣለውን ንድፈሀሳባዊ ባሕል ወደአዲስ ከፍታ ለማውጣት የሚያስትል ምቹ ሁኔታ ፈጠሩ በዚህ የንድፈሀሳባዊ ባሕል ግንባታ ሂደት ታጋይ መለስ ዜናዊ የተጫወተው ሚና በማንኛውም መስፈርት ልዩ ነበር ከዩኒቨርሲቲ የትምሕርት ጊዜው ጀምሮ ለንድፈሀሳባዊ ጥናትና ምርምር ልዩ ትኩረት ይሰጥ የነበረው መለስ በትጥቅ ትግሉ ወቅትም ይህንኑ ይበልጥ አጠናከሮ ገፍቶበታል የመለስና ጓዶቹ ምርምር በዋነኛነት ከላሲካል በሚባሉ ንድፈሀሳባዊ ሥራዎተላይ የተመሠረተነበርበተለይ ደግሞበ ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ የካፒታሊስት ሥርዓትን ሁለንተናዊ በሆነ መንገድ በማጥናትና በመተንተን ለትክክለኛ የትግል አቅጣጫዎች ፈር የቀደደውን የማርክስና ደቀ መዛሙርቱን ሥራዎች በጥልቀት በማጥናትና በመገንዘብ መሠረታዊ የሆነውን ንድፈሀሳባዊ ትጥቅ ለመጨበጥ ያስቻለ ነበር መለስ ከዚህ መሠረታዊ ግንዛቤ በመነሳት የአውሮፓ የሩስያና የምሥራቅ እስያ ህዝቦችን ትግሎች በጥልቀት አጥንቷል ከማርከስ እስከኤንግልስ ከሌኒን አስከአንቶንዮ ግራምሺና ማኦዜዶንግ ድረስ የነበሩ ንድፈ ሀሳባዊ ሥራዎችና የህዝባዊ ንቅናቄ ተግባራዊ ተሞክሮዎችን ልቅም አድርጐ በማንበብ ጥልቅ ምርምሮችን አካሂዷል ይህን ጥናት መሠረት ያደረጉና በየምፅራፉ የተካሔደውን ትግል በውጤታማነት ለመምራት ያስቻሉ የራሱን ንድፈሀሳባዊ ሥራዎች አምርቷል በእነዚህ ላይ የተመሠረቱ ተከታታይ ሥልጠናዎችን በመስጠት በኢህአዴግ ውስጥ ጠንካራ የሀሳብና የትግል አንድነት ለመፍጠርም ልዩ ሚና ተጫውታል ይህ ንድፈሀሳባዊ ሥራ ደረጃ በደረጃ እየተጠናከረ ሔዶ ከ ዓም እስከ ድረስ በነበሩት ዓመታት የመጀመሪያውን ወሳኝ የአስተሳሰብ እመርታ ለማስመዝገብ አስቻሰ ይህ ሂደት በዋነኛነት የመሥመር ማጥራት መድረክ በሚል ይታወቅ የነበረ ሲሆን ዋነኛ ባሕርይውም በፖለቲካ ጥናትና ምርምር በክርክርና በማያቋርጥ የሀሳብ ትግል የጠራ የትግል አቅጣጫ የተነደፈበት መሆኑ ነው በዚህ የመሥመር ማጥራት እንቅስቃሴ በኢትዮጵያ ለሚካሔደው ህዝባዊ ትግል ሳይንሳዊ አመራር ለመስጠት ያስቻሉ የዳበሩ አስተሳሰቦችን ለመጐናጸፍ ተቻለ ብቁ ፖለቲካዊ ወታደራዊና የማኅበረኢኮኖሚያዊ ስትራቴጂና ታክቲኮቸም ተነደፉ በእነዚህ ቀመሮች ዙሪያ በየደረጃው ለሚገኙ አመራሮችና ታጋዮች ሥልጠና ተሰጠ የህወሓትነና የኢህዴን አባላት በአዳዲሶቹ አስተሳሰቦች እየተገነቡ በአጭር ጊዜ ከፍተኛ የብስለት ደረጃ ላይ ደረሱ ከአርሶ አደር የሠራዊት አባላት እስከ መለስተኛና ከፍተኛ ምሁር ድረስ ከሚሊሻዎች እስከ ህዝባዊ ሸንጐዎችና የብዙኅን ማኅበራት አባላት ድረስ የነበሩት የትግሉ ደጀኖች ሁሉ በዚሁ ማዕቀፍ ለዳበረ ንቃት በቁ ይህም ረዥሙንና መራራውን የትጥቅ ትግል ጊዜ የደርግን ኢድሜ ለማሳጠር በር ከፈተ በኢህአዴግ አመራርና በድርጅቱ ውስጥ የተገነባው ንድፈሀሳባዊ ባሕል በትጥቅ ትግሉ ዘመን ብቻ የታጠረ አልነበረም ያዝ ለቀቅ ያልተለየው ቢሆንም ከትጥቅ ትግሉ በኋላም ቀጥሏል ድርጅቱ ሙሉ በሙሉ በትጥቅ ትግልና በፖለቲካዊ ሥራ ብቻ በተጠመደባቸው የቅድመ ዓመታት ሌላሥራ ባለመኖሩ ምክንያት ታጋዩ መላ ጊዜውን የሚያሳልፈው አንድም በመዋጋት አሊያም በፖለቲካዊ ጥናቶችና ከርከሮች ላይ ነበር ከትጥቅ ትግሉ ማብቃት በኋላ ደግሞ የዕለት ተዕለት ዘርፈብዙ አገር የማስተዳደር ሥራ በትግልና በፖለቲካ ሕይወት ላይ የራሱን ተፅዕኖ ያሳረፈ ቢሆንም ይህንኑ ጠብቆ ለማቆየት ብዙ ጥረት ተደርጓጳል ኢህአዴግ ሥልጣን ላይ በቆየባቸው በመጀመሪያዎቹ አሥር ዓመታት በራሱ በመለስ ዜናዊ ልዩ ትኩረት ሻ የተሰጠውና በተለይ በምሥራቅ እስያ አገሮች ላይ ያተኮረ ሰፊ ጥናት ተከናውኗል ይህም ሆና በመጀመሪያዎቹ አሥር ዓመታት በአንድ በኩል የአለት ተእለት ተግባራዊ ሥራው ጫና እየበዛ በመሔዱ በሌላ በኩል ደግሞ በሥልጣንላይ ከነበረው ኃይል መካከል ትንሽ የማይባል የአመራር አባል አላግባብ በመጠቀም ዝንባሌ እየተዋጠ መሔድ በመጀመሩ የንድፈሀሳባዊ ባህሉ ደረጃ በደረጃ መዳከም ጀምሮ ነበር የንድፈሀሳባዊ ባህሉ በ ከተካሔደው የተሃድሶ ንቅናቄ ማግስት እንደገና አስኪያንሰራራ ድረስ ከዎቹ መጨረሻ ዓመታት ጀምሮ ጉልህ የመዳከም አዝማሚያ ታይቶበታል ንድፈሀሳባዊ ባሕል በተለይ ጥራት ያለው አስተሳሰብ ለማዳበር የሚያስችል ከሆነ ከፍ ሲል አንደተገለጸው አንድን ትግል ከማንኛውም ዓይነት የዘፈቀደና የደመ ነፍስ ጉዞ ነጻ የማድረግ ዕድል አለው ነገሮችን ከመሠረታዊ የተፈጥሮና የሕብረተሰብ ሕግጋት በመነሳት ለመተንተንና ለመገንዘብ ያስችላል የተጨባጩን እውነታ ይዘትና መልከ ብቻ ሳይሆን የወደፊት አዝማሚያዎችን በትክከል ለመገንዘብ ያበቃል በትግሱ ሂደት አገርና ህዝብን የሚጠቅሙ ዕድሉችአንዲሰፉ በአንጻሩ ደግሞ ጐጂ አዝማሚያዎች እንዲቀንሱና እንዲወገዱ ለማድረግያሰቸላልበእንጻሩ ደግሞ ከንድፈሀሳባዊ ብቃት ውጭ በዘፈቀደ መራመድ የሚያዝ የሚጨበጥ አሳጥቶ በሁኔታዎች እየተገፉ ወይም አየተጐተቱ መሔድን ብቻያስከትላል በተለይ የራሳቸውን ጥቅሞች ለይተው ይህንኑ በዓለም ዙሪያ ተግባራዊ ለማድረግ ከሚንቀሳቀሱት የገበያ አከራሪ ኃይሎች በኩል ለሚመጣው ከባድ ርዕዮተዓለማዊ ጥቃት በቀላሉ ተጋላጭ ያደርጋል የፖሊሲ ነጻነትን አሳልፎ መስጠትም አይቀሬ ይሆናል በኢህአዴግ የተመራው ትግል የአገሪቱን የፖሊሲ ነጻነት አስከብሮ ለውጤት የበቃው በዚሀ መልከ ከምንም ነገር በላይ በጠራ ንድፈሀሳብና በህዝባዊ ወገንተኝነት መንፈስ በመመራቱ ነው በየትኛውም አገ የፖሊሲ ነጻነትን ማስከበር አስፈላጊ የሚሆነው በቅድሚያ የአገሬው ህዝብ በአገሩ መሬት ላይ ሉዓላዊ የሥልጣን ባለቤት ሆኖ በሚመቸውና በሚጠቅመው ፖሊሲ እየተመራ ሕይወቱን እንዲመራና እንዲለውጥ ለማድረግ ነው በኢትዮጵያም እንደዚሁ ይህ አንደተጠበቀ ሆኖ የፖሊሲ ነጻነትን በማረጋገጥ ላይ የተመሠረተው ለውጥ የዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ግንባታ በመጀመርና በዚሁ ላይ በመተማመን ሊፈጸም የሚገባው ነበር በተመሳሳይ መልኩ በኢኮኖሚያዊና ማኅበራዊመሰከ የህዝቡን መብትና ጥቅም ማዕከል አድርጐመካሔድ ነበረበትበአገር ውስጥና በውጭ የኢትዮጵያና የኢትዮጵያውያንንመብትና ጥቅሞች ማዕከል በማድረግ ለፖሊሲ ነጻነት መካሔድ የነበረበት ትግል በተግባር እንዴት እንደተካሔደና የት አንደደረሰ ባለፉት ሃያ አምስት ዓመታት በልዩ ልዩ መስኮች የተካሔደውን ትግልና የመጣውን ለውጥ በመመልከት ለመመዘን ይቻላል ምዕራፍ ሦስት ለመሠረታዊ የሥርዓት ለውጥ የተካሄደው ትግል በአገራችን ህዝቡ በገዥዎች የተነጠቀ መብቱን ለማስመለስና ዴሞከራሲያዊ ሥርዓት ለመገንባት ያካሔደው ትግል ዘመናትን ያስቆጠረ ነው ይህ ትግል አብዛኛውን ጊዜ ከፈጣሪ የተቀባንነን የሚሉ ነገስታትና በጠመንጃ ተማምነው ሥልጣን የያዙት ወታደሮች ከላይ ህዝቡ ደግሞ ከታችሆነው የተካሔደ ትግል ነበር ወታደራዊው አምባገነን መንግሥትበ ዓም ሲወገድ በአንድ በኩል ከላይ መንግሥታዊ ሥልጣን በመያዝከ በሌላ በኩል ብዙኃኑ ደግሞ ሀዝቡ ከታች ሆነው በንቃት በሚያካሂዱት ትግል ዴሞከራሲን አውን ለማድረግ የሚያስችል አጅግ የተመቸ ሁኔታ ተፈጠረ ኢህአዴግ በ ዓም አጋማሽ ላይ ባካሔደው ድርጅታዊ ጉባዔው ወደዚህ የዘላቂ ዴሞከራሲያዊ ሥርዓት ግንባታ ለመሸጋገር ይቻል ዘንድ በቅድሚያ ለሁለትና ሦስት ዓመታትየሚቆይ የሸግግር መንግሥትና ሂደት አንዲኖር ለማድረግም ወስኖ ነበር። የኢፌዴሪ ሕገመንግሥት በህዝብ ቀጥተኛ ተሳትፎ የፀደቀ ከመሆኑ በተጨማሪ ይዘቱ በጥልቅ ዴሞክራሲያዊ መርሆዎች የተዋቀረና በተግባር ላይ የዋለበት ሂደትም ይህንኑ የተከተለ ነው ይህን በዴሞክራሲ ጥያቄ ዙሪያ በወቅቱ የነበሩትን ልዩነቶች መነሻ በማድረግና ይዘቱን ከዓለም አቀፍ ልምዶች ጋር አነጻጽሮ በመመልከት ለማረጋገጥ ይቻላል ዴሞከራሲ በጽንሰሀሳብ ደረጃ ሁለንተናዊ ባሕርይ ያለውና ተግባራዊ በተደረገባቸው የዳበሩ አገሮች ሁሉ መላውን ዜጐች ያላንዳች ልዩነት የሚያገለግል የአስተዳደር ሥርዓት ተመስሎ ቢቀርብም በቅርበት ሲፈተሽ ግን የትም ቢሆን ወገናዊ ባሕርይ ያለው የአስተዳደር ሥርዓት ነው አንድም የኢኮኖሚ ሀብት ምንጮችን የሚቆጣጠሩትን ባለንብረቶች ወይም ደግሞ ከዚህ በተጻራሪ ብዙኃኑን ህዝብ ሊያገለግል የሚችል የአስተዳደር ሥርዓት ነው ይህም ወገናዊነቱም ሆነ አገልግሎቱ ለዴሞከራሲ በሚካሔደው ትግል ከሚሳተፉት የሕብረተሰብ ከፍሎች ጥንካሬና የኃይል ሚዛን ጋር ተያይዞ የሚወሰን በመሆኑ ነው ዴሞክራሲ ከላይ በሚንቆረቆር ችሮታለህዝብ የሚሰጥ በሆነበትሁሉ በዋነኛነት ለገዥዎች ያደላና ህዝቡንያገለለ ይሆናል የብዙኅኑ የትግል ተሳትፎ ዝቅተኛ ወይም የተቀዛቀዘ ከሆነ ህዝቡ ከሚመሠረተው ዴሞከራሲያዊ አስተዳደር የሚያገኘው መብትና አገልግሎት በዚያው ልክ ያነሰ መሆኑ አይቀርምይህ በበለጸጉት አገሮች የዴሞክራሲ ሥርዓት ግንባታ ጉዞ ላይ በግልጽየታየ ነው በአንጻሩ ለዴሞከራሲ የሚካሔደው ትግል ምልዓተ ህዝቡን በንቃት የሚያሳትፍ በሆነበት ደግሞ የዴሞከራሲው ይዘትና አገልግሎት ብዙኅኑን ማዕከል ያደረገ ይሆናል የዴሞከራሲን ወገናዊነት በትከከል ለመገንዘብ በአውሮፓ ከዴሞከራሲሷያዊ ሥርዓት ግንባታ ጋር የተያያዘውን ሂደት አጠር አድርጐ መመልከት ተገቢ ይሆናል ዴሞከራሲያዊ አብዮት በታሪከ ለመጀመሪያ ጊዜ የተካሔደው በ ከፍለ ዘመን መጨረሻ በአውሮፓ ነውበና በ ከፍለ ዘመናት በአውሮፓ የበላይነት የነበራቸው ፍፁማዊየዘውድ አስተዳደሮች ነበሩ እነዚህ ከፈጣሪ የተሰጠ መለኮታዊ ሥልጣንአለን የሚሱ አገዛዞች ስለነበሩ በሰው ልጆች መካከል እኩልነት አለ የሚለውን መሠረታዊ ዴሞከራሲያዊ መርሆ የማይቀበሉ ኋላቀር አስተዳደሮች ነበሩ መሬትን በግል ሀብትነት ይዘው በግዛታቸው ውስጥ የሚገኙ አርሶ አደሮች ሁሉ የፊውዳሎቹ አገልጋዮች እንዲሆኑ የሚያስገድዱ ነበሩ ይልቁንም ነገስታቱ የሉዓላዊ ሥልጣን ባለቤቶች እንደሆኑና ሌላው ሰው በሙሉ ከእነርሱ በታቸአንደሆነአድርገው በመቁጠር በሰዎቸ መካከል የጌታና የሎሴ ግንኙነትን ፈጥረው ነበር ዛሬም ድረስ በአንግሊዝና በአንዳንድ የአውሮፓ አገሮች የሚታዩ ነገስታት የሉዓላዊ ሥልጣን ባለቤቶች እኛ ብቻ ነን ሲሉ የሚደመጡ መሆኑ ቅሪት አስተሳሰቡ ከዘመናዊነት ጋር አብሮ የማይራመድ ፀረእኩልነት ይዘት እንዳለው ያሳያል እኩልነት ያልሰፈነባቸው እነዚህ ማኅበረሰቦች ከአርሶ አደሮች ጋር በማያቋርጥ ቅራኔ ውስጥ የገቡ ስለነበሩ አርሶ አደሮች ከተጫናቸው የግፍ አገዛዝ ለመላቀቅ ያላሰለሰ ትግል አካሂደዋል በአርሶ አደሩ በኩል የተካሔደው ይህ ትግል መሠረቱ የሰው ልጆች ከብርና ሰብዓዊነት ነበር በፊውዳሉ መደብ ከሰው ተራ የማይቆጠሩታ አርሶ አደሮች ከመሬታቸው የተነቀሉካመረቱትምርት አብዛኛውን የሚነጠቁ በፊውዳሎቹ ዘግናኝቅጣት የሚፈጸምባቸው በአጭሩ ሰብዓዊ ከብራቸውን የተነፈጉና የተዋረዱ ማኅበረሰቦች ነበሩ በዚህ ምከንያት ከጀርመን አስከ ፈረንሳይ ከእንግሊዝ እስከሩስያ አርሶ አደሮች ያለማቋረጥ ያካሔዱዋቸው አመጾትና ጦርነቶች በአብዛኛው የሰው ልጆችን ከብር የሚመልስ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት የመገንባት ዓላማና ባሕርይ ነበራቸው ከዚህ አኳያ ሲታይ ለዴሞክራሲ የሚካሔደው ትግል የሰው ልጆችንና ሰብዓዊነትን ማዕከል አድርጐ ሊቀሰቀስ የሚችል ትግል እንደሆነ ለመገንዘብ ይቻላል በየትኛውም ዓለም አርሶ አደሮች ያካሔዱት ትግል ሰአርሶ አደሮች የበላይ ገዥነት ሆኖ አያውቅም በእኩልነት ላይ የተመሠረተ ሥርዓት ለመገንባት ከመፋለም አልፎ የአርሶ አደሩን አምባገነንት ለመገንባት ታግሎ የሚያውቅ አርሶ አደርም ሆነ ጠንካራ የአርሶ አደር ፓርቲ በምድራችን ላይ ብዙም ታይቶ አያውቅም በታላቋ ሩስያ በዎቹ ወደሥልጣን ለመምጣት የሞከረ የአርሶ አደር ፓርቲ የታየ ቢሆንም ይህም ሰሳይሳካለት የቀረ ፓርቲ ነበር በየአገሩ አርሶ አደሩ ለብዙ ዘመናት በቁጥሩ የበዛው የህዝብ ከፍል የነበረ ቢሆንም ራሱን በዘላቂነት ወደገዥ መንግሥትነት አሸጋግሮ አያውቅምራሱን በገዥነት የማስቀመጥ ራዕይም ሆነሕልምም የለውም ስለሆነም ለዴሞከራሲ የሚካሔደው ትግል ከአርሶ አደሩና ከሌሎች ብዙኃን ህዝቦች ጥቅምና ፍላጐት ሲነሳና በአርሶ አደሩ ተሳትፎ ሲካሔድ ዓላማውም ሆነ ውጤቱ እኩልነትና ፍትህን ማረጋገጥ ብቻይሆናልበገበሬ ላይ የተመሠረተ ዴሞከራሲ ለሰው ልጆች ተገቢውን ክብር በመስጠትና በሰብዓዊነት ላይ የተገነባ ዴሞክራሲን ከማስፈን አልፎ ለበላይነት የሚያልም አይሆንም በአውሮፓ የነበሩት ፍፁማዊ የዘውድ አገዛዝ ሥርዓቶች ቅራኔ ውስጥ የገቡት ግን ከአርሶ አደሩ ጋር ብቻ አልነበረም የገበያ ሥርዓት የመገንባት ህልም ይዞ ከተነሳው ባለሀብትም ጋር ቅራኔ ውስጥ ገብተው ነበር የፊውዳላዊ ሥርዓቱ ቁንጮዎች በግዛታቸው ውስጥ የሚገኘውን መሬትጠቅልለው የያዙ ሰለነበሩ ማንም ቢሆንያለእነርሱ ፈቃድ በግዛታቸው ውስጥ መንቀሳቀስ አይችልም ነበር ሉዓላዊነታቸውን በገነቡበት ትንሽ ይሁን ሰፊ ግዛት መውጫና መግቢያ ላይ ኬላ ገትረው ወጭ ወራጁን ግብር በማስከፈል እንቅስቃሴውን ለመቆጣጠር የሚሞከሩ ነበሩ በተበጣጠሱትንንሸ ግዛቶቻቸውያሰፈኑት ተጠያቂነት የሌለበት ሥርዓት የሕብረተሰቡ ታዳጊ ፍላጐት ሆኖ በመጣው የጉልበትና የሸቀጥ ነጻ ዝውውር ላይ ከባድ አሱታዊ ተፅፅኖ አሳድረዋል በዚህም ምክንያት የገበያ ኢኮኖሚ ሰመገንባት የሚፈልገው ባለሀብት ሸቀጡን ለማምረት የሚያሰፈልገውን ጥሬ ዕቃና የሰው ጉልበት ከቦታ ቦታ በቀላሱ ለማንቀሳቀስ ተቸገረ በአስቸጋሪ ሁኔታ ያመረተውን ሸቀጥ ኬላ ሳይገድበው አዘዋውሮ ለመሸጥና ትርፉን በእጁ ለማስገባት የነበረውን ጉጉት የፊውዳሱ ሥርዓት ከባድ ገደብ አሳረፈቢበት ይህን የመሰለው ፊውዳላዊ ሥርዓት መቼም ቢሆን ትርፍ ለማግኘትና ካፒታሉን ለማሳደግ ለሚጓጓው ባለሀብት ሊታገሠው ከሚችለው በላይ አንቅፋት ሆነቢት ይህም የማታ ማታ በዘውዳዊ አገዛዞቹና በጣም ተነቃናቂ በሆነው የገበያ ሥርዓት ወኪል መካከል ቀጥተኛ ቅራኔና የጥቅም ግጭት አስከተለ እንቅፋቶች የበዙበት ባለሀብት ፊውዳላዊውን ሥርዓት ለማስወገድና በምትኩ ዴሞከራሲን ለማሰፈን ቆርጦ ተነሳ የካፒታልን ልእልናና የአትራፊነቱን ዘላለማዊነት የሚያረጋግጥ ሥርአት ለመገንባትም ቆርጦ ተነሳ በቁጥሩ አጅግ አናሳ የሆነው ባለሀብት ለካፒታልና ትርፍ ልአልና ሲል ብዙኅኑን አርሶ አደርና ሌሎች ተራማጅ የሕብረተሰብ ከፍሎች አስተባብሮ ዴሞክራሲያዊ አብዮቱን አካሔደ በአውሮፓ ለዴሞካራሲ የተካሔደው ትግል በኣንድ በኩል በአርሶ አደሩ ግብታዊ መነሳሳት መልክ ሰበርካታ ዓመታት የተካሔደ ሰሆን የኋላ ኋላ ደግሞ ባለሀብቱ ከራሱ ጥቅም በመነሳት በተደራጀ አኳኋንመሪነቱን ጨብቦ የተሳተፈበት ነበር ከኢንዱስትሪ አብዮት በኋላ የተፈጠረው የፋብሪካ ሠራተኛና የከተማው ንዑስ ባለህብትም ለዴሞከራሲ የሚካሔደውን ትግል በሂደት ተቀላቅለውታል በመሆኑም ለዴሞክራሲ የተካሔደው ትግል እነዚህ ትልልቅ ማኅበረሰቦች ከየራሳቸው ፍላጐት በመነሳት የተሳተፉበትና ውጤቱንም ለመወሰን የተንቀሳቀሱበት ነበር ለፊውዳሱ አሰተዳደር በነበራቸው ጥላቻ ሁሉም ተመሳሳይ አቋም የነበራቸው ቧሆኑም በመካከላቸው ከባድ የጥቅም ፍላጐት ልዩነት ነበራቸው። እኛ ድሐ ተኮር አይደለንም ድሐ ተኮር በሚባል ከፋፋይ ዓላማ ፈጽሞ አናምንም በማለት በድሐ ተኮር ምከረሀሳቦቹ ለሚታወቀው ጆሴፍ ስቲግሊዝ ዓላማቸውን ገለፁለት በአንዲትድሀና ኋላቀር አገር ውስጥ ለፖለቲካ ሥልጣን የሚታገሉት መድረኮች በሰጡት ምላሽ እጅጉን የተገረመው ስቲግሊዝ ድሐ ተኮር መሆንኮ ነውር የለውም ቢላቸውም ዶከተር ኃይሉ ወደኋላ የሚሉ ሰው አልሆኑምይህ የመድረከ መሪ ማብራሪያ ተቃዋሚዎች ኢህአዴግ ካቀረበው ሀሳብ ጋር ያላቸውን ተቃርኖ ሲማሳየት ስለፈለጉ የቀረበ ሀሳብ ብቻ ነው ተብሎ ቢወሰድ እንኳ ከዶከተር ኃይሉ ምላሽ አንዱ ወገን ለብዙሐኑ የተገፉ ህዝቦች ሌላኛው ለውሑዳን የቆሙ መሆናቸውን ቢያንስ በአዝማሚያ ደረጃ ያሳያርዕ የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ሥርዓት ይህን በመሰለ የማኅበራዊ ጥቅም ልዩነትና ከዚህ በሜፈልቅ አስተሳሰብ ላይ እንጅ በደምና በወንዝ ልጅነት ላይ የተመሠረተ አሰላለፍ የሚከተል አይደለም በእርግጥ ከራሱ ከገዥው ፓርቲ አባላት መካከል በንቃት ማነስም ሆነ በልዩ ልዩ የተሳሳቱ ተግባራት ውስጥ በመግባት የብሔርና የወንዝ ልጅነትን እንደማምለጫ በሽፋንነት ሊጠቀሙበት የሚሹ ሰዎች አይታጡምይህ ግን በመገንባት ላይ ያለው ሥርዓት በደምና ዘር ላይ የተመሠረተ ያለመሆኑን እውነታ የሚቀይረው አይደለም ፌዴራላዊ ሥርዓቱ መሠረታዊ የግልና የቡድን ሰብዓዊ መብቶችንያለልዩነት ለሁሉም ያጐናጸፈና በነጻ ገበያ ማዕቀፍ የብዙኀኑ መብትና ጥቅሞቸ እንዲከበሩ ለማድረግ አልሞ የተነሳ ነው ሐቁ ይህ ቢሆንም የአዲሲቱ ኢትዮጵያእውነታእነዚህ ኃይሎች በሥርዓቱ ላይ ለሚወስዱት አቋምመነሻመሆን አልቻለም የወጭምሆነ የውስጥ ተቃዋሚ ኃይሎች ዋነኛ አጀንዳቸው እውነታውን መቀበል ሳይሆን ሌላ ስለሆነ አቋማቸውን በዚህ አዲስ አውነታ ላይ ለመመሥሂት አልፈለጉም በኢትዮጵያ የግልና የቡድን መብትንያስከበባረው ዴሞከራሲ በተግባር መገንባት ከጀመረ በኋላ ብዙ የውጭ ኃይሎች በሰብአዊ መብት ሽፋን በአገሪቱ ዴሞከራሲ ላይ የማያቋርጥ የማጥላላት ዘመቻ አካሂደዋል ዘመቻው ገሪቱ ትፈራርሳለት ከማሰት ጀምሮ ኢትዮጵያ በዚህ ሥርዓተ በመመራተ ከውድቀት በስተቀር ሌላ ዕድል አንደማይኖራት በመተንበይ ጭምር የተካሔደ ነበር ነገር ግን ባለፉት ሃያአምስት ዓመታትአንደታየውአነርሱያሰቡትና የተነበዩት ቀርቶ ያልገመቱት ውጤት መጣ አገሪቱ ሰብአዊና ዴሞከራሲያዊ መብቶችን ከማስከበር አልፋ ፈጣን ልማት ለማረጋገጥ ቻለች በመጀመሪያዎቹ አሥር ዓመታት በአማካይ ዓመታዊ ዕድገት አስመዘገበት ዘላቂ ሰላምና መረጋጋትን ለማስፈንም በቃት በብዙ አገሮች ከአምባገነንነት ወደዴሞከራሲ ከእዝ ወደገበያ ኢኮኖሚ የሚደረገው ሽግግር ምስቅልቅሉ የወጣ ነበር በኢትዮጵያ ግን ሽግግሩ በተረጋጋ ብቻ ሳይሆን በወቅቱ በአፍሪካ ደረጃ ፈጣን የሚባለውን ዕድገት በማስመዝገብ የተከናወነ ሊሆን ቻሰ ይህም ኢኮኖሚያዊ ልማቱ በሰፊ ዴሞከራሲ ላይ መገንባት ከመጀመሩ ጋር የተያያዘ ጭምር ነውየፖሊሲው ትከከለኛነት አንደተጠበቀ ሆኖ ይህንኑ የህዝብን ተነሳሸነት መልቀቅ በጀመረ ዴሞከራሲያዊ ማዕቀፍ ሰማስፈጸም በመቻሉ የተገኝ ውጤት ነው ነገር ግን ፅድገቱና ዴሞከራሲው ቀጥተኛ ተዛምዶና መስተጋብር ያላቸው ሆኖ እያለ አሁን አሁን ዕድገቱን ተቀብሎ በአምባገነንነት ሥር የመጣ ዕድገት እንደሆነ ለማስመሰል ከፍተኛ ጥረት ይደረጋል በኢትዮጵያ ከልማት በፊትዴሞክራሲ መምጣቱን አየሸፈኑ ለዴሞክራሲ አልባ ልማት ቅድሚያ የሚሰጠው በማስመሰል የአገሪቱን ገጽታ ለማበላሸት የሚደረገው ጥረትም ቀጥሷል በኢትዮጵያ የዴሞከራሲ ሥርዓት ግንባታው በዚህ አኳኋን መሠረቱ የተጣለው ከ ዓም አስከ ዎቹ ድረስ በነበሩት የመጀመሪያ ዓመታት ነበር እነዚህ ዓመታት ኢትዮጵያ በኢኮኖሚ ልማት ከተጓዘችበት ርቀት ይልቅ ዴሞከራሲን ተቋማዊ የአስተዳደር ሥርዓት በማድረዓ ረገድ ረጅም ርቀት የተጓዘችባቸው ዓመታት ነበሩ ይህም ለውጡ ከኢኮኖሚው በፊት በዴሞክራሲው ወይም በፖለቲካ አስተዳደሩ መስከ እንደተጀመረ ያሳያል በእርግጥም ከምንም ነገር በላይ በዴሞከራሲ አጦት ለሚሠቃዩ ህዝቦችና አገሮች ለውጡን ዴሞከራሲያዊ አስተዳደርን ሕጋዊና ተቋማዊ በማድረግ ከመጀመር የበለጠ ነገር አልነበረም የሰምም ምንም እንኳ ዴሞከራሲና የኢኮኖሚ ለውጥ በተመጋጋቢነት የሚከናወኑ ማኅበራዊ አንቅስቃሴዎች ቢሆኑም በብዙ ልማታዊ መንግሥታት የታየው መጀመሪያ ልማቱን አምጥቶ ዴሞከራሲውን ከዓመታት በኋላ ማስከተል ነው ኮሪያ በአምባገነናዊ አመራር ሥር ልማቷን አፋጥና ዴሞከራሲውን ክሠላሳ ዓመታት በኋላ ነበር ያስከተለችው ታይዋንም አንደዚሁ ከአነዚህ ለየት ያለው ሂደት በጃፓን የነበረው ነው በኢትዮጵያ ተጨባጭ ሁኔታ የሰውጡ ሂደት ዴሞክራሲውን በማሰቀደም ተጀመረ ሥርዓቱልማታዊበመሆኑ ከምሠራቀእስያ ልማታዊመንግሥታት የመጀመሪያ ደረጃ ጋር በአጅጉ የሚመሳሰል ቢሆንም ዴሞክራሲን ከልማቱ በፊት ያስቀደመ በመሆኑ ደግሞ በዓይነቱ የተለየ ነው ሥርዓቱ የልማታዊነትን አቅጣጫ በተሟላ ደረጃ መላበስ የጀመረው የምሥራቅ እስያ ነብሮችን ታሪከ በማጥናት ይህንኑ ለኢትዮጵያ በሚመች አኳኋን ክቀመረና በገዥው ፓርቲ ውስጥ በኢትዮኤርትራ ጦርነት ሰሞን የተቀሰቀሰውን የጥገኛ ዝቅጠት አደጋ የሚያስወግድ የተሃድሶ እንቅስቃሴ ከተጀሯረ በኋላ ነው ስለዚህም በኢትዮጵያ ልማታዊነት ዘግይቶ የመጣ ከስተት ነው ኢህአዴግ ገና ከጠዋቱ ለልማት ትኩረት የሰጠ ቢሆንም በተሟላ የልማታዊነት ንድፈሀሳብ ላይ የተመሠረተው ጉዞ የተጀመረው ከዘጠናዎቹ አጋማሽ ጀምሮ ብቻ ነውበዚህ ምከንያት በብዙ የምሥራቅ አሰያ አገሮች መጀመሪያ ላይ የተገነቡት መንግሥታት ልማታዊ ብቻ ሲሆኑ በኢትዮጵያ ግን የሥርዓቱ ገንቢ ዴሞክራሲያዊ ልማታዊ መንግሥት ሊሆን በቃ ይህ አዲስ የፖለቲካ ከስተትና ዕድገት የመጣበትን ሂደት በከፍል ሁለት መመልከት የሚቻል ሲሆንወደዚህ ክመሺጋገሬ በፊት ግን በኢትዮጵያ የፖሰቲካ ብቻ ሳይሆን የኢኮኖሚና ማኅበራዊ ለውጥ ለማምጣት በመጀመሪያዎቹ አሥር ዓመታት የተካሔደውን ትግልና የተገኘውን ውጤት በአጭሩ ማቅረብ ጠቃሚ ሊሆን ይችላል ኢኩናኖሚያዊ ማኅበራዊና መሠረተ ልማት የተካሔደ ትግልና ውጤቱ ከደርግ መወገድ በኋላ የኢትዮጵያን ኢኮኖሚ ለመገንባት የተካሔደው ትግል በጣም የተወሳሰበና ኢህአዴግ የአገር ኢኮኖሚ የመምራት ልምድ ሳይኖረው የተጀመረ ሥራ ነበር በእርግጥ ድርጅቱ አገር የማስተዳደር ኃላፊነትን ገና ሳይረከብ በአሥር ሺዎች የሚቆጠር ሠራዊትና ሰፋ ያለ ነጻ መሬት የማስተዳደር ኃላፊነትን ተሸከሞ ይህንኑ በብቃት ተወጥቷል ነገር ግን በጣም ውስብስብ ችግሮች የምሉባትን እገርና አንደ አዲስ አበባ ዓይነት ተልቅ ከተማን የማስተዳደር አዲስ ኃላፊነት ከትጥቅ ትግሉ በዓይነቱ የተለየ ነበር ስለዚህም የተወሳሰበውን አገር የማስተዳደርም ሆነ ኢኮኖሚውን የመገንባት ተልዕኮ እየወደቀ እየተነሳ ወይም ፈረንጆች እየሰሩ መማር በደ ከሃ በሚሉት አቅጣጫ መፈጸም ነበረበት ኢህአዴግ በፖለቲካው መስከ ጥልቅና በረዥም ጊዜ ትግልና ዴሞከራሲያዊ ባሕል ላይ የተመሠረተ ልምድ የነበረው ድርጅት በመሆኑ ዴሞከራሲን በአጭር ጊዜ ሥር እንዲሰድ ለማድረግ አልተቸገረም በኢኮኖሚው መስከ ግን በአርግጥም እየሠራ ከመማር ውጭ ሌላ ዕድልም አማራጭም አልነበረውም ይህም ሆኖ ኢህአዴግ የአገሪቱን ኢኮኖሚ በብቃት ለማንቀሳቀስ ረጅም ጊዜ አንዳይወስድበት የሚያደርጉት መሠረታዊ ጥንካሬዎች ነበሩት የመጀመሪያጥንካሬው ድርጅቱ የኢኮኖሚ ሕግጋትን ጠንቅቆ የሚያውቅ ድርጅት መሆኑ ነበር መለስና የትግል ጓዶቹ አንዲሁምየገነቡት የካድሬ ኃይል ይከተሉት ከነበረው ግራዘመም አስተሳሰብ በመነሳትና በዚህም በመመራት መሠረታዊ የኢኮኖሚ ሕግጋትን የተገንዘቡ ነበሩ በዚህ ላይ የድርጅቱ አመራር በንድፈሀሳባዊ ባሕሉ በመታገዝ ባካሔደው ጥናት የኢትዮጵያን ኢኮኖሚ በተለይ ስለአገሪቱ የወቅቱ የመሬት ይዞታና ይህም ለዕድገት ስለነበረው አስተዋጽኦ ገና ከተጥቅ ትግሉ በፊት ጀምሮ ተግባብቶበት ነበር በዚህ ላይ በሌሎች አገሮች የተካሔዱ ህዝባዊ አብዮቶች በተለይ በኢኮኖሚ መስከ ያካሔዱትን ግንባታ በማጥናት ከዚህ ሊቀሰም የሚችለውን ያህል ትምሕርት ቀስሟል የምሥራቅ አስያ ልማታዊ መንግሥታትን ልምድም አጥንቶ ከግራ ዘመም አስተሳሰቡ በመነሳት ተንትኖታል በትጥቅ ትግሉ የመጨረሻ ዓመታት ታጋይ መለስ ዜናዊ በኢትዮጵያ የነጻ አገራዊ ኢኮኖሚ ግንባታ ጥያቄ በሚል ርዕስ ባዘጋጀው ሰነድ ከደርግ ውድቀት በኋላ የምንከተለው የልማትና የአገር ግንባታ አጠቃላይ አቅጣጫና የሚገነባው ኢኮኖሚ መሠረታዊባሕርይ ምንዓይነት አንደሚሆን አመላከቷል አነዚህ ሥራዎች ከትጥቅ ትግሉ መጠናቀቅበፊትመከናወናቸውድርጅቱአገር የመምራት ኃላፊነትን ሲረከብ ብዙ እንዳይቸገር የሚያደርጉ ነበሩ ይህም ሆኖ በተጨባጭ አገሪቱን የማስተዳደር ኃላፊነት ሲያዝ የሚያጋጥሙት መልካም ዕድሎችና ችግሮች በንድፈሀሳብ ብቻ የተሟላ ግንዛቤ ሊያዝባቸው የሚችሉ አልነበሩም ወደተግባር ገብቶ እየሰሩ በመማር ብቻ ሊታወቁ የሚችሉና የሚገባቸው ከመሆኑ በተጨማሪ የተወሰኑ የመለማመጃ ዓመታትን የሚጠይቁ ነበሩ ሁለተኛው የኢህአዴግ ጥንካሬ ድርጅቱ በኢኮኖሚ ግንባታ ጥያቄ ላይ የብዙኅኑን ህዝብ ተጠቃሚነት ማዕከል ያደረገ ድርጅት መሆኑ ነበር ለኢህአዴግ የማንኛውም ኢኮኖሚያዊ ፖሊሲና እቅድ ትክክሰኛነት መመዘኛ ብዙኃኑ ህዝብ የሚያገኘው ጥቅም ነው ህዝብን የሚጠቅምና ይህን አያዳበረ ለማስቀጠል የሚያስችል ማንኛውም ፖሊሲና እቅድትከከለኛ ነው ተብሎ ይወሰዳል በጥብቅ ተይዞም በዲሲፕሊን ተግባራዊ ይደረጋል ማንኛውም የህዝብን ጥቅምየሚጐዳ ወይምደግሞ ከልክ በላይ የሚያጓትት ፖሊሲና አቅድደግሞ የተሳሳተ ለመሆኑ በጥብቅ ይመከታል ለኢህአዴግ ክህዝብ በላይ ማንም የለም አልነበረምም በመሆኑም ህዝብን የሚጠቅሙ የልማት አማራጮችን እያፈላለ በማግኘት በጥብቅ ዲሲፕሊን ተግባራዊ አድርጓል የራሱን የአፈጻጸም ልምዶች እየገመገመ በለጭር ጊዜ የኢኮኖሚውን የማምረት አቅም አሳድጓል ይህ የኢኮኖሚ ልማት አመራርን በፍጥነት እንዲማር ያደረገው ተጨማሪ ምክንያት ነበር ኢህአዴግ በአስተሳሰብ ደረጃ ገና ከጅምሩ የብዙኅን ኢትዮጵያውያን መብትና ጥቅም ለማስከበር በወገናዊነት ከመንቀሳቀሱ ጐን ለጐን ጥቂቶች ካለፈላቸው ብዙኅኑም ጊዜውን ጠብቆ ያልፍላቸዋል የሚለውን የኒዮሊበራል አስተሳሰብ ከሸግግሩ ወቅት ጀምሮ በጥብቅ ተቃውሞታልይህ በብዙ ኢኮኖሚስቶችዘንድ ተንጠባጥቦ የሚቃመስ ኢኮኖሚ ሄከ ዝር በመባል የሚታወቅ የኒዮሊበራል መርህ መጀመሪያ ጥቂቶች በጣም አንዲበለጽጉ ማድረግን የሚያስቀድም ነው አስተሳሰቡ በጣም ጥቂት ባለሀብቶች በሚገባ ከበሰጸጉ ብቻቸውን ስለማይበሉ በተራዘመ ሂደትም ቢሆን ሌሎችን ይዘው ይወጣሉ የሚል ቅኝት ያለውና በፍጥነት ከድኅነት መላቀቅ ባለባቸው እንደኢትዮጵያ ባሉ አገሮች የድኅነትን እድሜ በማራዘም የህዝብን ስቃይ የሚያባብስ ነው በመሆኑም ይህን አማራጭ ተግባራዊ ለማድረግ መሞከር የኢኮኖሚ ማሽቆልቆሉን የሚገታው ካለመሆኑም በላይ የህዝቡ ጐስቋላ ሕይወት ተባብሶ እንዲቀጥል ያደርጋል የምሥራቅ አስያ አገሮች ከአምሳ ዓመታት ባልበለጠ ጊዜ መላ ህዝባቸውን ወደብልጽግና ባሸጋገሩበት አሁን ደግሞ ቻይና በሠላሳ ሰባት ዓመታት ውስጥ ወደሰባት መቶ ሚሊዮን የሚጠጋ ህዝብ ወደመካከሰኛ ገቢ ባሸጋገረትበት ዘመን ይህን የኒዮሊበራል አስተሳሰብ መመሪያ ማድረግ ለህዝብ ደንታ ቢስ ከመሆን ውጭ ሌላ ሊሆን አይቸልም ከዚህ በመነሳት ኢህአዴግ ይህን አደገኛ ኒዮሊበራል አቅጣጫ ገና ከማሰዳው በጽናት ተቃውሞታል ከዚህ በኋላ ባለው ሂደትም ድርጅቱ የሚመርጥና የሚከተለው የኢኮኖሚ ፖሊሲትክከለኛ መሆን አለመሆን ከሚሰካባቸው መስፈርቶች አንቶና ዋነኛው የአገሪቱ ብዙኀን ህዝብ በፍጥነት ተጠቃሚ ማድረግ አለማድረጉ ሆነ አየሠራ በመማር ሂደት በሚያልፍበት ሁሉ የፖሊሲ ጠቃሚና ጐጂነት መለኪያው የህዝብን ኪስ የመሙላት ወይም የማጉደል ጉዳይ መሆኑ በፍጥነት አንዲማርም ሆነ ለውጥ እንዲያመጣ ያስቻሰው ዋናው ጉዳይ ነበር አገር የማስተዳደር የተከማቸ ልምድ ያልነበረው ድርጅት በአጭር ጊዜ የተሻለ ውጤት እንዲያመጣ ያስቻለው ሦስተኛው ምክንያት የኢትዮጵያን ብሔራዊ ጥቅም ማዕከል ያደረገ ፖሊሲ መከተሉ ነው በዘመነ ግሎባሳይዜሽን አገሮችን የሚገጥማቸው አንዱና ከባዱ ፈተና የሚነድፏቸው ፖሊሲዎች መሠረት አገራዊ ጥቅም ወይስ የድንበር የለሽ ኩባንያዎች ጥቅም መሆን አለመሆኑ ነው በዓለም አቀፍ የኢኮኖሚ ትስስር ውስጥ መግባት አማራጭ የሌለው በሆነበት በዚህ ዘመን እንደ ኢትዮጵያ ለመሰሉ ድሃና ኋላቀር አገሮች ብዙ የተጠቃሚነት አማራጮች የሉም አጅግ ሰፊው ዕድል ነገሮች ለዓለም አቀፍ ካፒታል ጥቅም ተገዥ በሆነ አቅጣጫ የሜጓዙበት ነወ ዓለም አቀፍ ካፒታል ባለው የዳበረ ተሞክሮ የፋይናንስ አቅምና የዓለም አቀፍ ሕግ ድጋፍ ተማምኖ ከድሃና ኋላቀር አገሮች ጋር ያለውን ግንኙነት የእርሱን ጥቅም በሚያሰፋ አኳኋን የተዋቀረ አንዲሆን አድርጐታል በአንጻሩ ድሃና ኋላቀር አገሮች ፀ የራሳተውነጎጥቀም ሣዕከል አድርገው ይህ ነዮ ቢያበም የፒተቡቨተ ኛትይነ ነበሃ ህገ የጠገ ዴጋት የላቸውም ያላቸው ልምድም ዝቅተኛ ነው በመሆኑም በዓለም አቀፍ የኢኮኖሚ ትስስር ውስጥ ሲገቡ በሚጠቀሙበት ሳይሆን በሚጐዱበት ሥርዓት ውስጥ ለመግባት ይገደዳሉ ድሃና ያልበለጸጉ አገሮች ከዚህ ኒዮሊበራል አቅጣጫ ባፈነገጠ አኳኋን በትስስሩ ውስጥ ይገቡ ዘንድ አገራዊ ጥቅሙን በትክክል የተገነዘበና ይህንንም የሚከፈለውን ዋጋ ሁሉ ከፍሎ ለማስጠበቅ የቆመ መንግሥት የግድ ሊኖራቸው ይገባል ግሎባላይዜሽን የሚከፍታቸውን መልካም ዕድሎች አሟልቶ ለመጠቀም የሚደቅናቸውን ፈተናዎች ሁሉ ደግሞ በብስለት ለማለፍ የተዘጋጀና ጠንካራ አገራዊ ስሜት ያለው መንግሥት መኖሩን የግድይላልለዚህ ሲባል ኢትዮጵያን የሚጠቅሙ የፖሊሲ አማራጮችንሁሱ አጥብቆ የሚይዝና የሚያስፈጽም በአንጻሩ ደግሞ ኢትዮጵያን የሚጐዱ አማራጮችን በሙሉ አሻፈረኝ የሚል ጠንካራ የአርበኝነት ስሜት ያለው መንግሥት መኖሩን ይጠይቃል ኢትዮጵያን የሚጠቅም ሁሉ የግድ ሌላውን መጉዳት ስለሌለበት በጋራ ጥቅሞች የሚያምንና ሁሉንም አሸናፊ የሚያደርግ ፖሊሲ መከተል የሚችል አስተዋይ መንግሥት መሆንንምይሻል ሌሎችን በማደኸየት የመበልጸግን የዜሮድምር ዓለም አቀፍ ግንኙነት አምርሮ የሚጠላና ራሱንም ከተመሳሳይ አስተሳሰብና ግንኙነት ያጸዳ አገራዊ መንግሥት መሆን አገራዊ ጥቅምን ለማስቀደም ወሳኝ ቅድመ ሁኔታ ነው ኢሀአዴግ አነዚህ ሦስት ጥንካሬዎች የነበሩት ድርጅት ነው የኢኮኖሚ ሕግጋትን ጠንቅቆ የተገነዘበ ህዝባዊ ወገናዊነትና አገራዊ ተቆርቋሪነት የነበረውና ይህንም ባለፉት ሃያ አምስት ዓመታት በተግባር ያሳየ ድርጅት ነው በዚህ ላይ መለስን የመሰለ ምጡቅ መሪ ነበረውሰለሆነም ኢትዮጵያን የመሰለች ብዙ ሀዝብና ሥር የሰደዱ የተወሳሰቡ ችግሮች ያሏትን አገር የማስተዳደር ኃላፊነት ሲረከብ የተከማቸ ልምድ ባይኖረውም ኢኮኖሚው በአጭር ጊዜ እንዲያንሰራራ ለማድረግጊዜ አልወሰደበትም በዚህ ምክንያት በሽግግሩ ወቅትና ከዛም በኋላ ባሉት ጥቂት ዓመታት የአገሪቱ ኢኮኖሚ በአማካይ አምስት በመቶ ማስመዘገቡ ዕድገት የዚህ ውጤትነው። በማለት አቅርቦታል ከዚህ በመነሳት አርሶ አደሩን ለሰፋፊ አርሻዎች ሲባል ከመሬቱ ማፈናቀልና የባለሐብቱ ተቀጣሪ ማድረግ የግብርና ምርታማነትን በሚፈለገው ደረጃ እንደማይጨምር ለመገንዘብ ይቻላልጃፓንበዎቹ አንደገና ለሁለተኛ ጊዜ መሬት የማከፋፈል ተግባር እንድታከናውን የገፋፋት በአነስተኛ አርሶ አደር ባለቤትነት የሚሰማ መሬት የተሻለ ምርታማእንደሆነ ማረጋገጧ ነበር ይህ አማራጭ ምርታማነትን አያሳድግም በሚል አሳቤ አርሶ አደሩን በእርሻ ማሸነሪዎች የመተካት አማራጭ ከተወሰደ ደግሞ ጉልበት ሥራ በመፍታቱ ምክንያት ገጠሩን ለቆ ወደከተማ መሰደዱ የማይቀር ይሆናል በከተሞች ይህን ጉልበት ሊጠቀምበት የሚችል የኢንዱስትሪና የአገልግሎት ዘርፍ የተስፋፋ ከሆነ ከመሬቱ የተፈናቀለው አርሶ አደር ሳይባከን ወደልማት ሲያመራ ይቸላል ይሁንና እንደኢትዮጵያ በመሰሉና ኢንዱስትሪ ባልተስፋፋባቸው አገሮች ከገጠር የፈለሰውን ጉልበት ሙሉ በሙሉ ለመቀበልና ለማስተናገድ የሚትል አስቀድሞ የለማ ዘርፍ በከተሞች አይገኝም ስለዚህም ለሰፋፊ እርሻዎች ሲባል ከመሬት የሚፈናቀለው አርሶ አደር ከምርት ተግባር ተነጥሎ በከተሞች በሥራ አጥነት የሚባክን ሊሆን ይገደዳል በብዙ አገሮች ለሰፋፊ አርሻዎች ሲባል ከአርሻ ማሳው የሚፈናቀል የገጠር ህዝብ በከተሞች የሥራ አጥነት ሰለባ ሲሆን ይታያር ይህም እንደገና ሥራ አጥነት የሚፈጥራቸው የወንጀልና ዝሙት ችግሮች አንዲበራከቱ ያደርጋል ስለሆነም በኢትዮጵያ በሰፋፊ የሀብታም እርሻዎች ወይስ በአነስተኛየአርሶ አደር ማሳዎች ላይ የተመሠረተ የልማት አማራጭ የመክተል ጉዳይ በጥንቃቄ ሊወሰን የሚገባው እነዚህን የመሳሰሱ መሠረታዊ ጥያቄዎችና ሥጋቶችን የሚያስነሳ በመሆኑ ነው የቴክኖሎጂ ምርጫም ከውጤት አኳያ ተመሳሳይ ተፅዕኖ ያለው ነው ከሰፋፊ አርሻዎች ጋር ተያይዞ ጉልበትን የሚተካ ወይም ካፒታል ተኮር ማሸነሪ በስፋት መጠቀም አንድ አማራጭ ነው ይህ አማራጭ ከተወሰደ ጉልበት በማሽነሪ ይተካና ከልማት አውድማ እንዲወጣያደርጋል አዚህም ላይበከተሞት ይህን ሥራ የፈታ ጉልበትሙሱ በሙሉወደሥራ ለማሰማራት የሚችል ምርታማ ዘርፍ ካልተስፋፋ ከገጠር የተፈናቀለው ሰብዓዊ ኃይል ሥራ አጥ ለመሆን ይገደዳል በአንጻሩ በአነስተኛ አርሶ አደር ማሳ በመተማመን ብቻ ሳይወሰኑ የአርሶ አደሩን ጉልበት በሚያመከኑ ሳይሆን በሚደግፉ ጉልበት ተኮር ማሸነሪዎች በመታገዝ መሬቱን ማልማት ከተቻለ ምርታማነትን በአጭር ጊዜ ለማሳደግ ይቻላል ሥራ አጥነትኖ ተዛማጅ ማኀበራዊ ችግሮች ሳያስፋፉ ኢኮኖሚውን መገንባትም ይቻላል አርሶ አደሩ ጉልበት አለው በተወሰነ ደረጃ ራሱን በዝቅተኛ ወጪ የሚያስተዳደርና አልፎ ተርፎም በዚሁ አነስተኛ ካፒታል በመተማመን የሚያመርት ኃይል ነው በመሆኑም በራሱ ጉልበትና ወጪ በመጠቀም ሌላ ከፍተኛ የካፒታል ኢንቨስትመንት ሳይጠይቀ ብዙ ተጨማሪ ሀብትሊያፈራይቸችላል ትንሽ በማይባል አጋጣሚ በአስተሳሰብ ደረጃ የሚታይበትን የታካችነት አመለካከትና ባሕል በማስተካከል ዓመቱን ሙሱ ሰምርት ተግባር እንዲጠመድ ማድረግ ከተቻለ በጣም ሰፊ ሀብት ሊፈጥር ይትላል በአውቀትእጥረትና በቴክኖሎጂ አቅርቦት ችግር ተተብትቦ ለዘመናት ሲጠቀምበት ከኖረው ልማዳዊ አሠራር በማላቀቀ ሳዘመናዊ የግብርና ዘዴዎችማብቃትከተቻሰ የሀብትፈጠራዕድሱ በቀጣይነትአእንዲሰፋማሚድረግይቻላል ከዚህ አኳያቢሲታይ በአርሶ አደር ጉልበትና አነስተኛ ማሳ በመተማመን የሚካሔደው የግብርና ልማት ሰፌ የካፒታል መነሻ ሳያስፈልገው ብዙ አዲስ ሀብት ለመፍጠር ያስችላል በዚህ አማራጭ በእጅ ያለውንጉልበትና መሬተ ሳያባከኑ በጣም በአነስተና ወጪ አሴት ለመጨመርና ሰቪያውም በገጠር ትንሽ የማይባል አዲስ ሀብት ለመፍጠር ይቻላለ ኢህአዴግ በገጠር ልማት ዙሪያ የተከተለው አቅጣጫ በኦነሰተኛው አርሶ አደር ማሳ በመተማመን ጉልበትን የሚተኩ ሳይሆን የሚደግፉ ቴከኖሎጂዎችን በመጠቀም ላይ የተመሠረተነውበተግባርም በአነስተኛ አርሶ አደሩ ማሳ ልማት ላይ የተመሠረተውንየዕድገት ስትራቴጂ የተከተለ ሲሆን ከ ዓም ጀምሮ የአርሶ አደሩን ምርታማነት ሰለማሳደግ ሦስት ተመጋጋቢ አቅጣጫዎችን ተልሞ ተንቀሳቅሷል ከአነዚህ አቅጣጫዎች የመጀመሪያው የተፈጥሮ ሀብት ልማት ተግባርን ማከናወን ሲሆን ሁለተኛው በተለይ ከዓም ጀምሮ ግድቦችን በመገንባት መስኖን ማስፋፋት ነበር ሦስተኛው ደግሞ በሳሳካዋ ግሎባል ፈንድ በመታገዝ የግብርና ዘዴዎችን የማሻሻል አቅጣጫዎች ሲሆን ሦስቱም ሰፊውን የኢትዮጵያ ገጠር ለማልማትና በዘላቂነት ደግሞ ወደኢንዱስትሪያዊ ልማት ሰመሸጋገር ቁልፍ አስተዋጽዖ እንደሚኖራቸው የታምነባቸው ነበሩ ኢህአዴግ በገጠርድኅነትን በራሱ በአርሶ አደሩ ጥረትና ትግል ለማሸነፍ ሲነሳ በቅድሚያ የተገነዘበው ጉዳይ በአገሪቱ አርሶ አደሩን ለመደገፍና በሙያ ለመምራት የሚያስቸል ብቃት ያለው የግብርና ኤክስቴንሽን ሥርዓት አንዳልነበረ ነው ደርግ መላ ትኩረቱን በዋነኛነት በመንግሥትእርቫዎች ላይ አድርጐ የአነስተኛውን አርሶ አደር ማሳ ለማልማት አጋዥየነበረውን የኤክስቴንሽን ሥርዓት ከሞላ ጐደል ዘንግቶት ነበር በዚህ ምክንያት የግብርና ሙያተኞችን በብዛት ማሠልጠንና አርሶና አርብቶ አደሩን አንዲደግፉ አድርጐ አንደአዲስ ማሰማራት አስፈላጊ ሆነ ይህ ሳይከናወን የተፈጥሮ ሀብት ልማት ሥራውም ሆነ የእርሻ ማሳዎችንና የአንሰሳት ሀብት ልማቱን ማፋጠን የሚቻል አልነበረም ከዚህ አኳያ ሲታይ በኢህአዴግ የተመራው መንግሥት በገጠር አዲሰ የልማት አቅጣጫ በመቀየስ ብቻ ሳይወሰን ተግባራዊ የሚደረግበት ብቃት ያለው የግብርና ወይም የኤከስቴሽን ድጋፍና የአመራር ሥርዓት መገንባትም ነበረበት ኢህአዴግበዚህረገድ ከደርግየተለየአቅጣጫ ቢከተልም በተለይ የግብርና ኤክስቴንሽን ሥርዓቱን በተሟላ የሰው ኃይል ለማዋቀር ከተግባር ብዙ መማር ነበረበት በዎቹ መጀመሪያ ስድሣሺህ የግብርና ሙያተኞች አሠልጥኖ አነዚህን በየቀበሌው እስኪመድብ ድረስ በጥቂት መቶዎች ግፋ ቢል በጥቂት ሺዎች የሚቆጠሩ ሙያተኞችን እያሠለጠነ በመመደብ የለውጡን ግስጋሴ በተነጻጻሪ አነስ ያለ አድርጐት ቆይቷል በዚህ ወቅት በመጣው የአቅጣጫና የትኩረት ለውጥ ግብርናው የድርቅ አደጋ ካላጋጠመው በስተቀር መልካም የሚባል ዕድገት እያስመዘገበ መጓዝ ጀመረ ይህም ሆኖ በተደጋጋሚ የሚከሰተው ድርቅ ከባድ ፈተና መሆኑ አልቀረም የአገሪቱ የተፈጥሮ ሀብት መመናመን ሥር የሰደደ ስለነበር በተለይ ሰሜናዊና ምሥራቃዊየአገሪቱ ከፍሎች ለተከታታይ ድርቅይጋለጡ ነበር ተደጋግሞ የሚከሰተው ድርቅ ወደረሀብ አደጋ እንዳይቀየር ለማድረግ ቢቻልም አገሪቱን ቢያንስ በየሁለት ግፋ ሲል ደግሞ በየሦስት ዓመቱ ሰፋያለድርቅ ይጐበኛት ስለነበር በመጀመሪያዎቹ አሥር ዓመታት የግብርናው ተጋላጭነት በጉልህ የሚታይ ቸግር ነበር የግብርና ኤክስቴንሽን ሙያተኞችን ሰፋ ባለ ቁጥር ማሠልጠን ከተጀመረ በኋላ በእነዚህ ሙያተኞች በመታገዝ በአንድ በኩል በተራራማና ተዳፋት መሬቶች ላይ በተነጻጻሪ ሰፋ ያለ የአፈርና ውሃ ጥበቃ ሥራ ማከናወን ተጀመረ አንደምሥራቅ ሐረርጌ በመሰሉ የአገሪቱ አካባቢዎች አርሶ አደሩ ያዳበራቸውን የእርከን ሥራዎች ልምድ መነሻ በማድረግ ሥራው በማይታወቀቅባቸው ሌሎች አካባቢዎችም ለማላመድ ጥረት ተደረገእርሶ አደሮችን በማሳመን በሳምንት አንድ ወይም ሁለት ቀን እየከተቱ የአካባቢያቸውን ተራሮች በእርከን እንዲገድቡ ተደረገ ሥራው አድካሚ ቢሆንም አርሶ አደሩን በማግባባት አንዲከናወን በመደረጉ በብዙ የገጠር አካባቢዎች የተራራ ላይ አርከኖች ተስፋፉ በጐርፍ በተበሉ መሬቶች ላይም ትንንሸ የውሃ መገደብያ የድንጋይ እርከኖች ተነጠፉ የአፈር መከላትን የሚያስቀሩ የሳርና የሸንበቆ ዝርያዎች ተተከሉ ደርቀው የነበሩ ወንዞች ውሃ ማፍለቅ ደኖችም አንደገና መለምለም ጀመሩ በአንዳንድ አካባቢዎች የተመናመነው የተፈጥሮ ሀብት አንደገና ማገገም ጀመረ በተከለሱ አካባቢዎችም የዱር አራዊት መበራከት ተከተለ የተፈጥሮ ሀብት ሥራው በተጀመረባቸው ዓመታት በአርሶ አደሩ ዘንድ በጣም ብዙ ኋላቀር አመለካከቶች የነበሩ ሲሆን ከሥራው መጀመር ጋር ተያይዞ በተካሔደ የአስተሳሰብ ትግል ግን አየተቀረፉ ሊሔዱ ችለዋል በአንዱ አካባቢ በተራራዎች ላይ አርከን የመሥራት ሀሳብ ሲቀርብ ይህን ተራራ ከነካነው አድባር ይቆጣና መዓት ያወርድብናል የሚሉ ሌላውን ወንዝ ለመገደብ ወይም ለመጥለፍ ሙከራ ሲደረግ ደግሞ አንዳች መቅሰፍት ይወርድብናል ብለው የሚሞግቱ ብዙ ነበሩ እነዚህን የመሳሰሉ ኋላቀርና በአጉል እምነት ላይ የተመሠረቱ አስተሳሰቦች ያጋጥሙ በነበረበት ወቅት በጉራጌ ዞን በአንድ ሰሙን በዘነጋሁት ቀበሌ ያጋጠመው ሁኔታ ከአርሶ አደሩ መካከል በአስተሳሰብ የመጠቁት ይህን የመሰለውን የአስተሳሰብ ችግር ለመቅረፍ ያደርጉ የነበረውን ጥረት ያመላከታል የቀበሌው ሊቀመንበርና የሥራ ባልደረቦቹ በአካባቢው ተራራ ላይ እርከን የመሥራት ሀሳብ አንስተው ለአርሶ እደሩ ባካፈሉት ጊዜ የገበሬዎቹ ምላሽ ይህን ተራራ ከነካካነው ከባድ ቁጣ እንቀሰቅሳለን የሚል ነበር ያም ሆኖ የቀበሌው አስተዳደሮች እንደምንም በማግባባት ጥቂት ሰዎች ይዘው ሥራውን ይጀምሩታል በሂደት ከተራራው ላይ የተንከባለለ የድንጋይ ናዳ የሊቀመንበሩን እግር ይሰብረዋል ይህ አጋጣሚ በአርሶ አደሩ ዘንድ ያለውን የተሳሳተ አመለካከት ያጠናከረዋል ብለው የሰጉት የቀበሌው አመራሮች በጉዳዩ ላይ ከመከሩ በኋላ ሊቀመንበራቸውን በምስጢር ወደ አጐራባች ቀበሌ ልከው ድኖ እስኪመጣ ድረስእዚያው እንዲቆይ ይወስናሉይህን አድርገውምምንም ነገር እንዳልተፈጠረ በማስመሰል ሥራውን ይቀጥሉበታል የተፈጠረ ቁጣ እንደሌሰ ያረጋገጠው የቀበሌው አርሶ አደር ደግሞ የማታ ማታ የሥራውን ጠቀሜታ እየተገነዘበ በተራሮች ላይ የሚሠራውን እርከን ለማስፋፋት መተባበር ጀመረ የቀበሌው ሊቀመንበር ከስብራቱ አገግሞ ወደሥራ ሲመለስ ደግሞ በአርሶ አደሩዘንድ ከዚህ ሥራጋር ተያይዞ የተነሳው ኋላቀር አስተሳሰብ በተግባር ተሸንፎ ነበር ይህን የመሳሰሉ በርካታ አደናቃፊ አስተሳሰቦች በዚህ ወሳኝ ተግባር ላይ ያጋጥሙ የነበረ ቢሆንም ኢህአዴግና መንግሥት በትዕግስትና ያለመሰልቸት አርሶ አደሩን ከልምድ አያስተማሩ እንዲፈቱ በማድረጋቸው ሥራው ተጠናከሮ ሊቀጥል ችሷል ይህም ሁሉ ሆኖ በመጀመሪያው አሥር ዓመት የተከናወነው የተፈጥሮ ሀብት ልማት ሥራ በመጠኑ በጣም አነስተኛና የችግሩ ስፋትና ጥልቀት የሚጠይቀውን ያሀል አልነበረም አርሶ አደሩ ያለውን ጉልበት በሙሉ ለማንቀሳቀስም አልተቻለም ነበር የሴቶች ልማታዊ ተሳትፎ መሆን የሚችለውንና የሚገባውን ያህል አልደረሰም በልማዳዊ ወጐች የተተበተበ አርሶ አደር የሴቶችን ጉልበት ጠቀሜታ አስኪገነዘብ ድረስ የገጠር ሴቶች በዚህ ቁልፍ ተግባር ላይ የነበራቸው ተሳትፎ የተገደበ ነበር በዚያው ልከ ደግሞ ሥራው የሚሸፍናቸው ቆበሌዎቸ መጠንም ሆነ አጠቃላይ የተገኘው ውጤት መሆን ከሚቸለውና ከሚገባው በጣምያነሰ ነበር በሁለተኛው አሥር ዓመት በተለይ ደግሞ በመጀመሪያው የዕድገትና ትራንስፎርሜሸን አቅድ የላቀ የሴቶች ተሳትፎ በማረጋገጥ ከተሠራው ጋር በማነጻጸር ሲታይ የመጀመሪያው አሥር ዓመት ዋናው ጥቅም የገጠር ልማት ሥራዎችን የማደራጀትና የማስፈጸም ልምድ የተገኘበት መሆኑ ነው በእነዚህ ዓመታት በገጠር ልማትን ሰማሰፋፋት ለየት ያለ ትኩረት የተሰጠው በአርሶ አደሩ ተሳትፎ አነስተኛ ግድቦችን ለማልማት ነበር ይህ ሥራ ኢህአዴግ በ ዓም በተካሔደው የመጀመሪያው አገራዊ ምርጫ በመወዳደሪያነት ባቀረበው የአምስት ዓመት መርሃ ግብር ልዩ ትኩረት የተሰጠው ነበር ኢህአዴግ የአገራችን ግብርና ከዝናብ ጥገኝነት ተላቆ አገሪቱ ባላት የከርሰ ምድርና የገጸ ምድር ውሃ በመጠቀም የምታመርትበት ሊሆን አንደሚገባው ይገነዘባል በአርግጥ በአገሪቱ ከ በመቶ የማያንሰው የገጠር አካባቢ በየዓመቱ የተሻለ ምርት ለማግኘት የሚያስችለው የአርጥበት መጠን ያለው በመሆኑ በክረምት ዝናብ በመታገዝ ምርታማነትን ማሳደግ ይቻላል ነገር ግን ደግሞ አገሪቱ ትገሽ የማይባል በድርቅ የሚጠቃ አካባቢ ያላት በመሆኑ በእነዚህ ቦታዎች በልዩ ትኩረት አነስተኛ ግድቦች ወይም ሌላ እይነት የውሃ ቴከኖሎጂዎች እንዲስፋፉ ማድረግ አስፈላጊ ነበር በኢትዮጵያ የድርቅ አካባቢዎች ከሆኑት አብዛኞቹ ከእስራኤል የተሻለ የዝናብና የእርጥበት መጠን ያላቸው ናቸው ነገር ግን እስራኤል ከ ሚሜ በማይበልጥ ዓመታዊ ዝናብ የበረሃ ገነት ስትፈጥር በኢትዮጵያ በአብዛኞቹ የድርቅ አካባቢዎች ከ ሚሜ በላይ የሆነ ዓመታዊ የዝናብ መጠን አየተገኘም ድርቁ ይደጋገማል ይህም አርጥበት ከማጣት ሳይሆን ውሃን ከመቆጣጠር ችግር ጋር የተያያዘ ነው ኢህአዴግ ከዚህ በመነሳት በአሥር ዓመታት ውስጥ አሥር ሺህ የሚደርሱ አነስተኛ ግድቦችን የማስፋፋት አቅድ ነደፈ ይህን እውን ለማድረግ ደግሞ በትግራይሳርት ልደርህ ጄፍ ጀበሃቬክአበበ ዩከአ ፐሃ በአማራ ከልል ደግሞ ሴራር ህ ሾክስሃቪርክክበ ዴ ለደርህህኋ ከክ ዲከከ የሚባሉ ተቋማትን አደራጀ የሁለቱን ተቋማት የአፈጻጸም ልምድ በመቀመር ደግሞ ሥራው በሴሎች የአገሪቱ ከልሎች እንዲስፋፋ ጥረት ተደረገ ድርጅቶቹ ከተመሠረቱ በኋላ ለሁለቱ ከልሎች የውሃ ሀብት ልማት ተፈላጊው ስትራቴጂ ተነደፈመለስተኛና አነስተኛ የአፈር ግድቦች ለመሥራት የሚያስችሉ መሬቶች እየተለዩ በእነርሱ ላይ የሚገነቡት ግድቦች ተቀየሱ ብዙምሳይቆይ በዋነኛነት የአርሶ አደሩንጉልበት በመጠቀምና ይህንኑ በጥቂት ማሽነሪዎች በመደገፍ ግድቦቹን መገንባት ተጀመረወንዶች ቋጥኝ አየፈነቀሉና ድንጋይ አየፈለጡ ሴቶች በማዳበሪያ ከረጢት አፈርና ድንጋይ አየተሸከሙ በማጓጓዝ ግድቦችን መሙላት ጀመሩ ግድቦቹ የውሃ ሥርገትን የመከላከል ብቃት እንዲኖራቸው ለማድረግ አርሶ አደሮች በማሽነሪ ምትከ ብርታት የሚሰጣቸውን ባህላዊ የደቦ ዘፈኖች አያዜሙ ድንጋዩንና አፈሩን በእግራቸው እየጠቀጠቁ ተረባረቡበ ይህን በመሰለው ሥራ አቅመ ደካሞችና የታመሙ ካልሆኑ በስተቀር አለመሳተፍ አንደነውር ተቆጠረ በድርቅ አካባቢዎች ደግሞ ከሞላ ጐደል አብዛኛውን የዓመቱን ጊዜ ከጠዋት እስከ ማታ በዚህ ተግባር ላይ ማሳለፍ እየተለመደ መጣ። በቆሎ በብዙ አገሮች በአማካይ በሔክታር ከአርባ ኩንታል የማያንስ ምርት የሚታፈስበት ቢሆንም በአገራችን አማካይ ምርቱ በሔክታር ከ ኩንታል ያነሰ ነበር የሳሳካዋ ግሎባል ልንድ ፕሮግራም ጥሩ አንከብካቤ በተደረገላቸው የበቆሎ ማሳዎች ምርታማነትን በሔከታር እስከ ሰማንያ ኩንታል በማድረስ በኢትዮጵያ የአነስተኛውን አርሶ አደር ግብርና በአጭር ጊዜ ለማሳደግ የሚያስቸለው ድጋፍና አቅጣጫ የትኛው መሆን አንዳለበት አመላከተ በሽግግሩ ወቅትና በመጀመሪያው አሥር ዓመት የተከናወኑት የልማት ተግባራት በአንድ በኩል የተፈጥሮ ሀብት መመናመንን ለማስቀረት በሌላ በኩል ደግሞ በመጠኑም ቢሆን የአገሪቱን የውሃ ሀብት ለማበልጸግ ያስቻሉ ነበሩ ከዚህ በተጓዳኝ ደግሞ በሰብል ምርት የተሻለ ውጤት ማግኘት እንደሚቻል ያመላከቱ ነበሩ በመሆኑም ለዘመናት በማሸቀቆልቆል ሂደት ውስጥያለፈውንግብርናና ገጠር መንግሥትና ህዝብ በትከከለኛ አቅጣጫ አየተመሩ ተባብረው እስከሰሩ ድረስ ወደዕድገት ማምራት እንደሚቻል በጥቂት ዓመታት ተግባራዊ ልምድተረጋገጠ ምንምእንኳ መንግሥት የገጠሩን ኢኮኖሚ በብቃት የመምራት ደረጃ ላይ አስኪደርስ ተጨማሪ መውደቅ መነሳት ያልቀረለት ቢሆንም በጥቂት ዓመታት ጥረት ግብርናውም ሆነ የገጠሩ ኢኮኖሚ በማንሰራራቱ ሰአነስተኛው አርሶ አደርና ማሳው ተገቢውን ትኩረት በመስጠት ለውጥ ማምጣት አንደሚቻል ታይቷል ይህ እንደተጠበቀ ሆኖ የኢትዮጵያ ግብርና በተለይ ደግሞ የአነስተኛው አርሶ አደር ማሳ ልማት እመርታ ማምጣት የመረው የተሃድሶ እንቅስቃሴው ከተጀመረ ከሁለት ዓመታት በኋላ በተለይ ደግሞ ከ ዓም የከረምት ወራት ጀምሮ በተደረገው ጥረት ነውይህ በከፍል ሁለት የሚዳሰስ ይሆናል ለማኀበራዊ ልማት የተካሔደው ትግልና ውጤቱ ባለፉት ሃያ ዓመታት በማኅበራዊ መስከ ለውጥ ለማምጣት የተካሔደው እንቅስቃሴ በርካታ ዘርፎችን የሚዳሰስ ነበር ቀደም ሲል በነበሩት ሥርዓቶች አገሪቱ በሁሉም መሠረታዊ መለኪያዎች ወደኋላ የቀረች ስለነበረች ለውጡ ዘርፈ ብዙና ሥር ነቀል መሆን ነበረበት ትምሕርት ከጥቂት ከተሞች በስተቀር አልተሰፋፋም የነበሩት መንግሥታት ትምሕርትመብትና የለውጥ መሣሪያ መሆኑን ከልብ ያልተቀበሉ ስለነበሩ ለትምሕርት መስፋፋት ተገቢውን ትኩረት የሚሰጡ አልነበሩምአጅግ አብዛኛው ህዝብ የሚኖረው በገጠር ቢሆንም የትምሕርት አገልግሎት ወደገጠር ቀበሌዎች ይቅርና ወደወረዳ ከተሞች አልዘለቀም የሁለተኛ ደረጃና የከፍተኛ ትምሕርት ይቅርና ራሱ የአንደኛ ደረጃ ትምሕርት መስፋፋት አዚህ ግባ የሚባል አልነበረም ሚሊዮን ለሚሆን ህዝብ የነበሩት አንደኛ ደረጃና ሁለተኛ ደረጃ ተቤቶቸ ብቻ ነበሩበደርግ ዘመን የመጨረሻ ዓመት የተማሪዎች ቁጥር ሚሊዮን የደረሰ ሲሆንይህም ከጠቅላላው ህዝብ በመቶ የማይበልጥ ነውይህ በ ዓም ከጠቅላላው ህዝቧ ውስጥ ከ በመቶ በላይ የሆነውን በማስተማር ላይ ከነበረችው ኢትዮጵያ ጋር ፈጽሞ በማይነጻጸር ደረጃ ዝቅተኛ ነበር በዓመት ሦስት ሺህ ተማሪዎች ብቻ የመቀበል አቅም የነበረው አንድ ዩኒቨርሲቲና ከአምስት የማይበልጡ መለስተኛ ኮሌጆች አንዲሁም ከአንድ ሺህ ስድስት መቶ ተማሪዎች በላይ የማያስመርቅ የመያና ቴከኒከ ኮሌጅ ብቻ የነበሩ መሆናቸው ይህንኑ የሚያሳይ ነው ተምሕርት በአገሪቱ ካለመስፋፋቱ በተጨማሪ በፍተሃዊነት የመዳረስችግርም ነበረበት አገልግሉቱ ገጠሮች የተዘነጉበትና በአብዛኛው በከተሞች የታጠረ ነበር አብሶ የአርብቶ አደር አካባቢዎች የትምሕርትዕድል አንዲቋደሱ አልተደረገም የሴቶች ተሳትፎም አጅግአናሳ ነበር ሲቶች አንድም በሚደርስባቸው ከባድ ልማዳዊ ተፅዕኖ አሊያም ለሴቶች ትኩረት የሚነፍግ ሥርዓት በመኖሩ ምከንያት ከተማሪው ማኅበረሰብ ከአስር በመቶ የማይበልጥ ድርሻ ብቻ ነበራቸው ከዚህ በመነሳት መላ የአገሪቱ ህዝቦች በተለይ ደግሞ የተማረው ከፍለ ለፍትሃዊና ዘመናዊ ትምሕርት መስፋፋት ከባድ ትግል አካሂዷል በንጉሱ ዘመን በየካቲት አብዮት ዋዜማ ላይ መምህራን ሴክተር ሪቪው በመባል የሚታወቀውንና የድሃ ልጆችን የመማር ዕድል የሚያጠበውን የተሳሳተ አማራጭ በመቃወም ከባድ ትግለ አካሂደዋል በዚያው ልክ ደግሞ ለንጉሣዊው ሥርዓት መገርሰስ የበኩላቸውን ኃላፊነት ተወጥተዋል ከደርግ መምጣት በኋላ ደግሞ የኢትዮጵያ ትምሕርት በማያቋርጥ የማሽቆልቆል ሂደት ውስጥ ለማለፍ ተገደደ ከሁሉ በፊት ደርግ በዎቹ መጨረሻና በዎቹ መጀመሪያ ባካሔደው ከባድ ጭፍጨፋ በኢትዮጵያ ታሪክ ሰፋ ባለ ደረጃ መፈጠር ጀምሮ የነበረውን የተማረ የሰው ኃይል በብዛት አጥፍቶታል ቀይ ሽብር የተፋፋመው በዋነኛነት በከተሞችና በተማረው ወጣት ላይ ስለነበር ይህ በራሱ የትምሕርትን መስፋፋት በብዙ መልኮች የሚገድብ ውጤት ነበረው ይህ ካለፈ በኋላ ደግሞ ትምሕርት የርፅዮተዓለማዊ ትግሉ ሰለባ የሆነበት ሂደት መስፋፋቱ የትምሕርትን ጥራት ይበልጥ መግደል ጀመረ በዚህ ላይ ሥርዓቱ በነጻነት የማሰብ ዕድልን ፈጽሞ የከለከለ ስለነበር በነጻ የመመራመርና አማራጭ ሀሳብና ቴከኖሉጂ የማፍለቅፅድል ጨርሶ ተዘጋ መንግሥት ሌሎችተዋናዮችን ሁሉክልከክሎ ብቸኛው የኢኮኖሚ ተዋናይ መሆኑም መማር ለመንግሥት ተቀጣሪነት እንጂ ለሌላ ተግባር የማይፈይድ እስከመሆን ደረሰ በወቅቱ ከፍልን አጠናቀው ወደከፍተኛ ትምሕርትም ሆነ የቴክኒከና ሙያ መስከ የመግባት ዕድል የማያገኙት ብዙኃን ተማሪዎች የመጨረሻ ዕጣ ፋንታቸው ሥራ አጥነት ሆነ የሥርዓቱ ጦረኛ ባህሪ ገኖ በወጣባቸው የመጨረሻዎቹ ዓመታት ደግሞ የዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች በኮሎኔል መንግሥቱ ኃይለ ማሪያም ቀጥተኛ ትዕዛዝ ወደብላቴ ወታደራዊ ማሠልጠኛ ጣቢያ አንዲገቡ ተደረገ የአገሪቱ ትምሕርት ከጊዜ ወደጊዜ እየተዳከመ በመሔድ ሳይወሰን በደርጉ የመጨረሻ ዓመታት የዩኒቨርሲቲ ምሩቃን የሆኑ ተራ ወታደሮች ወደማምረት ደረጃ ዝቅ አለ። በዚያው ልከ ደግሞ መሠረታዊ የፖሊሲ ለውጥ ከማምጣት ጀምሮ ይህንኑ በተግባር ላይ እያዋሉ የህዝብን ተጠቃሚነት ለማረጋገጥ የሚያስችሉ ዘርፈ ብዙ ተግባራትን ማከናወን የግድ የሚሉ ነበሩ በትምሕርትና በጤና ልማት መስከ ትከከለኛ ውጤትሊገኝ ይችል የነበረው የተስተካከለ ፖሊሲ በመከተል ብቻ ስለነበር በቅድሚያ የትምሕርትና ጤና ፖሊሲዎቹን የማስተካከል አርምጃ ተወሰደ በትምሕርት ፖሊሲው ላይ ሰፊ ጥናት አንዲካሔድበት ሲደረግ ከቆየ በኋላ በ ዓም በተካሔደው ምርጫ ኢህአዴግ ማሸነፉን ተከትሎ አዲሱ የትምሕርት ፖሊሲ በህዝብ ተወካዮች ምከር ቤት እንዲጸድቅ ተደረገበዚህ መሠረት የአገሪቱ የትምሕርት ፖሊሲ በቅድሚያ ትምሕርት ፍትሃዊነትን በሚያረጋግጥ አኳኋን እንዲሰፋፋ ለማድረግ የሚያስችል ሆኖ ተቀረጸ የአንደኛ ደረጃ ትምሕርት እስከ ስምንተኛ ክፍል ሆኖ ለመላው ዜጐች መዳረስ ያለበት መብት እንደሆነ በፖሊሲው ተሰመረበት አፈጻጸሙም በሁለት እርከን ሃር ተከፈሰ የመጀመሪያው እርከን ከ ሁለተኛው ደግሞ ከ ድረስ ሆኖ ከእንግሊዘኛ በስተቀር ሁሉም ትምሕርት በአፍ መፍቻ ቋንቋ አንዲሆን ተደረገ አማርኛን በሥራ ቋንቋነት የመረጡ አካባቢዎች ደግሞ በዚሁ የመጠቀም ምርጫቸው ተከበረላቸው በመጀመሪያው እርከን በዋነኛነት ትኩረት የተሰጠው ህጻናት የመማር ከህሎት እንዲያዳብሩ አውቀት ለማስያዝ የሚደረገው ጥረት ደግሞ በወሳኝነት የሁለተኛው እርከን ተልዕኮ አእንዲሆንተደረገ ከዚህ በተጨማሪ በሁለተኛ ደረጃ ይሰጥ የነበረው የአራት ዓመታት ትምሕርትበዘጠነኛና አስረኛ ከፍል የሚሰጥ ሆኖ ቀድሞ በ ክፍል ይሰጥ የነበረው የመልቀቂያ ፈተና ከፍል ላይ አንዲሰጥ ተወሰነበዚህ ፈተና ወደኮሌጅ ለመግባት የሚያስቸል ውጤት የሚያመጡ ለሁለት ዓመታት የመሰናዶ ትምሕርት እንዲወስዱ የኮሌጅመግቢያ ውጤትያላገኙ ደግሞ ወደቴክኒክና መያ ትምሕርት ገብተው በአንድ ዓይነት ሙያ ክህሎት የሚያዳብሩበት ለሞዛቫዛሜጫ ፕዋሥጠ በሊኮና ሂው የሚያበፈልገውን ከፍተና ሙያተና የማሠልጠን ተግባር ደግሞ የከፍተኛ ትምሕርት ተልዕኮ አንዲሆን ተደረገ ፍትሃዊነትን ከማረጋገጥ ጐን ለጐን ለትምሕርት ጥራት ትኩረት መስጠት የፖሊሲው አንድ ዋነኛ አቅጣጫ ተደረገ በዚህ ላይ የትምሕርት አስተዳደር ሥርዓቱ በባህሪው ያልተማከለ ሆኖ ፌዴራላዊ የአስተዳደር ሥርዓቱን አንዲከተል ተወስኖከክልሎችከአንደኛ ደረጃአስከመለስተኛ ኮሌጆችድረስያሱትን እንዲመሩና አንዲያስፋፉ የፌዴራል መንግሥቱ ደግሞ የከፍተኛ ትምሕርት ተቋማትን እንዲያስተዳድር አቅጣጫ ተቀመጠ ይህፖሊሲ በይዘቱ ተራማጅና የህዝብን መሠረታዊ ጥቅምና የአገር ልማትን የሚያፋጥን ቢሆንም ከውስጥም ከውጭም ከባድ ተቃውሞዎች ሳያጋጥመው አላለፈምከውጭ በዓለም ባንከ ደረጃ ኢትዮጵያ የአንደኛ ደረጃ ትምሕርትን እስከ ክፍል ማድረግ ይበዛባታል ስለዚህም አንደኛ ደረጃ ከፍል ላይ መጠናቀቅ ይገባዋል የሚል ተቃውም አጋጥሞ ነበር ይህም ሆኖ ምክረሀሳቡ ከኢትዮጵያ ህዝቦች መብትና ተጠቃሚነት የሚመነጭ አልነበረም የአገራችን ህዝቦች የሚጠቀሙት ከፍል ድረስ የሚዘልቅ የአንደኛ ደረጃ ትምሕርት ለሁሉም ዜጐች በነጻ ሲዳረስ ነበርና ነገር ግን የትምሕርት ፖሊሲው ከመቀረፁ ጥቂት ዓመታት ቀደም ብሎ በዓለማችን የበላይነት መያዝ የጀመረው ኒዮሊበራል ርፅዮት የመንግሥትን እቅም በማጠናከርና መንግሥት ለህዝቦች የሚሰጠውን አገልግሎት በማስፋት ጠቀሜታ የሚያምን አልነበረም ስለሆነም ኢትዮጵያ ላይ ሲደርስ የአገራችን መንግሥት ግዙፍ የገንዘብ ወጪ በመመደብ የትምሕርት አገልግሎት የሚያስፋፋበትን ልማታዊ አቅጣጫ በቀላሉ ሊቀበል የሚችልአልነበረምበአንድ በኩል መንግሥትን የማዳከም በሌላ በኩል በመንግሥት ለህዝብ የሚሰጡ አገልግሎቶችን የማመናመን አቅጣሜ የሚከተለው ኒዮሊበራል ዓለም ተምሕርትም በገበያና በገንዘብ የሚሸጥ ሸቀጥ እንዲሆን ማድረግን ይመርጥ ነበር ይህ ትምሕርትን በገበያና ለባለሀብቱ በሚያስገኘው ትርፍ የሚወሰን ልማት አንዲሆን የማድረግ አቅጣጫ ሌላው ቀርቶ በትምሕርት ብዙ ተራምዳለች የምትባለውን ሕንድ እንኳ ተወዳዳሪ አገር ሊያደርጋት የቻለ አይደለም በሕንድ ትንሳኤ ዙሪያ የነበራቸውን ከፍተኛ ጥርጣሬ በጥልቅ ጥናት ያረጋገጡት የኖቬል ተሸላሚው አማርቲያ ሴንና ጀን ድሬዜ በ ባሳተሙት መጽሐፍ ይህን በማስመልከት ምንም እንኳ በሕንድ አገራዊ ንቅናቄ ውስጥ ለትምሕርት መስፋፋት ቀናዒነት አንዳለ የሚያስመስል ከባድ ስብከት የሚካሔድ ቢሆንም በአገሪቱ የትምሕርት አገልግሎት በሚያስደነግጥ ዝቅተኛ የመስፋፋት ደረጃ ላይ ይገኛል በትምሕርት አገልግሎት ሕንድ ከምሥራቅ እስያ አቻዎቿ አጅግ ወደኋላ የቀረች አገር ሆናለች በሕንድ የተምሕርት ሥርዓት ላይ የሚታየው መዋቅራዊ ችግር ሲፈተሽ ቅልጥፍናና ፍትሃዊነት በተጓደሉበት መላ የአገሪቱ ትኩረት ለጥቂቶች በጣም ጥራት ያለው ትምሕርት ማቅረብ በሆነበት በአኮኖሚያዊ ድኅነት በመደብና በጐሳ አንዲሁም በፆታና ማኅበራዊ ልዩነቶች በተለይ ደግሞ በብሔርና ማኅበረሰብ ላይ የተመሠረተና ብዙኃኑ የተዘነጋበት መሆኑ ብዙ ኪሳራ አስከትሎባታል ይላሉ ሐቁይህ ቢሆንም የኒዮሊበራል ርዕዮትፊታውራሪ የሆነው የዓለም ባንከ የሚያራምደው አቋም ከዚህ በጣም የተለየ ነበር በዚህ መሠረት ተቋሙ በዋነኛ አበዳሪነት የሚሰጠው ገንዘብ የኢትዮጵያ ህዝቦች ከመንግሥት የተስፋፋ የትምሕርት አገልግሎት እንዲጐናጽፉ የሚያደርግ አለመሆኑን ማረጋገጡ የማይጠበቅ አልነበረም በስቲግሊዝ አኣንደተመሰከረው በመለስ የተመራው ኢህአዴግ አንድ ዓለም አቀፍ ቢሮክራት ዋሽንግተን ላይ ሆኖ ለሚያስተላልፈው መመሪያ ሆነ ሰሚለግሰው የተሳሳቶ ምክረሀሳብ ጆሮውን ለማዋስ ፈቃደኛ ስላልነበረ ብቻ በኢትዮጵያ ትምሕርት እስከ ከፍል ለመላው ዜጐች በነጻ የሚዳረስ አገልገሎት መሆኑ መሠረታዊ የፖሊሲው ምሰሶ ሆኖ ሊቀጥል ቻለ ከዚህ ውጫዊ ተቃውሞባልተናነሰ የአገሪቱ ተቃዋሚዎችም ባትምሕርት ፖሊሲው ላይ የማያቋርጥ የማጥላላት ዘመቻ አካሂደዋል ተቃዋሚዎት በደፈናው ንጉሠና የደርግ ዘመን የትምሕርት ሥርዓት አደረጃጀት ይሻላል ከሚል አቋም በመነሳት ነባሩን የትምሕርት ሥርዓት አደረጃጀት ለመመለስ ይፈልጉ ነበር ነገር ግንተቃውሟቸው በዘህ ብቻ የታጠረ አልነበረም ሕጻናት በአፍ መፍቻ ቋንቋቸው መማራቸውን አጥብቀው ይቃወም ነበር በብዙ ዘግይተው በለሙ አገሮች ከጀማሪ ደረጃ አልፎ ከፍተኛ ትምሕርት ጭምር በራስ አገር ቋንቋ እየተሰጠ መሠረታዊ ለውጥ ማምጣቱ የማያወዘግብ ቢሆንም ትምሕርት በአማርኛም ሆነ በሴሎች አገርኛቋንቋዎች መሰጠቱንአጥብቀው ይቃወሙት ነበር አንዳንዶች በአንግሊዝኛ የማይሰጥ ትምሕርት አርባና ቢስ ነው አስከማለት የደረሱበት ጊዜም ነበር ይህ ተቃውሞ ግን በተቃዋሚ ፓርቲዎች ብቻ የተወሰነ አልነበረም ለምሣሌ ሥርዓተ ትምሕርቱ ተግባራዊ መደረግ በጀመረባቸው ዓመታት በአማራ ከልል ከቾ ያለው ትምሕርት በአማርኛመሰጠቱንአንዳንድየከልሉ ባለሥልጣናትን ጨምሮሰፋያሰ ቁጥር የነበራቸው ምሁራን በግላጭ ይቃወሙት ነበር በሌሎች የአገራችን ብሔረሰቦች የሚገኙ ሕጸናት በአፍ መፍቻ ቋንቋቸው ሳይሆን በአማርኛ መማር አለባቸው ብለው የሚሞግቱት እነዚህ ወገኖች የአማራ ልጆችን በአማርኛ ማስተማርን የሚቃወሙበት አመከንዮ ግራ የሚያጋባ ቢሆንም ልጆቻችን በአንግሊዝኛ ካልተማሩ በስተቀር በአማርኛ ተምረው አውቀት አይገበዩም አስከማሰት ይደርሱ ነበር ቀስ በቀስ ይህ የተሳሳተ አሳቤ በከልሱ የበሳይነት በማግኘቱ በ ዓም ከሰባተኛ ከፍል ጀምሮ ሁሉምትምሕርት በአንግሊዘኛ እንዲካሔድ አስከመወሰንመድረሱ ይህ መሠረታዊ የመብትና የሥነትምሕርት ዞፅሃመርሕ በአግባቡ እንዳልተያዘ የሚያመላከት ነበር ከዚህ የሥነትምሕርት ብዥታ በላይ በአፍ መፍቻ ቋንቋ መማር የአገር መበታተንን ያስከትላል ከሚል መሠረተ ቢስ ስጋት በመነሳት ሥርዓተ ትምሕርቱን የሚቃወሙ ኃይሎችም ነበሩ የቋንቋ አኩልነት አንዲከበር ማድረግ በህዝቦች መካከል መግባባትና ፍቀርን የሚያጐለብት ነበር ዛሬም ነው በዚህ ላይ ሕጻናት በሌላ ብሔር ቋንቋ እንዲማሩ ማስገደድ የአውቀት መያዣ መንገድን እጅግ ጠመዝማዛና አስቸጋሪ ያደርገዋል እያንዳንዱን ፅንሰ ሀሳብኖ ቀመር ከመገንዘብ በፊት የቋንድ ትርጉም እንዲሰሩ በማስገደድ የመማርና የመገንዘብ ፍጥነትም ይቀንሳል። ከዚያም አልፎ በግዴታ የተጫነባቸውን ቋንቋና ተናጋሪውን ወንድም ህዝብ ወደመጥላት እንዲያመሩ ያደርጋል ስለሆነም እውቀትን ሰማስፋፋትምሆነ በአኩልነት መርህ ላይ ተመሥርቶ ጠንካራ ህዝባዊ አንድነትን ለማጐልበት በአፍ መፍቻ ቋንቋ ማስተማር ተመራጭ ነበርነገር ግን የቋንቋ እኩልነትን የማይቀበሱት ወገኖች ከዚህ አቋማቸው በመነሳት ገና ከጥዋቱ አዲሱ የትምሕርት ፖሊሲ ትውልድ ገዳይ ነው የሚል ቅጽል እንዲለጠፍበት አድርገው በዚሁ ቅነት የተቃውሞ ዘመቻውን ሲያካሂዱ ከረሙ ኢትዮጵያ በሁሉም መስኮች ፈጣንና ሀዝብ የሚጠቀምበት ዕደገት በማምጣት ላይ የመሆኗ እውነታ ጐልቶ አየታየና አዲሱ ተውልድ በከባድ የአገር ግንባታ ተግባር ላይ መጠመዱ በይፋ እየተመሰከረ ባለበትም ዘመቻው ሳያባራ ቀጠለ አዲሱ ሥርዓተትምሕርት ተግባራዊ መደረግ ከጀመረ በኋላ ያሱ ለውጦችን በመመልከት ሥርዓተ ትምሕርቱ ትውልድን የሚያድን አንጂ የሚገድል አንዳልሆነ ለማረጋገጥ ቢቻልም ይህን ግን መነሻ ማድረግ አልተፈለገም አዲሱ የኢትዮጵያ ሥርዓተትምሕርት ፖሊሲ በይዘቱ ጥራት ያሰው ፍትሃዊ የትምሕርት ሥርጭትን በሚያረጋግጥ አኳኋን ከተቀረጻ በኋላ አስከቅርብ ጊዜ ድረስ ከሁሉም ዘርፎች የላቀ የመንግሥት በጀት አየተመደበሰት በተግባር ላይ ሲውል ቆይቷል መንግሥት ለመሠረተልማት የሚመድበው ገንዘብ በተለይ ከግዙፍ ወይም ሜጋ ፕሮጀከቶች መስፋፋት ጋር ተያይዞ በእጅጉ በጨመረባቸው ዓመታትም ትምሕርት ሁለተኛው ትልቅ የበጄት ምደባ የሚደረግለት ሴክተር ሆኖ ቀጥሏል በቀሰይ ከተሃድሶ በኋላ ደግሞ ትምሕርት ከኢኮኖሚያዊ ልማት ጋር ተያይዞ አንዲስፋፋ ለማድረግከፍተኛ ትኩረት ተሰጥቶታል ፖሊሲው በዚህ አቅጣጫ ተተልሞይህንኑ ተግባራዊ የማድረግ እንቅስቃሴ በመካሔድ ላይ ነው ስኬታማ አገራዊ የፖሊሲ ትግበራውን ተክትሎ በሂደት ብዙ መሻሻሎች የተደረጉ ቢሆንም ባለፉት ሁለት አሥርት ዓመታት በአገሪቱ ተግባራዊ የተደረገው የትምሕርት ፖሊሲ ፍትሃዊና ተደራሸ አንዲሁም ጥራቱ የተጠበቀና ፋይዳ ያለው ትምሕርት ለሁሉም ዜጐች የማዳረስ ቅኝት የተላበሰ ነበር የትምሕርት ፖሊሲው ከተቀየሰ በኋላ የመጀመሪያው ርብርብ ትምሕርትን ለማስፋፋት እንዲሆንተደረገአንደኛ ደረጃ ትምሕርት ከምንምነገር በላይ ቅድሚያ ተሰጥቶት እንዲስፋፋ ከመደረጉም በላይ ይህን ሥራ ከልላዊ መንግሥታት በባለቤትነት እንዲመሩት ተደረገ ከልሎች ይህን ኃላፊነት ከወሰዱበት ጊዜ ጀምሮ በፌዴራል ደረጃ የተቀመጠውን መሠረታዊ አቅጣጫ ተከትለው የአንደኛ ደረጃ ትምሕርት አንዲስፋፋ አድርገዋል በዚህ መሠረት የአንደኛ ደረጃ ትምሕርት ቤቶች ከስምንት አጥፍ በላይ ተባራክተው በ ዓም ደርሰዋል በ ዓም ሚሲዮን ብቻ የነበሩት የአንደኛ ደረጃ ተማሪዎች በ ዓም ሚሊሲዮንደርሰዋል በ ዓም ከሞላ ጐደል ከባዶ የተነሳው የቅድመ መደበኛ ትምሕርትም በተመሳሳይ ዓመት ሚሊዮን ህጻናትን ተቀብሱ ያስተማረ ሲሆን በአንደኛ ደረጃ ትምሕርት በድምር ሚሲዮን ተማሪዎች እንዲስተናገዱ ለማድረግ ተችሏሪ ይህ አኃዝ አዲሱ ሥርዓት ከሞላ ጐደል በየዓመቱ በአማካይ ለ ሺህ አዳዲስ ተማሪዎች የሚሆኑ ተጨማሪ ትምሕርት ቤቶች የተሟሉ መማሪያ ከፍሎች መምህራንና መጻህፍት ማቅረብ አንደተቻለ ያሳያል በየዓመቱ አንድ ሚሲዮን ተማሪዎችን ለተጨማሪ የትምሕርት ዕድል ማብቃት ከባድ ኢንቨስትመንት የሚጠይቅና ጥቂት አገሮች ብቻ በዚህ የስፋት ደረጃ ያረጋገጡት ስኬት ነው በ ዓም መጀመሪያ ላይ በኢትዮጵያ አጠቃላይ የተማሪዎች ቁጥር በድምሩ ሚሊዮንያህል የደረሰ ሲሆንይህም ከሞላ ጐደል መካክከሰኛ የህዝብ ብዛት ካሰው አንድ አፍሪካዊ አገር የህዝብ ቁጥር ጋር የሚመጣጠን ነው ለምሣሌ ሪና ያላት የህዝብ ብዛት ሚሲዮን ያህል ነውኢትዮጵያ ያላት የተማሪ ቁጥር ከሞላ ጐደል የጋናን ህዝብ ያከላል ወይም ደግሞ በ ቆጠራመሁሂረት በአፍሪካ ኣራት ተኩል ሚሲዮንህዝብ ካላትመካከሰኛዋ አፍሪካ ጀምሮ ያሉት አስራ ዘጠኝ ትንንሽ አገሮች ካሏቸው ህዝቦች ድምር ጋር ተቀራራቢ ነው በመሆኑም ልማቱ የሃያ አፍሪካዊ አገሮች ህዝቦችን በኣንዴ ወደትምሕርት ቤት ሰመላክ በሚያስችል ደረጃ ተስፋፍቷል ትምሕርት መበት ብቻ ሳይሆን የለውጥ መሣሪያ መሆኑን መነሻ በማድረግ ኢትዮጵያ ለፈጣን ልማት አንድትበቃ ማድረግ የተቻለውና ከቅርብ ጊዜ ወዲህ የአፍሪካ አናብስት ከሚባሉት ቀዳሚዋ አንድትሆን ያደረገው አውነታ ከዚህ ጋር በጥብቅ የተቆራኘ ነው ከዚህ አኳያ ሲታይ መንግሥት በፖሊሲው ላይ ትምሕርትን ለማስፋፋት ቅድሚያ መስጠቱ እጅግ የተሳካ ውጤት የተገኘበት ነው ማለት ይቻላል ዜጐች ለዘመናት ተነፍጓቸው የኖረውን የመማር ዕድል የተጐናጸፉበት በትምሕርት እውቀትና ከህሎት እየተጐናጸፉ የማምረት አቅማቸውና በራስ መተማመናቸው አየተገነባ እንዲሔድ ማድረግ የተጀመረበት ሥርዓት መሆኑ ተረጋግጧል ከዚህ ጐንለጐን ባለፉት ሁለት አሥርት ዓመታት የትምሕርትን ጥራት ሰማረጋገጥ ብዙ እንቅስቃሴ ተካሂዷል ከሁሉ በፊት ሥርዓተትምህርቱ ጥራት ባለው አኳኋን ተቀርዷል ኢትዮጵያ በዘመነ ግሎባላይዜሽን ጠንካራ ተፎካካሪ ልትሆን የምትቸሰው የማምረት አቅምን በመገንባት ነው በመሆኑም ከምንም ነገር በላይ ለሳይንስ ቴክኖሎጂና ኢንጅነሪንግ መስኮች የላቀ ትኩረት አንዲሰጥ ተደርጓል ከአንደኛ ደረጃ ጀምሮ ለእነዚህ የትምሕርት መስኮች ልዩ ትኩረት መስጠት ተጀምሯል ከፍተኛ ትምሕርት በመቶ ለእነዚህ መስኮች ትኩረት በሚሰጥ ቅኝትእንዲስፋፋ ተደርጓል ትምሕርት በምርምርና ተግባራዊሙከራ ላይ የተመሠረተ እንዲሆን በመደረግም ላይ ነው ይህም በመሆኑ ኢትዮጵያ በአጭር ጊዜ ብዙ ሳይንቲስቶች ኢንጂነሮችና ቴከኖሎጂ አመንጪዎች በማፍሰቅ በክፍለ ዓለመ ብቁ ተወዳዳሪ የመሆን ዕድል ተከፍቶላታል ለምሣሌ በእነዚህ መስኮች ደቡብ አፍሪካ በየዓመቱ የምታስመርቀው የሰው ኃይል ከ ሺህ የማይበልጥ ሲሆን ኢትዮጵያ በሶስቱ መስኮች የምትቀበለው የመጀመሪያ ዓመት ተማሪ በአሁኑ ጊዜ ከ ሺህ የማያንስ ሆኗል ደቡብ አፍሪካ ከአህጉራችን በጣም የተሻለ የብቃት ደረጃ ያላቸው ዩኒቨርሲቲዎች የተስፋፉባት አገር መሆኗ እንደተጠበቀ ሆኖ ኢትዮጵያ በአጭር ጊዜ ያሳየችው ግሥጋሴ ትልቅ ቦታ የሚስጠው ነው እነዚህ ተማሪዎች በየዓመቱ መመረቅ ሲጀምሩ በእርግጥም አገራቸን በነደፈችው ሥርዓተ ትምሕርት ትግበራ የተነሳ ሰፊ ቁጥር ያላቸው ሳይንቲስቶችና ኢንጂነሮች አገር መሆን ትጀምራለች ይህስኬትበተወሰነደረጃ የትምሕርትንጥራት በማረጋገጥም ጭምር የተመዘገበ ነበር በአገሪቱ የትምሕርት ፖሊሲ አገልግሎቱን ማስፋፋት ብቻ ሳይሆን ጥራቱንም ማስጠበቅ ልዩ ትኩረት የሚሰጠው መሆን እንዳለበት በግልጽ የተመላከተ ነው የትምሕርት ጥራት ሲባል የተሟላ እውቀትና ከህሎት ያለው ከሁሉ በላይ ደግሞ በመልካም ሥነምግባርና የሥነ ዜጋ እሴቶች የተገነባና በሁሉም የሕይወት መስኮች ተፈላጊውን ውጤት ማምጣት የሚችል ትውልድመገንባትመቻል ማሰት ነወ ይህ ውጤት የብዙሥራዎች ድምር ፍሬ ነው ጥራት ያለው ሥርዓተትምሕርት ከመቅረጽ ጀምሮ ብቁ መምህራን በተፈላጊው ቁጥር በማቅረብ የመጻሕፍት የተማሪዎችና የመማሪያ ክፍሎችን ጥምርታ በከፍተኛ ደረጃ በማሻሻል የሚሟላ ነው እነዚህ ሁሉ ከምንም ነገር በላይ የመንግሥትና የፖለቲካ ፓርቲዎችን የመምህራንና የተማሪዎቸችንአንዲሁምየመላውንሕብረተሰብ ልባዊትኩረትና ቁርጠኝነትየሚጠይቁናቸው ከግንባታ ጀምሮእስክ መጻሕፍት አቅርቦትድረስ ከፍተኛ የፋይናንስ አቅርቦትን የግድ የሚሉም ናቸው አቅሞቹ ደረጃ በደረጃ እየተገነቡ የሚሔዱ በመሆናቸው ጥራትን የማረጋገጥ ጉዳይ ሂደት እንጂ በአንዴ ተሠርቶ የሚጠናቀቅ ጉዳይ አይደለም በኢትዮጵያ ተጨባጭ ሁኔታ ደግሞ በራሱ ትምሕርትን ማስፋፋት ቅድሚያ ማግኘት ይገባው የነበረ ከባድ ሥራ ከመሆኑ ጋር ተያይዞ በሥራው ላይ ተጨማሪ ከብደት የሚጭንበት ነበር በዚህ የተነሳ የትምሕርት ጥራትን የማረጋገጥ ጉዳይ ከባድ ጥረትና ርብርብ የሚጠይቅ እንጅ አልጋ በአልጋ የሚረማመዱበት ሊሆን አይትልም በሥነ ምግባርና በሥ። በተጨማሪም በገጠር ህዝቡን የሚያስቸግሩ ተላላፊ በሽታዎችን ለመቆጣጠር የሚያስችሉ ህዝብን ያሳተፉ አንቅስቃሴዎች ተካሂደዋል የወባ መራባትና መስፋፋትን ለመከላከል ውሃ የሚከማችባቸውን ቦታዎች ከማጽዳት ጀምሮ በብዙ ሚሊዮኖች የሚቆጠር አጐበር በማሠራጨት በዚህ አደገኛ በሽታ የሚሰቃዩና የሚያልቁ ወገኖችን ለመታደግ ተቸሏል አጐበር በማሰራጨት ጉዳይ ኢትዮጵያ ከሩዋንዳ ቀጥሎ በአፍሪካ ሁለተኛዋአገር ሆናለች ይህም ሆኖ የህዝብ ብዛት በኢትዮጵያ ላይ የሚጭነው ሸከም ግምት ውስጥ ሲገባ ኢትዮጵያ ብልጫ ትወስዳለች የጤና ልማት ፕሮግራሙ ከምንም ነገር በላይ በሴቶች ተሳትፎ ሲከናወን ውጤቱ አስተማማኝ እንደሚሆን በማመን ሴቶች የልማቱ ማዕከል እንዲሆኑ ተደርጻል በእርግጥም የግል የቤተሰብና የአካባቢ ጤንነት እንዲጠበቅ ለማድረግ የሴቶችን ያህል ተፅዕኖ አድራጊ የለምና በኢትዮጵያ ገጠሮች ለተመዘገበው የጤና ስኬት ሴቶች የአንበሳውን ድርሻ ይወስዳሉ ከእነዚህ የመከላከል እንቅስቃሴዎች በተጓዳኝ በሕክምና የሚድኑ በሸታዎችን ለመፈወስ የሚያግዙ ደረጃቸውን የጠበቁ የጤና ጣቢያዎችና ሆስፒታሎች ተገንብተዋል ደርግ ከሥልጣን ሲወገድ በአገር ደረጃ ብቻ የነበሩት ጤና ጣቢያዎች ለእያንዳንዱ ሃያ አምስት ሺህ ህዝብ አንዳንድ ጤና ጣቢያ ለማዳረስ በተካሔደ ጥረት ከ በላይ ደርሰዋል ብቻ የነበሩት ሆስፒታሎች ተበራከተው ሰእያንዳንዱ ሺህ ህዝብ አንድ የመጀመሪያ ደረጃ ሆስፒታል ሰእያንዳንዱ ሚሊዮን ህዝብ ደግሞ አንድ ሪፈራል ሆስፒታል የመገንባት እንቅስቃሴ በመካሔድ ላይ ነው ምንም እንኳ አሁንም ብዙ መሥራት እንደሚገባ ባያጠያይቅም በዚህ ጥረት የተገኘው ውጤትትልቅና ተስፋ የሚሰጥ ነው የእናቶችና የሕጻናት ሞት በእጅጉ ቀንሷል በሆስፒታል የሚወልዱአናቶች ቁጥር በእጅጉ ጨምሯልየተላላፊ በሽታዎች የመሰራጨት ምጣኔ በከፍተኛ ደረጃ አሽቆልቁሏል ትላንት ከትላንት ወዲያ ዝናብ ጠብ ባለ ቁጥር በወባ ትንኝ እየተለከፉ የአልጋ ቁራኛ ይሆኑ የነበሩ ዜጐች ዛሬ ከዚህ ተላላፊ በሸታ ነፃ ወጥተዋል በኢትዮጵያ የወባ ወረርሽኝመከሰት ካቆመ ከአሥር ዓመታት በላይ ሆኖታል ኢትዮጵያ ብዙዎችን የምእተ ዓመቱ የጤና ልማት ግቦቹ ካሳኩ ጥቂት አገሮች አንዷ ልትሆን በቅታለች ይህ በጥቂት ዓመታትሥራ የተገኘ ውጤትመንግሥት በመስኩ የተሰማሩ ሙያተኞችና ህዝቡ ያደረጉት ያልተቆጠበ ጥረት ውጤት ነው ምንም አንኳ በዚህም መስከ ከተሠራው ይልቅ ያልተሰራው የሚበዛ ቢሆንም አስካሁን በተካሔደው ጥረት የተገኘው ውጤት እጅግ ተስፋ የሚሰጥ ነው በጤና መስከ የተመዘገበው ድል በቸልተኝነት ሳይቀለበስ ይልቁንም ተጠናክሮ አንዲቀጥል መንግሥትና ህዝቡ ጥረታቸውን አጠናከረው ከቀጠሉ ኢትዮጽያ በርግጥም ከኋላቀርነት የሚመነጩ በሽታዎች ሙሉ በሙሉ በቁጥጥር የዋሉባትና የህዝቦቿ ጤንነት በከፍተኛ ደረጃ የቶቱጠበቀባት አገር ትሆናለች ለመሠረተ ልማት የተካሔደው ትግልና ውጤቱ በአገሮችመካከል የልማት ልዩነት ጐልቶ ክሚታይባቸውምከንያቶች አንዱ የመሠረተ ልማት መስፋፋት ደረጃ ነው መሠረተልማት መንገድን የኤሌከትሪክ ኃይል በማመንጨት ለሁሉም ማዳረሰን የቴሌኮም አገልግሎትን በጥራትና በስፋት ማቅረብን ለሰውና እንሰሳት የመጠጥና ሴላም አገልግሎት ለኢንዱስትሪና ለግብርና ምርት ተግባር የሚሆን በቂ የውሃ መጠን በተመጣጣኝ ከፍያ ማቅረብንና የመሳሰሉትን አገልግልቶች የሚያጠቃልል ነው በለሙ አገሮች እነዚህ አገልግሎቶች ከተቻለ በርካሽ ዋጋና በከፍተኛ መጠን ተሟልተው ይገኛሉ አገልግሎቶቹ የመልማት ውጤቶትናቸው እዚያው ሳሉ ደግሞ ለመልማት ተፈላጊ ግብዓቶች ናቸው በዚህ ምክንያት አገልግሎቱ በተስፋፋባቸወ አገሮች ሁሉ ዜጐች ሁለቱንም ጥቅሞች ያገኛሉ በአንድ በኩል በአገልግሎቱ መስፋፋት የተመቻቸ ሕይወት ይኖራሱ በሌላ በኩል የተስፋፋውንመሠረተልማት አዲስ ሀብት ለመፍጠር በማሳለጫነት ይጠቀመበታልለምሣሌ አንድ ጀርመናዊ ከመኖሪያ ቤቱ በአማካይ በ ሜትር ርቀት ወይም አምስት ደቂቃ እንኳ በአግሩ ሳይጓዝ የመኪና መንገድያገኛል ይህም በመሆኑ እንደእኛ አገር ሰው ለሰዓታት በእግሩ እየኳተነ ጉልበቱን ያልሆነ ቦታ ላይ በማፍሰስ ጊዜውን አያባከንም በቅርብ በሚያገኘው መንገድተጉዞ በፍጥነት ወደማምረቻ ቦታው በመድረስያመርታል ምርቱንም ወደተጠቃሚው ያጓጉዛል ይህም በመሆኑ መሠረተልማት በጥራትና በስፋት በተገነባባቸው አገሮች ለተፋጠነ ልማትና ለተመቻቸ የህዝብ ህይወት አስተማማኝ ሁኔታ ይፈጠራል በበለጸገው ዓለም ያለው ሁኔታ ይህን የመሰለ ሲሆን ኢትዮጵያን ጨምሮ በሁሉም ያልበለጸጉ አገሮች መሠረተልማት በዝቀተኛ የመስፋፋት ደረጃ ላይ የሚገኝ አገልግሎት ነው መንገዶችጥቂትና አስቸጋሪ ናቸው የኤሌክትሪከ ኃይል ማመንጨትምሆነ ማዳረስ በዝቅተኛ ደረጃ ላይ የሚገኝ ነው የቴሌኮም አገልግሎት ከሞባይልና የሳተላይት መረቦች ጋር ተያይዞ በመስፋፋት ላይ ቢሆንም በሰፊ አውራ ጐዳናነት የሚታወቀው የፋይበር ኦፕቲክስ መረብ አዚህ ግባ የሚባል አይደለም ለሰው ለአንስሳት ለግብርናና ለኢንዱስትሪ ልማት የሚሆን የውሃ አቅርቦት አልተስፋፋም በአጭሩ መሠረተልማት በውጤትነትም ሆነ በግብዓትነት ተሟልቶ አይገኝም ይህም በመሆኑ በእነዚህ አገሮች የሚገኙ ዜጐች ጉልበታቸውን አውቀታቸውንና ያላቸወን የገንዘብና ሌላም ፀጋ አቀናጅተው ወደልማት ተግባር ለመሰማራት ይቸገራሉለማምረት አስፈላጊው የመሠረተልማት አቅርቦት ባለመሟላቱሥራሯውን ከመጀመር ይቆጠባሉአንደምንም ሥራውን ከጀመሩና ካመረቱ በኋላም ምርታቸውን የማከፋፈል ጉዳይ በአቅርቦቱ አለመሟላት ምከንያት ይታነቃል ስለዚህም መሠረተልማት ያልበለጸጉ አገሮችን ሁሉ ከዕድገት ገትቶ የሚይዝ አንድ መሠረታዊ ችግር ነው ይህን ችግር መፍታት የተሳነው ማንኛውም አገር ልማቱን መጀመርም ሆነ ማፋጠን ይሳነዋል በአንጻሩ ይህን አገልግሎት ማቅረብ የጀመረ አገር በዚያው ልከ ለፈጣን ልማት ይታደላል መሠረተልማት መስፋፋት ወይም አለመስፋፋቱ ይህን ያህል የልማት ዕድልን የሚወስን ቢሆንም ሁሉምመንግሥታት ተቋማትና ግለሰቦች በጉዳዩ ላይ ተመሳሳይ አቋም የሳቸውም በዚህ ምዕራፍ ሁሉንም ልዩነቶች በዝርዝር መመልከት ባይቻልም በዘርፉ ልማት ዙሪያ ቁልፍ ሜና በሚጫወቱ ኃይሎች መካከል የሚታየውን የአቋም ልዩነት አጠር አድርጐ መመልከት በጉዳዩ ላይ የተሻለ ግንዛቤ ለመያዝ ያግዛል በኢትዮጵያ ከሁለት አሥርት ዓመታት በላይ ሲካሔድ የቆየውን የመሠረተ ልማት ግንባታ ሲመራና ሲያስፈጽም የቆየውን የትግል ትውልድ ፍልስፍና ተጨባጭ ትግልና ያስመዘገባቸውን ውጤቶች በምሉእነት ለመገንዘብም ዕድል ይሰጣል በመሠረተልማት አውታሮች ግንባታና የማስፋፋት ተግባር ዙሪያ የሚታየው መሠረታዊ ልዩነት በአንድ በኩል በኒዮሊበራል አስተሳሰብ በሌላ በኩል በለማታዊ መንግሥት ቅኝት በሚመሩ ኃይሎች መካከል ያለ ልዩነት ነው ኒዮሊበራሎች በዓለማችን የበላይነትን ከያዙባቸው ከዎቹ መጨረሻ ጀምሮ ሁሉም የኢኮኖሚና የልማት ተግባር በገበያውና በባለሀብቱ ብቻ ሲሰራ ይገባዋል ከሚል አቋም በመነሳት መንግሥት ይህን አገልግሎት በማቅረብላይ ከተሰማራ መስና የማይቀር በመሆኑ ሕብረተሰብ ኪሳራ እንጂ ትርፍ አያገኝም ስለዚህም የመንግሥት ሚና ባለሀብቱና ገበያው የማምረትና የማከፋፈል ተግባራቸውን ያለ እንከን አንዲፈጽሙ ሕግና ሥርዓትን በማስከበር ብቻ መወሰን አለበት ይላሉ። ች በማለት ለማመን አእንደተገደደወው ባለሀብቱም ገበያውም በሴሉበት ተጨባጭ ሁኔታ በአነዚህ በመተማመን ሊገነባ የሚችል መሠረተልማት አልነበረምና ኒዮሊበራሎቹ የሚያራምዱት ይህ አስተሳሰብ ኪራይ ሰብሣቢነትና የእርሱም አንድ መገለጫ የሆነው ሙስና መንግሥታዊ ክስተት ብቻ እንጂ ባለሀብቱን የሚመለከት ችግር እንዳልሆነ የሚያስመሰል ነው ሐቁ ግን እንደኢትዮጵያ ባሉ ኋላቀር አገሮች ውስጥ ኪራይ ሰብሣቢነት ሠርቶ ለመክበር የሚያስችል ልማትን የሚደግፍ ምቹ ሁኔታ ባለመኖሩ የሚፈጠር ማኅበራዊና ኢኮኖሚያዊችግር ነው በመሆኑም ዝንባሌው መንግሥትን የሚበከለውንያህል የግል ሴከተሩንም የመበከል ችሎታ ያለው ሲሆን ባለሀብቱ በሙስና የመከበር እንቅስቃሴ ላይ በብዛት ቀዳሚነትን ሲወስድ መታየቱ ይህን የሚያረጋግጥ ነው ስለሆነም ሙስናን መንግሥታዊ ዝንባሌ ብቻ አድርጐ ማስቀመጥም ሆነ መንግሥትን ብቻ የዚህ ዝንባሌ ቀዳሚ ጠበቃ ማድረግ ስህተት ነወ ከዚህ በመነሳት መንግሥት ለሕብረተሰብ ዕድገትና ለብዙኀኑ ልማታዋ ተጠቃሚነት ቁልፍ ጠቀሜታ ያለውን መሠረተልማትእንዳይገነባ መከልከል ማስተጓጐልም ሆነ ማደናቀፍ ያልበለጸጉ አገሮችን ከባድ ዋጋ የሚያስከፍል ስህተት ነው ይልቁንም በሙስና የመከበርን ዕድል እያጠበበ በልማት ለመከበር የሚያግዝ መሠረተልማት ግንባታ ላይ ለመረባረብ የቆረጠን መንግሥት ማበረታታትና መደገፍ ይገባል አገልግሎቱ በገበያውና በባለሀብቱ አለመስፋፋቱባልበለጸጉ አገሮች የሚገኙ መንግሥታት መሠረተ ልማትን በማስፋፋት ተግባር ላይ እንዲሰማሩ በቂ ምከንያት ቢሆንም መንግሥት በዚህ ቁልፍ ተግባር ላይ እንዲሰማራ ማድረግን የግድ የሚሉ ሌሎች በርካታ ምክንያቶችም አሉ በመሠረተልማት ግንባታ ላይ መንግሥት ተነሳሽነቱን ሊወስድ ከሚገደድባቸው ምከንያቶች ዋናው ድሃና ኋላቀር አገሮች ለዕድገት የሚያስፈልጋቸውን መሠረተሰፊ የልማት አውታር አሟልቶየሚያቀርብ ባለሀብትምሆነ ገበያ የሌላቸው መሆኑ ነወ አንደሚታወቀው ባልበለጸጉ አገሮች በኢንዱስትሪ ዘርፍ ተሠማርቶ ሰፊ ሀብት በመፍጠር የካፒታል አቅሙ የተገነባ ብዙ ባለሀብት የለም በዚህ ምክንያት አንኳን መሠረተሰፊና ሁሉን አቀፍ የመሠረተ ልማት አውታሮችን ለማስፋፋት ጥቂት መንገዶችን ብቻ ለመሥራት የሚያስችል የፋይናንስ ልቅም ያለው ባለሀብትም አይገኝም ይህን የመሰለ ብቃት ያለው ባለሀብት ባልተፈጠረበት ወይም በሌለበት በባለሀብቱ በመተማማን መሠረተልማትን ማሟላትና ከድኅነትና ኋላቀርነት መላቀቅ አይቻልም ባለሀብቱ እስኪፈጠር ድረስ እጅን አጣጥፎ በመቀመጥም ለብልጽግና መብቃተ አይታቻልም አገር በቀል ኩባንያ ባይኖርም ከፍተኛ አቅም ባላቸው የውጭ ባለሐብቶች አማካይነት መሠረተልማትን እናስፋፋ ቢባልም ይህም የራሱ የተለያዩ ችግሮች ያሉበት ነዐ በንድፈ ሀሳብ ደረጃ የውጭው ባለሀብት ገንዘቡን ይዞ በመምጣት መሠረተልማት አንዲያስፋፋና አገልግሎቱን አየሸጠ ወጭውን ለማስመለስ አንዲችል የማድረግ አማራጭ ሊሞከር ይችላል ይሁንና የውጭው ባለሀብት ይህን ያድርግ ቢባል ባልበለጸጉ አገሮች ወጭውንም ሆነ ትርፉን ከመሠረተልማት አገልግሎት ሽያጭ በቅርብ ርቀት መልሶ ለማግኘት አይችልም ድሃ አገሮች ያላቸው የመከፈል አቅም ዝቅተኛ በመሆኑ ወጭውን በጣም በተራዘመ ጊዜ ለዛውም አስተማማኝ ባልሆነ ደረጃ ክማስመለስ ውጭ ሌላ አማራጭ አይኖረውም ይህም ባመሆኑ በአጭር ጊዜ ወጭውን አስመልሶ ትርፍ ማግኘት ለሚሻው የውጭ ባለሀብት ይህ አማራጭ የሚዋጥለት ሆኖ አይታይም አንዳንዶቹ የመሠረተልማት አገልግሎቶች ደግሞ በተጠቃሚዎች መካከል የከፍያ ልዩነት ማድረግን የማይፈቅዱ ናቸው ሁሉም ሰው በነጻ ካልሆነ በስተቀር በከፍያ ሊጠቀምባቸው የማይችሉ በርካታ የመሠረተልማት አገልግሎቶች አሉ ለምሣሌ በቀን አምሳ መኪና ብቻ በሚመላለስበት አንድ የገጠር መንገድ ገንዘብ የከፈሉት ብቻ በመንገዱ መኪናቸውን እንዲያመላልሱ ማድረግና ያልከፈሉትን መከልከል አይቻልም ባለሀብቱ መንገዱን ከገነባ በኋላ አገልግሎቱን በከፍያ ይስጥ ቢባል እንኳ የተመላላሽ መኪኖች ቁጥር አነስተኛ በመሆኑ ትርጉም ያለው ወጪ የማስመለስ ሥራ ሊያከናውን አይችልም በዚህ ላይ መንገዱ ለተገልጋዮች ያለ ልዩነት ከፍት የሚደረግ በመሆኑ ሁሉም ሰው ሳይከፍል መጠቀምን መምረጡና ባሕል ማድረጉ አእይቀርም ይህም በመሆኑ የውጭው ባለሀብት መሠረተልማትን ባልበለጸጉ አገሮች ላይ ለማስፋፋት ኢንቨስት ያድርግ ቢባል በአብዛኛው ከኪሳራ በስተቀር ትርፍ ሊያገኝአይቸልምስለዚህም በአገር በቀል ሆነበውጭ ባለሀብቶች በመተማመንየድሀና ኋላቀር አገሮችን የመሠረተልማት ጥያቄ መመለስ አይቻልም የውጭውምሆነ የአገርውስጡ የግል ሴከተር ዕደገቱ የሚጠይቀውን ያህል መሠረተሰፊ የለማት አውታር መገንባት ይቅርና የመንግሥትን መሠረተልማት የማስፋፋት ጥረት በትንሹም ሊደግፍ የሚችል ኢንቨስትመንት ያደርጋሉ ተብሎ ሲጠበቅ አይችልም ከዚህ በመነሳት በታዳጊ አገሮች ዘርፈ ብዙ የመሠረተልማት አውታሮችን የመገንባት ጉዳይ በወሳኝነት በመንግሥትና በህዝብ ትከሻ ላይ የወደቀ ኃላፊነት ይሆናል በዋነኛነት መንግሥትይህንሚና ካልተጫወተ በስተቀር የግሉን ባለሀብት ጨምሮ የሁሉም ዜጐች ልማታዊ ጥረትመሰናከሉ አይቀርምስለሆነም በታዳጊ አገሮች የሚገኙ መንግሥታት በመሠረተልማት አውታሮች ግንባታላይ ግንባር ቀደም መሆገ ይገባቸዋል ተግባሩ የሞት ሽረት ጉዳይ አንደሆነ ተገንዝበው በላዋ የፋይናነበ ዲቢፕቢነ ልገጥሃ ገፍጠ ሸገ ሥራጥሠ ኪህ ጓቦዜህ በእርግጥ ኒዮሊበራሊዝም መንግሥትን ከጨዋታ ውጪ ከሚያደርገው አስተሳሰቡ ባሻገር የሚያነሳውን የመስና ሰጋት ቸል ማለት አይቻልም ይሁንና ይህን በመስጋት የመንግሥትን ልማታዊ ተሳትፎ ከመገደብ ይልቅ መስናን አንደአንድ ተጨባጭ አደጋ ተመልከቶ ይህንኑ ከልማቱ ጐን ለጐን በመታገል ማስወገድ የተቫለ ይሆናል በዚህ መንገድ ባልበለጸጉ አገሮች በግሉ ሴከተር ተዋናይነት ሊሟላ የማይችለውን የመሠረተልማት በመንግሥት አማካይነት በፍጥነትና በጥራት ማሟላት ይገባልይህን ማድረግ ሲቻል ብቻ የበለጸጉ አገሮች በተራዘመ ሂደት የገነቡትን የመሠረተልማት አውታር የሚመጥን ግንባታ ማካሔድና አገርን ለመሠረታዊ ለወጥማብቃትይቻላልበመሠረተልማት ግንባታ ጥያቄ በኢህአዴግና በዓለም አቀፉ የሂዮ ሲበራል ኃይል መካከል ያለው ዋናው ልዩነት ይህ ነው ኢህአዴግላለፉት ሃያ አምስት ዓመታት በዚህ መሠረታዊጉዳይ ላይ የያዘውን ትከክለኛ አቅጣጫ ጠብቆ ተጉዚል የኢትዮጵያን ልማት ለማፋጠንና የህዝቦቿን ተጠቃሚነት ለማረጋገጥ ሲባል የመሠረተልማት አውታሮችን ማስፋፋት ከመንግሥት ቀዳሚ ተልዕኮዎች አንዱና ዋነኛው እንዲሆኘአድርጓል ኢህአዴግ ከመሠረተልማት አውታሮች መካከል ቅድሚያ ትኩረት የሰጠው መንገድን ለማስፋፋት ነበር በኢትዮጵያ ከአፄ ሚኒልከ ጀምሮ እሰከ ዓም የተሠሩት መንገዶች በድምሩ ከሠላሳ ሶስት ሺህ ኪሎ ሜትር የማይበልጡ ነበሩ ከዚህ ውስጥ አስራ ሰድስት ሺህ ኪሎ ሜተር ያህሉ አስከንጉሱ ዘመን የተሠራ ሲሆን ቀሪው ደግሞ የተሠራው በደርግ መንግሥት ነው ከዚህ መንገድ ውስጥ በመቶ ያህሉ በኦሮሚያና ደቡብ ከልሎች ትርፍ አምራች አካባቢዎች ላይ የተገነባ ነበር መሠረተልማቱ በአነዚህ እካባቢዎች የተስፋፋበት አንዱ ምክንያት የቀድሞዎቹ ገዥዎች ክእነዚህ አካባቢዎች ላይ በግዳጅ ይሰበስቡት የነበረውን ትርፍ ምርት ለማጓጓዝ ነበር ትርፍ ምርት አይገኝባቸውም ተብሎ የሚታመኑትና በአብዛኛው ሰንሰለታማ ተራሮች የሚበዙባቸው የሰሜን ኢትዮጵያ አካባቢዎች ደግሞ ከዚሁ የመንገድ ግንባታ በተገቢው ደረጃ ተቋዳሸ አልነበሩም ይህን እውነታ በዘውዳዊው አገዛዝ ዘመን የብሔሪዊ ባንከ ገዥ የነበሩት አቶ ተፈራ ደግፌ ሰለተወለዱባት አንኮበርና አካባቢዋ በዓም ካካሔዱት ጉብኝት በመነሳት አንኮበር በ ከፍለ ዘመን ሀብታምና የዘርፈ ብዙ የግብርና ኢኮኖሚ ባለቤት የሆነቶ መንበረ ነገሥታት ነበረች። በዚህም ከ የማያንሱ የገጠር ቀበሌዎችና ከተሞች ከብሔራዊ መስመሩ ክ ጋር አንዲተሳሰሩ ተደርጓል የገጠሩን ሕብረተሰብ የኤሌክትሪከ ኃይል ተጠቃሚ ማድረግ እጅግ በጣም ብዙ ጥቅሞች አንዳለው በመገንዘብ በመለስ መሐንዲስነት የገጠር ኤሌክትሪፊኬሽን ፕሮግራም ተቀርፆ ተግባራዊ መሆን ጀምሯል የኤሌክትሪከ ኃይል ለገጠር ሕብረተሰብ በቀረበ ቁጥር የተፈጥሮ ሀብት ውድመት ይወገዳል ሴቶች ጊዜያቸውን አንጨት በመስበርና ኩበት በመልቀም ማሳለፋቸው ቀርቶ በሌላ የሀብት ፈጠራ ተግባር ላይ እንዲያውሉት ዕድል ያገኛሉ የገጠር ተማሪዎች ከከተማ ተማሪዎች የማይተናነስ የኤሌክትሪከ ኃይል አገልግሎት ተጠቃሚዎች ይሆናሉ የገጠር ኢንዱስትሪ ልማትና ከተሜነት በተመጋጋቢነት ይስፋፋሉ ከዚህም አልፎ በኢትዮጵያ ለኑሮና ለሥራ የተመቹ የተመጣጠኑ ዕድገት ያላቸው ከተሞች ባልተማከለ አኳኋን ይበራከታሉ መንግሥትየኢነርጂ ልማት በአጠቃላይ ለፈጣን ዕድገት በተለይ ደግሞ ለተሟላ የገጠር ትራንስፎርሜሽንያለውን ፋይዳ በመገንዘብ መሠረተልማቱን በገጠርም ጭምር በልዩ ትኩረት ሲያስፋፋ ቆይቷል ይህም ሆኖ በመስኩ የተደረገው ጥረት ያላንዳች እንቅፋት የተከናወነ አልነበረም የኤሌከትሪክ መስመሮችን ሲቆርጡ ከሚያድሩ የውስጥ እንቅፋቶች ጀምሮ እስከ ዓለም አቀፍ ኒዮሊበራል ኃይሱና በአባይ ወንዝ ላይ ብቸኛ ተጠቃሚነት አዳብረው አስከቆዩት አገሮች ድረስ የደቀኑዋቸው ብዙ አንቅፋቶች ገጥመውታል ግዘፍ የኃይል ምንጭ ልማት ፕሮጀከቶች አያስፈልጓቸሁም ከሚለው ምከርና ተግሳጽ ጀምሮ ታላቁን የኢትዮጵያ ህዳሴ ግድብ ተራ የፖለቲካ ድጋፍ ማሰባሰቢያ አስመስሎ እስከማቅረብ ድረስ ያልተካሔደ ዘመቻ አልነበረም በግብጽ የሙስሊም ወንድማማቶቸች ፓርቲን በመወከል በ ሥልጣን ይዘወ የነበሩት ሞሐመድ ሞርሲ በኢትዮጵያ ተቃዋሚዎች እየታገዙ የኢትዮጵያን ልማት ከማደናቀፍ ጀምሮ እንደኤርትራ መንግሥት በመሳሰሉ ተላላኪዎች አማካይነት ጦርነት ለመለኮስ የነበራቸውን ወጥን በይፋ ገልጸው ነበር በኢትዮጵያ የኃይል ምንጭ ልማት ተጠናከሮእንዲቀጥል የተደረገው እነዚህና እነዚህን የመሳሰሉ አንቅፋቶችን ሁሉ በማለፍ ነው በኢትዮጵያ ልማትን ለማፋጠንና የህዝብ ተጠቃሚነትን እውን ለማድረግ በልዩ ትኩረት ሊለሙ ከሚገባቸው መሠረተልማቶች ሌላወ የቴሌኮም አገልግሎት ነው ቴሌኮም ወደአገሪቱ የገባው ከሞላ ጐደል ከበለጸገው ዓለም ጥቂት ዓመታት ብቻ ዘግይቶ ነው በአውሮፓ የመጀመሪያው የኤሌክትሪከ ቴሌፎን የተፈለሰፈው በ ከፍለ ዘመን አጋማሽ በተለይ ከዎቹ ጀምሮ ሲሆን ወደኢትዮጵያ የገባው ደግሞ በአፄ ምኒልከ ዘመነ መንግሥት ነበር በመሆኑም ከአውሮፓ ብዙም ሳይዘገይ የጀመረ አድሜጠገብ አገልግሎት ነወ ይህ እንደተጠበቀ ሆኖ ግን እስከ ዓም ድረስ ኢትዮጵያ ከአናሎግ የቴሊኮም አገልግሎት ውጭሴላ ብቃትአልነበራትምበአገሪቱ አንዳንድ ቦታዎች የተወሰኑ የማይከሮዌቭ ማማዎችን በየቦታው በማቆም ለስልከና የቴሌቪዥን ሥርጭት ማስተላለፊያ አንዲሆኑ ተደርጐ የነበረ ቢሆንም ጥቅምላይ የዋለው በድምሩ ከ ሺህ የማይበልጥ የሽቦ ስልከና ባለአንድ መስመር የቴሌቪዥንአንዲሁም ከሦስት የማይበልጡ የሬዲዮ ሜጋ ኸርዞች ብቻ ነበር ይህም በመሆኑ አስከዓም ድረስ በነበረው ጊዜ የቴሌኮም አገልግሎት በቅጡ የተስፋፋ አልነበረም ቴሌኮምለሳይንስና ቴክኖሎጂ መስፋፋት አገልግሎት ሊታሰብ ቀርቶ ድምጽ ብቻ ለማስተላለፍ የነበረው ውሱንነት ከፍተኛ ነበር አንድ የቴሌቪዥን ጣቢያ መስመር ለመጨመር ቢታሰብ ያሉትን የስልከ መስመሮች ሁሉ መዝጋት የግድ የሚልበት ወቅት ነበር በመሆኑም አድሜ ጠገብ የሆነው የኢትዮጵያ የቴሌኮም አገልግሎት ምንም እንኳ በዘመነግሎባላይዜሽን ላይ የሚገኝ መሆኑ ባይቀርም ሌላወቀርቶ ከብዙ ያልበለጸጉ አገሮች ጋር አንኳ ተወዳዳሪ ለመሆን የማያስችል አገልግሎት ነበር ከዓም በኋላ የተመሠረተው አዲስ መንግሥት የቴሌኮምን መሠረታዊ ፋይዳ በመገንዘብ በመስኩ ሰፊ ኢንቨስትመንት አካሂዷል የአገሪቱ የቴከኖሎጂ ተጠቃሚነት ደረጃ እንዲሻሻልና ቴሌኮም ለቴክኖሎጂ መስፋፋትና አቅም ግንባታ እንዲውል ለማድረግ ከፍተኛ ጥረት አድርጓል እንቅስቃሴው መለስ ዘግይተው የሚለሙ አገሮች አላቸው የሚባለውን ብልጫ ወይም መልካም ዕድል ዩ በበ ልበህክከ በብስለት በመጠቀም በእነርሱና በበለጸገው ዓለም መካከል ያለውን ልዩነት ማጥበብ ይችላሉ የሚለውን ሀሳብ ካስተዋወቀ በኋላ የተጀመረ ነበር ከዚህም በመነሳት የኢትዮጵያ ቴሌኮም በአፍሪካ ብቻ ሳይሆን በብዙ የዓለማችን ከፍሎች ያልተሞከረ የለውጥ መሣሪያ አንዲሆን ለማድረግ ጥረት ተደርጓል ይህን በኢትዮጵያ የሁለተኛ ደረጃ ትቤቶችን የቪሳት አገልግሎት ተጠቃሚ አንዲሆኑ ለማድረግ ከተወሰደው አርምጃ በመነሳት መመልከት ይቻላል በሁለተኛ ደረጃ ትቤት የሚገኙ ወጣቶች ከጥቂት ጊዜ በኋላ አንድም ወደከፍተኛ ትምሕርት አለያም ወደቴከኒከና ሙያ ሥልጠና አንደሚገቡ በመገንዘብ ጥራት ያለው ትምሕርት አንዲጐናጸፉ ማድረግ ከፍተኛ ተፈላጊነት አለው በተጨማሪም ጥራት ያለው ትምሕርት የማቅረቡ ጉዳይ በፍትሃዊነት መርሕ የሚመራ እንዲሆን መደረግ ነበረበት አዲስ አበባ ላይ ለዚያውም በጥቂተ የልሂቃን ማፍሪያ ትምሕርት ቤቶች ብቻ የማይታጠር ጥራት ያለው ትምሕርት ለሁሉም አንዲዳረስ ማድረግ ይገባ ነበር የአርሶ አደር ልጆች በሚማሩባቸው ገጠሮችም ጭምር ትምሕርት በተመሳሳይ ጥራት መሰጠቱን ማረጋገጥም አማራጭ አልነበረውም ከዚህ እሳቤ በመነሳት መንግሥት በሁሉም የአገሪቱ ሁለተኛ ደረጃ ትቤቶች በሳተላይት ግንኙነት የሚታገዝ የመማር ማስተማር ሂደት እንዲኖር አድርጓል በአገሪቱ ታሪከ ለመጀመሪያ ጊዜ ትምሕርት በሳተላይት ሥርጭት ታግዞ አንዲሰጥ አድርጓል በዚህ መሠረት ሥርዓተትምሕርቱ በጥራት ከተቀረጸ በኋላ ገለጸው ብቃት ባላቸውና ከውጭ በተመለመሉ መምህራን አማካይነት ከአንድ ማዕከል ለሁሉም እንዲተላለፍ ተደረገ በየከፍሉ የሚመደቡት መምህራን ገለጻውን የሚደግፉ ማብራሪያዎችና የማስተማር ድጋፍ አገልግሎት ህ በመስጠት እንዲያግዙ በተጨማሪም ትቤቶች በዚሁ የቪሳትና የቴሌኮም አገልግሎት በመታገዝ ለተማሪዎች ነጻ የኢንተርኔት አገልግሎት ማቅረብ ጀመሩ ኢትዮጵያ ከበለጸገው ዓለም ቴከኖሎጂ በመዋስዲጂታል ልዩነትን ለማጥበብ የሚቻል አንደሆነ የሚያረጋግጠውንይህን የመሰለ ተነሳሽነት መውሰዷ በአርግጥም አገሪቱን ቀዳሚ የሚያደርጋት ነበር በዓለማችን የቪዲዮ ኮንፈረንስና ቴሌኮምን ለከፍተኛ ትምሕርትና ለርቀት ህከምና ያዋሉ ብዙ አገሮች ያሉ ቢሆንም የርቀት ትምሕርትን በሁለተኛ ደረጃ ትቤቶች በመጠቀም ደረጃ ኢትዮጵያ በእርግጥም ጀማሪ አገር ነበረቶት ቴሌኮምን ለሰብአዊ ኃይል ልማት ለማዋል ከተደረገው እንቅስቃሴ ልምድ በመማር በኢትዮጵያ የብሮድባንድ የፋይበር ኦፕቲከስ መስመሮችን ማስፋፋት የተጀመረው ባለፉት ሁለት አሥርት ዓመታት ነበር ቴሌኮምን ከቀጭኗ የስልክ ሽቦና አናሎግ የአገልግሎት ደረጃ በማላቀቅ ወደሰፊው አውራ ጐዳና ማስገባት የሚቻለው በፋይበር ኦፕቲክስ መሥመሮች አማካይነት ነው በመሆኑም በአገሪቱ ታሪክ ለመጀመሪያ ጊዜ ከ ኪሎ ሜትር በላይ የፋይበር ኦፐቲከስ መስመር በሁሉም አቅጣጫዎች ተዘርግቶ አገልግሎት እንዲሰጥ ተደርጓል አስከቅርብ ጊዜ ድረስ ከደቡብ አፍሪካና ናይጄሪያ በስተቀር በሳብሰሐራ አፍሪካ ይህን ያህል የፋይበር ኦፕቲከስ መስመር የዘረጉ ብዙ አገሮች አልነበሩም ኢትዮጵያ በአርግጥም ዲጂታል ልዩነትን ከማጥበብ አኳያ ብዙ እንደሠራች ከዚህ ለመገንዘብ ይቻላል በሌላ በኩል ለብዙ ድሀና ኋላቀር አገሮች በጣም ቀላል ሆኖ የሚገኘውን የተንቀሳቃሽ ስልከ አገለግሎት በማስፋፋት ረገድም ኢትዮጵያ ረጅም ርቀት ተጉዛለች ከአምሳ ሚሊዮን በላይ ተገልጋዮች የማስተናገድ አቅም ገንብታለች የሞባይልም ሆነ የባለገመድ ስልከና ኢንተርኔት የ አገልግሎትን የሚያካትት ሆኖ በፍጥነት እንዲስፋፋ በመደረግ ላይ ነው ቴሌኮም ገና በዓለማችን መስፋፋት ሲጀምር ዋነኛ አገልግሎቱ በስልክ ሽቦዎች አማካይነት ድምጽን ማስተላለፍ ብቻ ነበር ከቴሌቪዥን መጀመር በኋላ ደግሞ በሂደት ምስልን ጨምሮ መልዕከቶቶን የማድረሻ መሣሪያ ወደመሆን ተሸጋገረበሃያኛው ክፍለ ዘመን ሁለተኛ አጋማሸ ላይ በአውሮፓና በአሜሪካ የነበሩ ኢንዱስትሪዎች እየተነቀሉ ርካሽ ጉልበት በብዛት ወደሚገኝበት ምሥራቅ እስያ መሸጋገራቸውን ተከትሎ በተለይ ከዎቹ ጀምሮ ደግሞ የኤሌክትሮኒከስ አገልግሎትና የዚህ አንድ ወሳኝ እካል የሆነው ኢንተርኔት ተስፋፋ ከቴሌኮም አውራ ጐዳና መስፋፋት ጋር ተያይዞ መጠነ ሰፊ መረጃዎችን በድምጽ በምስልና በጽሁፍ ቅጽበታዊ በሜባል ደረጃ ማስተላለፊያ ወደመሆንም አደገ የኤሌከትሮኒፊኬሽን መስፋፋት በተለይ ደግሞ ኢንተርኔት ወይም ዓለም አቀፍ ድረገጽ በመባል የሚታወቀው የፈጣን ግንኙነት መረብ መጀመር መጀመሪያ ላይ በዋነኛነት ይፈለግ የነበረው ትአዛዝና መረጃን ለማለዋወጥ ነበር ከአምራችነት አየወጣ ወደሸማችነት ከተሸጋገረው የምዕራቡ ዓለም ትዕዛዝ አምራች ከሆነው የምሥራቁ ዓለም ደግሞ የምርት መረጃ በጣም በፍጥነት የማለዋወጥ ፍላጐት የዚህን ሥልጣኔ መወለድ አስከተሰ በዚህ የተነሳ ኤሌከትሮኒፈፊኬሽን የወቅቱን ኢኮኖሚያዊ ፍላጐት ተከትሎ በዓለማችን ቅጽበታዊ በሚባል ደረጃ ተስፋፍቶ ምርቶችን በኮንቴይነር ከማጓጓዝ በተጨማሪ አንድ የዘመነ ግሎባላይዜሽን መለያ እስከመሆን ደረሰበአገሮች ውስጥና መካከል ፈጣን የመረጃ ልውውጥ የሚካሔድባቸው የባሕር ውስጥና የመሬት ለመሬት ኬብሎች በሰፊወ ተዘረጉአነዚህ በተለይ ከግሎባላይዜሽን መጠናከር ጋር ተያይዞ ዓለም አቀፋዊው የኢኮኖሚ ዕድገት ያመጣቸውን ለወጦች በአግባቡ ለማሰተናገድና ለካፒታል መስፋፋት ሲባል ቁልፍ ተፈላጊነት ነበራቸው ይህ አንደተጠበቀ ሆኖ ዓለም አቀፍ ድረገጽ ወይም ኢንተርኔት በጣም ያልተገመተና አብዮታዊ የሚባል ተፅዕኖ የሚያሳርፍ መሠረተልማት ወደመሆን ሲሸጋገር ጊዜ አልወሰደበትምየመረጃ ተደራሸነትና ዝውውር አጅግ ለግምት በሚያስቸግር ፍጥነትና ደረጃ ተስፋፋ ይህም በሰዎች መካከል ያለውን ግንኙነት በአንዴ ቀላልና ውስብስብ አደረገው በአምራቾችና በሸማቾች በመንግሥትና በህዝብ በመሪዎችና በተመሪዎችአንዲሁም በአገሮች በተለይ በበለጸገው ዓለምና ባልበለጸጉ አገሮች መካከል ያለውን ግንኙነት አዲስ መልከና ባሕርይ አላበሰው የሰው ልጆች ጊዜና ርቀት ሳይገድባቸው አርስ በአርሳቸው በሰፊው መገናኘት ጀመሩአገሮችና ሉዓላዊ መንግሥታት በቀላሉ ለውጭ ከባድ ተፅዕኖ መጋለጥ ጀመሩ የውጭ ኃይሎች በተለይ ደግሞ ዓለም አቀፍ የገበያ አከራሪነት ኃይሎች የኤሌክትሮኒከስ ግንኙነት መስፋፋትን በቁልፍ መሣሪያነት በመጠቀም መንግሥታትን በተፅዕኖዋቸው ሥር ለማስገባት ከባድ አንቅስቃሴ ማካሔድ ጀመሩ የኢንተርኔት አገልግሎት በሳተላይትም ይሁን በመሬትና በባሕር ላይ በሚዘረጉ ኬብሎች አማካይነት ተስፋፍቶ ድምጽ ምስልና መጠነሰፊ ዳታ በአንዴ የሚጐርፍበት አውራ ጐዳና መሆኑ ሌላም አብዮታዊ ውጤት ነበረው ይህም ጦርነትን በተለምዶ ከሚታወቅበት ባህርይው በማላቀቅ በዋነኛነት ከኢንፎርሜሽን ፍሰት ጋር የተያያዘና የቴሌኮም አውታርን ደህንነት ከማስጠበቅ ጋር በአጅጉ የተቆራ እንዲሆን ማድረጉ ነበር በአገር ውስጥም ሆነ በውጭ የአየር ሞገዱን ከማንኛውም አንቅፋት ጠብቆ ትዕዛዝና መረጃ ባልተቆራረጠ አኳኋን የሚያስተላልፍ አገር አሸናፊ የሚሆንበት የአየር ሞገዱን ለጥቃት ያጋለጠው ተፋላሚ ደግሞ ምንም ያህል ቢታጠቅ ተሸናፊ መሆኑ አይቀሬ ሆነ ከዚህም አልፎ መደበኛ የኢኮኖሚ አንቅስቃሴዎቶት የባንኮችና የፋይናንስ ሥራዎች የትምሕርትና ጤና አገልግሎቶች አሁን አሁን ደግሞ መልካም አስተዳደር የማስፈን ወይም ያለማስፈን ችሎታ በዚሁ መሠረተልማት ከባድ ተፅዕኖ ያርፍባቸው ጀመር በአጭሩ ዘመናዊና ደኅንነቱ የተጠበቀ የቴሌኮም መሠረተ ልማት ከብሔራዊ ጥቅምና ሉዓላዊነት ጋር በእጅጉ የተቆራኘ ሆነ ቴሌኮምን ለሌላ አገርና ኩባንያዎች አሳልፎ የሰጠ ብሔራዊ ደኅንነቱንም አብሮ አሳልፎ የሚሰጥበት ሁኔታ ተፈጠረ በዚህ የተነሳ ዋናው የቴሌኮም አውታር ለብሔራዊ ደጎንነትና ለአገር ሉዓላዊነት ለተፋጠነ የቴከኖሎጅ ሽግግርና ብሔራዊ ሀብት ፈጠራ ሲባል በመንግሥት እጅ እንደተያዘ መቀጠል ያለበት መሠረተልማት ሆነ ይህ ግንዛቤ በኢትዮጵያ መንግሥት በጥብቅ የሚታመንበት ብቻ ሳይሆን ባለፈው ሩብ ምዕተ ዓመት በጥብቅ ተግባራዊየተደረገ ነበር በዚህ የተነሳ ዘርፉን የማስፋፋት ጉዳይ ከዚህ መሠረታዊ አቅጣጫ በመነሳት ብቻ አንዲፈጸም ተደርጓል ነገር ግን የቴሌኮም መሠረተ ልማትን ስተራቴጂያዊ ጠቀሜታ በውል የሚያውቁት የበለጸገው ዓለም አገሮችና ተቋሞቻቸው ኢትዮጵያ የያዘቸውን ትከከለኛ አቅጣጫ ለማስቀየር ክፍተኛ ጫና አድርገዋል ብዙዎቹ ኢትዮጵያ ቴሌኮምን ወደግል ባለሀብቱ አጅ ማዛወር አለባት የሚል ምከርና አልፎ አልፎ ደግሞ መመሪያ ቢጤ መስጠታቸው የተለመደ ነበር ይህም ሆኖ የዚህ ዓይነቱን ምክርና መሠሪያ ለመንግሥት የሚያቀርቡት ዓለም አቀፍ ተቋማት አንድም ጊዜ ቴሌኮም የኢትዮጵያን ብሔራዊ ደህንነት ለአደጋ ሊያጋልጥ ስለመቻሉ ወይም ስላለመቻሉ በጨረፍታም ቢሆን አንስተውአያውቁምመነሻና መድረሻቸው የአገልግሎት ጥራትን ማረጋገጥ ትርፍ ማግኘትና የግል ሴከተርን አቅም መገንባት እንዲሁም ተፎካካሪነትን ማረጋገጥ የሚሉ ነበሩ የአገልግሎት ጥራት በመንግሥትም ሊረጋገጥ ይትላል በሌላ በኩል ቴሌኮም አትራፊ መሆኑ ባያከራከርም ትርፉ ወደውጭ ከሚሜጐርፍ አዚሁ በአገር ውስጥ ቀርቶ ለሌሎች ልማቶች እንዲውል ሊደረግ ይችላል ለምሣሌ በአሁኑ ጊዜ ከኢትዮቴሌኮም ከሚገኘው ትርፍ ክፊሉ በኢትዮጵያ የባቡር መሠረተልማትን ፋይናንስ ለማድረግ እንዲውል እየተደረገ ይገኛልየፉከከር አስፈላጊነት ብዙም የሚያከራክር አይደለም። እነዚህ ከብዙ በጥቂቱ በንጉሣዊ አስተዳደር ዘመን አገሪቱ ባልተጻፈ ነገር ግንበተግባር ላይ በዋለ የተሳሳተ የውጭ ግንኙነት ፖሊሲ ስትመራ እንደነበር ያመላከታሉ ወታደራዊው መንግሥት ሥልጣኑን ከወሰደ በኋላ ደግሞ በንጉሥና ሥራውን በሚመሩት ከፍተኛ ባለሥልጣናት ስሜቶች ግምቶችና እሳቤዎች ላይ ተመሥርቶ ባልተጻፈ ፖሊሲ በመመራት ሲካሐድ የነበረው የወጭ ግንኙነት በይፋ ባይሰራጥም በተጻፈ ሰነድ በሚመራ ግንኙነት ተተካ ደርግ ሥልጣን ከያዘ ከሞላ ጐደል ከአሥር ዓመታት በኋላ ለመጀመሪያ ጊዜ የአገሪቱ የወጭ ጉዳይ ፖሊሲ ጥናት አንዲካሔድና በዚህ ላይ የተመሠረተ አዲስ ሰነድ አንዲዘጋጅ አድርጓልይህም ሰነድ በብርቱ ሚስጥርነት የተያዘ አንጂ በይፋ ታትሞ የተሠራጨ አልነበረም በመሆኑም በደርግ ጊዜ አገሪቱ በይፋ በህዝብ የሚታወቅ የውጭ ጉዳይ ፖሊሲምሆነሰነድ አልነበራትም ማለት ይቻላል በዚያው ልከ ደግሞ የውጭግንኙነትሥራው ከህዝብ ተደብቆ የሚካሔድ የጥቂት የደርግ ባለሥልጣናት ተግባር ብቻ ነበር ወታደራዊው አገዛዝ ሥልጣን ከያዘ በኋላ በዓለም አቀፍ ደረጃ ካሳየወ የአሰላለፍና የጐራ መቀያየር በስተቀር የኢትዮጵያ የውጭ ግንኙነት በሁሉም ይዘቶቹ መሠረታዊ ለውጥ እንዳላመጣ ደርግ ይመራበት ከነበረው ሰነድ ለመገንዘብ ይቻላል ደርግ በ ዓም ባዘጋጀው የውጭ ጉዳይ ፖሊሲ ጥናት ሰነድ ላይ የኢትዮጵያ የውጭ ፖሊሲ ዓላማዎችመርሆዎችና ግቦች በሚለው ርፅስ ሥር የሕብረተሰባዊት ኢትዮጵያ የውጭ ፖሊሲ ዓላማዎችን ሲዘረዝር በኢትዮጵያ የሶሻሊስት ሥርዓት ብሎም ኮመኒስት ሥርዓት ለመመሥረትና ዓለም አቀፍ የሶሻሊስት ሥርዓትን በወዛደራዊ ዓለም አቀፋዊነት ለመገንባት ከሶሻሊስት አገሮች ጋር ያለውን ወዳጅነት ትብብርና ጽኑ የትግል አንድነት በሁሉም መስከ ማጠናከር የሚለውን በቀዳሚነት ያስቀምጣል በተጨማሪም የኢትዮጵያ የውጭ ፖሊሲ ግቦች በሚል ርዕስ ሥር በሰሜን ኢትዮጵያ ያለውን ችግር መፍታት እንዲሁም ብኢትዮጵያና በሶማሊያ መካከል ላለው ችግር ዘላቂ መፍትሔ መስጠት በሚሉ ርዕሶች ሥር መሠረታዊ ችግር አድርጐ የሚያቀርበው ኢምፔሪያሲዝምና አድሐሪ የአረብ መንግሥታት ኢትዮጵያን ለማጥፋት የወጠኑት ሴራ የሚለውን ነበር በደርግ አተያይ ሁሉም ችግሮች የመነጩትም ሆነ ተጋላጭነታችን የተፈጠረው በአገር ውስጥ ባለው ድኅነትና ኋላቀርነት ምከንያት አልነበረም አገሪቱን ለመበታተን የተቃረቡትን የድኅነትና የኋላቀርነት ጉዳዮች አንድም ቦታ ላይ የቸግሩ መሠረታዊ መንስዔ አድርጐ አያስቀምጥም ለደርግ መንግሥት የችግሮቹ ሁሉ መንስዔ ውጫዊ ቢሆንም እውነታው ግንከዚህ በብርሃን ዓመታት የራቀ ነበር በኢትዮጵያ መጀመሪያ ላይ ፊውዳላዊ የአመራረት ዘይቤና በህዝብ ላይ የሚፈጸም የኢኮኖሚምዝበራ ከዚህ በተጓዳኝ ደግሞ ዴሞክራሲያዊየፖለቲካ አስተዳደር እጦት የአገሪቱ ችግሮች ሁሉ ዋነኛና መሠረታዊ ምንጮች ነበሩ አገሪቱ ራሷን ለቀጥተኛ ቅኝ ተገዥነት ሳታጋልጥ የኖረች በመሆኗ በርግጥም የውጭ ኃይሎችን የችግሮቿ ሁሉ ቀዳሚ ምንጮች ለማድረግ የሚያስችል ተጨባጭም ሆነ ሞራላዊ መሠረት አልነበራትም አልፎ አልፎ የውጭ ኃይሎች ጥቃት ያጋጠማት ቢሆንም ከገናና ሥልጣኔ ወደተመጽዋችነት የወረደችው በመሠረቱ በራሷ መሪዎች ጥፋትና የብቃት መጓደል ነበር ስለሆነም ገዥዎቹ ህዝብን ሲያሳምኑ እንደሞከሩት የአገሪቱ ኋላቀርነት ዋናው ምንጭ መፈናፈኛ ያሳጡዋት መሠሪ የውጭ ኃይሎች አልነበሩም በዚህ ረገድ ኢትዮጵያ ሌሎች በቅኝ ግዛት የወደቁ አፍሪካውያን ወንድምና እህቶች አውሮፓውያኑን ለማማረር ያላቸውን ያህል የውጭ ኃይሎችን በእጅጉ ልታማርር የምትችልበት ሞራላዊ አመከንዮ የላትም በባሪያ ንግድ የወጣቶቻቸውን ጉልበት ከመነጠቅ ጀምሮ ራስን ባራስ የማስተዳደር መብታቸውን ተነፍገው ሕይወታቸውን ባሻቸው መንገድ መምራት ያልቻሉት አፍሪካውያን የውጭ ኃይሎችን ቢያማርሩ ይገባቸዋል በፀረቅኝ አገዛዝ ታሪኳ ለምትኮራው ኢትዮጵያ ግን መሰሪ ኢምፔሪያሊዝምና አድሐሪ የአረብ መንግሥታት ለአገሪቱ ዕድገት መገታት የሩቅ እንጅ የቅርብ ምክንያቶች ሲሆኑ አይችሉም በንጉሣዊው አስተዳደር ዘመን ፊውዳላዊ የፖለቲካ ኢኮኖሚ ዋናው የችግር ምንጭ አእንደነበረውሁሉ በደርግ አስራ ሰባት ዓመታት ዘመነመንግሥት ደግሞ የእዝ ኢኮኖሚና በዚህ ላይ የተመሠረተው ምዝበራና ፀረዴሞክራሲ ዋናዎቹ የዕድገት መገታት ጠንቆች ነበሩበጥናት ደረጃም ቢሆን አነዚህን መሠረታዊ ጉዳዮች ቸል በማለት የተዘረዘረው የደርግ የውጭ ጉዳይ ፖሊሲ ትክክለኛ ይዘት ኖሮት ሊቀረጽ አይችልም ነበር በዚህ ምከንያት የደርግ መንግሥት አስከእለተሞቱ ድረስ ውስጣዊ ቅራኔዎችን ሁሉ በውጭ ኃይሎች ግፊት የተፈጠሩ አድርጐ በመመልከት መላ አቅሙን እነዚህን ለማጥፋት በመረባረብ አሳልፏል ደርግ በጥናታዊ ሰነዱ ላይ ስለ ኤርትራ ህዝቦች ትግል በአሁኑም ወቅት ቢሆን በአሜሪካን ኢምፔሪያሊዝም አቀናባባሪነት የሱዳን መንግሥት ሳውዲ አረብያና ሌሎቸም የፋርስ ባሕረሰላጤ መንግሥታት ተገንጣይ ቡድኖችን ከምንጊዜውም ይልቅ በማስተባበር በማደራጀት በማስታጠቅና አመራር በመስጠትም ጭምር ድጋፋቸውን ከፍ ስላደረጉላቸው ተጠናከረው ይገኛሉ በቀይ ኮኮብ ሁለገብ ዘመቻ ወቅት ተዳከመውና በጥቂት አካባቢዎች ብቻ ታጥረው የነበሩት በአሁኑ ወቅት ባልተጠበቀ ሁኔታ አንሰራርተው ለአብዮቱ ከፍተኛ እንቅፋት ሆነው ይገኛሉ ብሎ ነበር። በተጨማሪም ንቅናቄውን የሚመራበት አስተሳሰብ ፀረ ዴሞከራሲያዊ መሆኑና በሶቭየት ሕብረት ጣልቃገብነት ላይ የነበረው የተለሳለሰ አቋም ለሂሱ መሠረቶች ነበሩ እነዚህ በወቅቱ ለኤርትራ ህዝቦች ትግል ብቻ ሳይሆን በኢትዮጵያ የደርግን ሥርዓትአድሜ ለማሳጠር በነበራቸው ፋይዳ የቀረቡገንቢ ሂሶች ነበሩ ነገር ግንራሱንከአፍሪካ የትጥቅ ትግል አባቶች እንደአንዱ ለሚቆጥረው ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራና ለመሪዎቹ ይህ የሚዋጥላቸው አልነበረም በተለይ ደግሞ ሂሱ ከእነርሱ በኋላ ተመሥርቶ በራሱ መንገድ እያደገ ከተጓዘ ድርጅት ሲመጣ በቀላሉ የሚዋጥ ሆኖ አልተገኘም በዚህ ምከንያት የኤርትራው ህዝባዊ ግንባር የቀረበለትን ሂስ በጸጋ ከመቀበል ይልቅ ወደኩርፊያ አመራ ከዚህም አልፎ በ ዓም የተከሰተውን አስከፊ ድርቅ ለመቋቋም የአርዳታ እሀል ጭነው ወደተግራይ ይገቡ የነበሩ የጭነት መኪኖችን ኤርትራ መሬት ላይ ገትቶ አስከመያዝ ደረሰ በረሀብ ጠኔ የተያዘውን ህዝብ ለማዳን የተላከን አሀል በመከልከል የሀሳብ ትግሉን ለማስቆም የተደረገው ይህ መከራ ግንኙነቱን ይበልጥ አሻከረወ ሕወሓት በምዕራብ ተግራይ በኩል በፈጣን ርብርብ አዲስ መንገድ ሰርቶ ከሰዳን ጋር በመገናኘት የአርዳታ እህሉ እንዲጓጓዝ በማድረግ ጊዜያዊውን ተግር ቢያቃልለውም በሀለቱ ግንባሮች መካከል ያለው ግንኙነት ግን ከመሻከር አልፎ እስከ ዓም ድረስ ለሶስት ዓመታት ያህል ተቋረጠ ግንኙነቱ በዚህ እኳኋን በተበላሸበት ወቅት በተለይ በሰሜን ኢትዮጵያ የነበረው ትግል ከፍተኛ የአስተሳሰብና የወታደራዊ ጥንካሬ ተጐናጸፈ ሕወሓት በዚህ የዳበረ አስተሳሰብ በመመራት በ ዓም የበጋ ወራት በሰሜናዊ ምሥራቅ ትግራይ ከምጉላት ጀምሮ እስከመቀሌ ጥግ ድረስ መሽጐ የነበረውን የደርግ ሠራዊት በማጥቃት ከሞላ ጐደል መላውን ትግራይ በ ዓም የበጋ ወራት ነጻ አወጣ በዚህ ሳይወሰን በአግዓዚ ኦፕሬሽን በመቀሴ ከተማ ውስጥ እንዳኢየሱስ በተባለ ቦታ የነበረውን እስር ቤት በማጥቃት በርካታ የፖለቲካ አስረኞችን አስፈታ ይህም ሕወሓት ቀደም ባሉት ዓመታት በፖለቲካዊና ወታደራዊ መስከ ከፍተኛ ለውጥ ለማምጣት ይቻል ዘንድ በቀመራቸው ጥራት ያላቸው ጽንሰሀሳቦች መመራት በመጀመሩና ገና በትንሱ ተግባራዊ መሆን በጀመረው አዲስ የትግል መስመር ውጤታማነት የተገድል ነበርአርምጃዎቹ በሕወሐትና ኢህዴን አመራሮች መካከል ዴሞከራሲያዊ ግንባር ለመፍጠር የነበረውን የቆየ ራዕይ እውን ለማድረግ ጊዜው መድረሱንም አመላከቱ በዚህመሠረት በሚያዝያግንቦት ወር ዓም በምዕራብ ትግራይ ደጀና በሚባለው የሕወሐት ወታደራዊ ሰፈር ከሕወሓት መለስ ኣባይ ስዩም ስየ ስበሓት ተወልደ ጳድቃንና ገብሩ ከኢህዴን ደግምሞ ታምራት ላይኔ በረከት ስዖፇንና መለስ ጥላሁን በተገኘንበት ስብሰባ አገራዊዴሞከራሲያዊግንባር ለመመሥሂት የመጀመሪያደረጃ ስምምነት ላይ ተደረሰ ኢህአዴግ የሚለው ስያሜና አርማው ቀጥሎ በተካሔደው የሐምሌ ስብሰባ አስኪጸድቅ ድርስ ሳይጠበቅ የስምምነቱ ማብሰሪያ ይሆንዘንድ ከማይጨው እስከኮረም ግራካሱ መሸቱጐ የነበረውን የደርግ ሠራዊት በጋራ የማጥቃት አቅድ ጣምራ ከንዳችቶን በሚል የዘመቻ ስያሜ ተዘጋጀ የሁለቱ ድርጅቶች ሠራዊቶች በግንቦት አጋማሸ ላይ አቅዱን በተሳካ ሁኔታ በጋራ ፈጽመው በርግጥም በአንድ አዝየሚንቀሳቀስ አገራዊ ግንባርና ሠራዊት መፈጠሩንለመላ የኢትዮጵያህዝቦችአበሰሩ በዚህ ተቀራራቢ ወቅት የኤርትራው ህዝባዊ ግንባር በናደወ እዝ ላይ ከባድ ጥቃት ሠንዝሮ በደርግ ላይ ከፍተኛ ውድቀት አዴርሶ ነበር ይህን ተከትሎም በሁለቱ አካባቢዎች የተካሔዱት እነዚህ ጥቃቶች የአርነት ንቅናቄዎቹ ልዩነታቸውንና መኮራረፋቸውን አለዝበው እንደገና ወደትብብር እንዲመጡ የየራሳቸው አስገዳጅ ሁኔታ ፈጠሩ በተለይ ደግሞ የኤርትራው ህዝባዊ ግንባር በፈጸመው ስህተት ምከንያት ግንኙነቱ ለዘላለም መበላሸት አይኖርበትም የሚል ግንዛቤ ላይ የደረሰው ሕወሓት ያለፈውን ረስቶ የወደፊቱን ቅድሚያ ሰጥቶ በመመልከት ለግንኙነቱ መሻሻል የሚበጁ የመቀራረብ ሀሳቦችን በማምጣቱ ተበጥሶ የነበረው ግንኙነት አንደገና ተቀጠለ ከሞላ ጐደል ተመጋጋቢ ጥቃቶችን በመሰንዘር የደርግን እድሜ ለማሳጠር የሚያስቸሉ ትብብሮች አየተጠናከሩ መምጣትጀመሩ በትግራይና በአማራ ከልል ሰፍሮ በነበረው የደርግ ሠራዊት ላይ ጥቃቱን ማፋፋም የጀመረው ኢህአዴግ ቀስ በቀስ ወደአዲስ አበባ ማቅናት ጀመረ እንደአዲስ መሻሻል የጀመረው ይህ ግንኙነት ከደርግ ውድቀት ማግስትም የቀጠለ ነበር ይህም ሆኖ በኤርትራና በኢትዮጵያ የተመሠረቱት መንግሥታት መሠረታዊ ልዩነት የነበራቸው የመሆኑ እውነታ ግን አልተቀየረም የሚመሩባቸው ፖሊሲዎችና ከመሪዎቹ አስተሳሰብ የሚፈልቁት ስሌቶችም የሰማይና የምድር ያህል ልዩነት ነበራቸው አዲሱ የኤርትራ መንግሥትራሱን እንደአንድ ነጻ አገር ያደራጀ ቢሆንም መሪዎቹ መላውን የምሥራቅ አፍሪካ አገሮች ሳመምራትና ለአነርሱ ጥቅም በሚበጅ አኳኋን የማንቀሳቀስ ፍላጐትና ዝንባሌ ነበራቸው በተጨማሪም ዓለም አቀፍ ካፒታልን ከነግሳንግሱ የመሳብ ፍላጐትና ቅኝት ይዘው ነበር በዚህ ምከንያት ገና ሥልጣን ክያዙበት አለት ጀምሮ ዓለም አቀፉን ኒዮሊበራል ኃይል ለማማለል ያስችለናል የሚሉትን የገበያ አከራሪነት አስተሳሰብ ቢያምኑበትም ባያምኑበትም ይምሉ ይገዘቱበት ጀመር ኤርትራ አንዲት ትንሽና ነጻ አገር ብትሆንም የምሥራቅና መላው አፍሪካ መግቢያ በር ርፎኳጺጴሃ ለክርል ልትሆን ትችላለች የሚል ቅኝት በመያዝ ይህን አስተሳሰብ ሳይውሉ ሳያድሩ በፖለሲ መልክ ቀርጸው መንቀሳቀስና ራሳቸውን ማስተዋወቅ ጀመሩ ከቀዝቃዛው ጦርነት ማብቃት በኋላ የቀይ ባሕር ሰርጥ ጂኦፖለቲካዊ ፋይዳ እጅጉን በቀነሰበት ወቅት የኤርትራ መንግሥት ከብዙ የምዕራቡ ዓለም መሪዎች ጋር የተለየ ቅርበት ሊፈጥር የቻለው ይህን በመሰለ ተጨባጭ ያልሆነ ምስል ነበር በዚህ መሠረት ኤርትራ ማንኛውም ዘርፍ በልቅ የገበያ ፖለሲ የሚመራባት አገር እንደሆነች አወጁ በኤርትራ የፋይናንስ ዘርፉ ለዓለም አቀፍ ካፒታል ከፍት አንደሆነ አበሰሩ የውጭ ካፒታል ያላንዳት ገደብና ቁጥጥር ኤርትራ ውስጥ መንቀሳቀስና መሰማራት አንደሚተልም አሳወቁ ይህ መቼም ትንሺን የኤርትራ አገራዊ ገበያ ብቻ ታሳቢ በማድረግ የተመረጠ ፖሊሲ አልነበረም ዓለም አቀፍ ካፒታል ኤርትራን በተናጠል ተመልከቶ በገበያዋ ስፋት በመማለል ይመጣል ከማል ስሌት የመነጨ ሲሆን አይችልምና ኤርትራ ከራሷ ይልቅ በምሥራቅ አፍሪካ ለሚኖረው ሰፊ ገበያመተላለፊያ ልትሆነው አንደምትችል በማመን ኤርትራን የመነሻ ነጥብ ሊያደርግ ይችላል በሚል ስሌት የተመረጠ ብቻ ነበር ልከ በአንድ ወቅት በመካከለኛው ምሥራቅ ቤይሩት ዛሬ ዛሬ ደግሞ የተባበሩት አረብ አምሬትስ አካል በሆነችው ዱባይ በሩቅምሥራቅደግሞ ሰንጋፖርና ሆንግ ኮንግ የተጫወቱትንየፋይናንስ ማዕከልነት ሚና ታሳቢ በማድረግየተቀረጸ ፖሊሲ ነበር የኤርትራው ፕሬዚዳንትና ባለሥልጣኛቻቸወእአንዲህ አንደዛሬው ሳይመሸባቸው በየንግግራቸው ጣልቃ እያስገበ ኤርትራን የአፍሪካ ሲንጋፖር አናደርጋታለን በማለት ያሰሙት የነበረው ዲስኩር ከዚህ የመነጨ ነበር የኤርትራ መንግሥት ከዚህ ቅኝት በመነሳት በብዙ የምሥራቅና የመካከለኛው አፍሪካ አገሮች የተለያየ ስምሪት ማድረግ ጀምሮ ነበር በአንድ ወቅት ለኬንያው ፕሬዚዳንት የግል ጠባቂዎችን ለመመደብ መከራ አድርጐ ነበር በቀድሞው የፕሬዚዳንት ካቢላ የአገዛዝ ዘመን በኮንጐ የማዕድን አሰሳ እስከመሳተፍ መድረሰና የኤርትራ ታርጋ የነበራቸው የጭነት መኪኖች በብዙ የምሥራቅ አፍሪካ አገሮች እስከ ዎቹ መጨረሻ ይርመሰመሱ የነበረ መሆኑ ይህን ያረጋግጣል ይህ በኤርትራ ጸጋዎችና ከሁሉም በላይ ደግሞ በህዝቦቿ የማይተማመን መንግሥትገና ከጠዋቱ የሌሉማ አገሮችን ሀብት አንደራስ ይዞታ በመቁጠር አጁንሊያሳርፍበት ከመሻት አልፎ ተጨባጭ አንቅስቃሴዎችን የሚያደርግ እንደነበር ያሳያል ኢትዮጵያን ከደርግ አገዛዝ ነጻ ያወጣው ኢህአዴግ ወደሥልጣን የመጣው በተመሳሳይ ግንቦት ወር ቢሆንም ከዚህ የጥገኝነት መንገድ በእጅጉ የራቀ የፖሊሲ ቅኝትና አስተሳሰብ ነበረው በኢህአዴግ የተመራወየሸግግር መንግሥት በወቅቱ የበላይነት ከነበረው ኒዮሊበራል እስተሳሰብ ራሱን በመጠበቅ በኢትዮጵያ ህዝቦችና በራሷ አገራዊ ጸጋዎች የሚተማመን ነጻ አገራዊ የኢኮኖሚ ልማት ፖሊሲ መከተልን የመረጠ ነው በኢትዮጵያ የገበያ ሥርዓት መገንባት እንዳለበት ተቀብሎ በወሳኝነት የራስን አገራዊ አቅም ለመገንባትና የውጭ ካፒታልን ለዚህ በደጋፊነት ብቻ ለማሰማራት የቆረጠም ነበር ከዚህ በመነሳት ሳይውል ሳያድር ለውጭ ካፒታል የማይፈቀዱ በርካታ የስምሪት መስኮች አንዳሉት አሳወቀ ከምንም ነገር በላይ ደግሞ የፋይናንስ ሴከተሩ ለውጭ ካፒታል ፈጽሞ ሊፈቀድ አንደማይትልና አንደማይገበው በይፋ አወጀ ኢትዮጵያ በራሷ እገራዊ ጥቅም ላይ የተመሠረተ ይህን መሰል ጤናማ ፖሊሲ መከተሏ ከባድ የውጭ ተፅዕኖ ያስከተለባት ቢሆንም ከብሔራዊ ጥቅም የሚቀድም ነገር አንደሌለ በመገንዘብ ፖሊሲውን ከነሁሉ ውጤቱ አጥብቃ ትገፋበት ጀመር ኢትዮጵያ በውጭ ካፒታል ስምሪት ላይ ገደብ በመጣል የቀየሰችው ይህ ፖሊሲ በኤርትራ የተመሠረተው አዲስ መንግሥት ራሱን አንደምሥራቅ አፍሪካ መግቢያ በር በመቁጠር የጀመረውን ሊበራላይዜሽን ሳይወለድ እንዲጨናገፍ አደረገው ምንም አንኳ የኢትዮጵያ መንግሥትይህንፖሊሲ ለራሱ ሲል እንጂ ኤርትራን ለመጉዳት በማሰብ የነደፈው ባይሆንም በተግባር የኤርትራን መንግሥት የተሳሳተ ስሌት ተግባራዊነት ያጨናገፈ ነበር በዚህ ምከንያት የውጭፋይናንስ ካፒታል በኤርትራ በኩል ወደደቡብ አቅጣጫ ዘልቆሊገባ ይችላል በሚል ስሌት የተቀየሰው የሻዕቢያ ሊበራላይዜሽን ለራሷ ለኤርትራም የሚሆን የውጭ ካፒታል ለመጋበዝ የማያስተል ሆነ ይህም ሁለቱ አዳዲስ መንግሥታት በፖሊሲ አንድነት ሳይሆን በጐላ የፖሊሰ ልዩነት እንደጀመሩ ያሳያል። አምነውም ከመስከረም ጀምሮ ተከታታይ ትንኮሳዎችን ሲያደርጉ ከቀዩ በኋላ በግንቦት ዓም ሙሉ ወረራ አካሔዱ ከዚያ በኋላ የሆነው ሁሉ ብዙ መጽሐፍት የሚወጣው ሌላ አዲስ ታሪከ ብቻ ነበር በኢትዮኤርትራ ጦርነት ዋዜማና በሂደቱ የኢትዮጵያ መንግሥት ለሰላም ለመልካም ጉርብትናና የጋራ ተጠቃሚነትመርሆዎች ከብርና ቅድሚያ በመስጠት መንቀሳቀሱ እንደተጠበቀ ሆኖ ሁሉም ነገር አልጋ በአልጋ ነበር ማለት አይቻልም በኢህአዴግ የተመራው መንግሥት ገና ከጅምሩ ሰአፍሪካ ቀንድ ሰላም በጐ አሳቤ ይዞ የተነሳ ቢሆንም ሰላምና መልካም ጉርብትና በአንድ እጅ በማጨብጨብ ብቻ እውን የማይሆኑ እሴቶች ናቸወው ሰላምና መልካም ጉርብትና የሁለትዮሽ ወይም የበርካታ ተጐራባች አገሮችን መልካም አሳቤና ግንኙነት የግድ የሚሉእንደሆኑ በታሪከ ተደጋግሞየታየ ነውሌላው ቀርቶ አንደኛው ወገን በጠብ አጫሪነት አስተሳሰብ ሲመራለተበላሸ ግንኙነት ጦስ የሆነው ይኸው ወገን ሌላውንም ጐትቶ ወደስህተት ሊያስገባው የሚተልበት ዕድል ትንሽ አይደለም በሌላ በኩል ደግሞ ራሱ ጤናማው ወገን አንድም ለጊዜው በሚይዛቸው የተሳሳቱ ሀሳቦች ወይም ደግሞ በሂደት ራሱን ለልዩ ልዩ የተሳሳቱ ዝንባሌዎች ግፊት ሲያጋልጥ ስህተቶቸ ሊፈፅምይትላል ከዚህ በመነሳት የኢትዮጵያ መንግሥት በኢትዮኤርትራግንኙነት ሂደት ምሱእ በኩልሔ ነበር ማለት አይቻልምየኢትዮ ኤርትራ ጦርነት ዝርዝር ጥናት ሊካሔድና ተገቢው ትምሕርት ሊቀሰምበት የሚችልና የሚገባ መሆኑ አንደተጠበቀ ሆኖ የራሱ ስህተቶች እንደነበሩት ለመካድ አይቻልም የጦርነቱ ጀማሪ የኤርትራ መንግሥት ነበር በአብሪት ተነሳስቶ በሠላም ላይ አሻፈረኝ ያለውም እርሱ ነው በመሆኑም የግጭቱ መሠረታዊ ጠንቅ የኢሳያስ መንግሥትብቻ መሆኑ ፈጽሞአያጠያይቅም የኢትዮጵያ መንግሥት ተጠቂና ተከላካይ ነበር ከጥቂት አጋጣሚዎች በመለስ ችግሩ ሠላማዊ መፍትሔ ያገኝ ንድ በመርህ ላይ የተመሠረተ ጽኑ አቋም የወሰደ መንግሥት ስሰነበር ከወረራው ራሱን መከላከሉ ተገቢና ፍትሃዊ ነበር ይህ እንደተጠበቀ ሆኖ ግን ኤርትራውያን ከኢትዮጵያ በገፍ የተባረሩበት ሂደት በተለይ ኢህአዴግን ለመሰለ ህዝባዊ ድርጅትና በእርሱ ለሚመራው መንግሥት ፈጽሞ ተቀባይነት የሌለው ሰህተት ነበር በአርግጥ ለኢትዮጵያ የጸጥታ ሥጋት የሆኑ ኤርትራውያን ከአገር አንዲወጡ መደረጉ ተገቢና አስፈላጊነቱ አያጠያይቅም ይህም ሲሆን በደረቅ አበሳ አርጥብ ይነዳል በሚባለው መልክ መሆን አልነበረበትም በመሆኑም ይህ የጅምላ አርምጃ ብዙ ንፁኅን ሰዎች ካለ አበሳቸው የተሰቃዩበት ነበር የኤርትራ መንግሥተ ገና ከ ዓም ክረምት ጀምሮ ኢትዮጵያውያንን ከኤርትራ ማባረሩ አንደገናም ከጦርነቱ በፊት ይህንኑ ግፍ አያሰለሰ ሲፈጽመው መቆየቱ በመጨረሻ ደግሞ በጦርነቱ ወቅት ልማዳዊ ግፉን አጠናከሮ መቀጠሉ በኢህአዴግ በኩል የተፈጸመውን የመርሕ ስህተት አሳንሶ ለመመልከት ምክንያት ሊሆን አይችልም የኤርትራ መንግሥት በተፈጥሮው ህዝብን የሚያከብር ባለመሆኑ የሰራው ይህ ስህተት ከእርሱ የማይጠበቅ አልነበረምዘርና ብሔር ሳይለይ ለህዝብ ልዩ አከብሮት ላለው ኢህአዴግ ደግሞ ይህ ስሀተት ፈጽሞ የሚጠበቅ አልነበረም ያም ሆነ ይህ የኢትዮኤርትራ ጦርነት ኢትዮጵያ በወሳኝነት የራሷ ባልሆነ ስህተት በላይዋ ላይ የተጫነባት ግጭት ስለነበር የአዲሱ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ችግር የቆሰቆሰው አልነበረም ጦርነቱ እንደማንኛውም ግጭት አስከፊና አሳዛኝ ደም መፋሰስ ያስከተለ ቢሆንም በኢትዮጵያ በኩል ከሥርዓቱ መሠረታዊ ባህርይ ጋር አንዳችም ተያያዥነት ያልነበረው ፍትሃዊ የመከላከል ጦርነት ነበር ይህም ሆኖ የኢትዮኤርትራ ጦርነት የራሱን ከባድ ዋጋ ያስከፈለ ቢሆንም በሩብ ምእተዓመት ውስጥ ለሁለት ዓመታት ብቻ የተካሔደና አገሪቱ ከዘመናት የጦርነት ሂደት የመላቀቋን አውነታ የማይቀይር አንዱ የግጭትና የከባድ ጦርነት አጋጣሚ ነበር አልሸባብ የደቀነው ተጨባጭ አደጋና አመካከቱ ኢትዮጵያ ባለፉት ሃያ አምስት ዓመታት ለሁለተኛ ጊዜ ግጭት ውስጥ የገባችው የአልሸባብን አደጋ ለመመከት ወደሶማሊያ በገባችበት ጊዜ ነበር ይህ ጦርነት ከሞላ ጐደል ከተሃድሶ አንቅሰቃሴ በኋላ በነበረው ክልል የሚጠቃለል ሲሆን ሥሂመሠረቱ ግን በሶማሊያ የከሸፈ መንግሥት ከታየበት ጊዜ ጀምሮ የሚመዘዝ ነበር በሶማሊያ ከዚያድ ባሬ ውድቀት በኋላ የተማከለ መንግሥት የሚባል ነገር ጠፍቶ አገሪቱ ውሉ በማይታወቅ የእርስ በእርስ ጦርነት ስትታመስ ቆይታለች ይህም መጀመሪያ ላይ ለልዩ ልዩ የጦር አበጋዞች መነሳት ፅድል የከፈተ ነበር ህዝቡ የጦር አበጋዞችን የግፍ አገዛዝ እየጠላው ሲሔድ ደግሞ በሃይማኖት ሽፋን ለተቀሰቀሱ ጽንፈኛ ንቅናቄዎች የተመቸ ሁኔታ ተፈጠረ ይህ ሁኔታ ከመስከረም አንዱ የአሜሪካ የሸብር ጥቃት በኋላ ይበልጥ የተባባሰ ነበር መነሻቸውን መካከለኛው ምሥራቅ ያደረጉ የጥፋት ንቅናቄዎች በታሲባን መንግሥት ማዕከልነት ከመሸጉባት አፍጋኒስታን በአሜሪካ መራሹ የኔቶ ጥቃት ተበታትነው ካፈገፈጉ በኋላ የተከተሉት አማራጭ መንግሥት አልባዋን ሶማሊያ አዲስ መናኸሪያ ማድረግ ነበር። ፕሌቶ ምዕራፍ ስድስት ጀማሪ ካፒታሊዝምና የቦናፓርቲስታዊ ዝቅጠት እንደ ሥርዓት አደጋ በኢትዮጵያ ከደርግ ውድቀት በኋላ በነበሩት የመጀመሪያዎቹ አሥር ዓመታትአገሪቱን ለመለወጥ ያስቻሉ በርካታ ሥርነቀል እርምጃዎች የተወሰዱ ቢሆንም በዚህ ወቅት የተካሔደው ትግል አንድ መሠረታዊ ውሱንነት ነበረው ይኸውም ሥርዓቱን የሚፈታተነው አደጋ ምን እንደሆነና ከየትስ አንደሚመነጭ በትከከል ለመለየት ያለመቻል ውሱንነት ነበር የትኛውም ሕብረተሰብ በሚያልፍበት የዕደገት ደረጃ ሁሉ ሕልውናውን የሚወስኑ መሠረታዊ ጉዳዮች ወይምፈተናዎችያጋጥሙታልእነዚህ አብዛኛውን ጊዜ በሕብረተሰብ ውስጥ በአንድተጨባጭ የፖለቲካ ኢኮኖሚ ማዕቀፍ ከሚታዩ መሠረታዊና አበይት ቅራኔዎች ጋር የሚያያዙ ናቸው ቅራኔዎቹ በትከከል ተለይተው ሕብረተሰቡን ወደፊት ለማራመድ በሚያስችል አኳኋን ከተፈቱ አገሪቱ የዕድገት ጉዞዋን ትቀጥላለች ቅራኔዎቹን በትከከል ለመለየት ካልተቻሰ ወይም ደግሞ ቅራኔዎቹ ተለይተውሲያበቁበትከከል ለመፍታት ካልተቻለ ሕብረተሰብ ባሰበት ከመርገጥ ጀምሮ ወደኋላ መመለስም ሊያጋጥመው ይትላል እንደሁኔታውም አሁን በነሲቢያ አፍጋኒስታንና የመን እንደሚታየው የጋራ ውድቀት አይቀሬ ሊሆን ይችላል በአገራችንም በእነዚህ ዓመታት የሥርዓቱን ችግሮች በትከከል ለመለየት ካለመቻል ጋር ተያይዞ የተፈጠረው ችግር ደረጃ በደረጃ ወደዚህ እንዳያመራ የሚከለከለው ነገር አልነበረም በአመራሩ መካከል የሥርዓቱንችግሮች በመለየትና በመፍታት ጥያቄዙሪያ የተቀሰቀሰው ልዩነትና መሰነጣጠቅ እንዳመላከተው በሂደት ቸግሮቹን በትከከል በመለየት ባይፈታ ኖሮ ውጤቱ በማያጠራጥር ሁኔታ አስከፊ ሊሆን ይችል ነበር በመጀመሪያዎቹ አሥር ዓመታት በግብታዊ መንገድ ይለዩ የነበሩትንና በዋናው የሥርዓት አደጋ ላይ የማያነጣጥሩ ችግሮችን አጠር አድርጐ በመመልከት የወቅቱን ዋነኛ ችግር ለመለየት ያሰመቻል ኮርከሀ ዕበክበር ችግር አንድ መሠረታዊ የአመራር ውሰጎነት እንደነበር ለመገንዘብ ይቻላል ይሁንና አዲሱ መንግሥት በመጀመሪያዎቹ አሥር ዓመታት ከአሮጌው ሥርዓት የተረፉ ኃይሎቸንእንደትልቅ የሥጋት ምንጭ አድርጐ ይመለከት ነበር ይህ በመጀመሪያዎቹ ዓመታት ሰፀረነፍጠኝነት ትግሉ በተሰጠው ከልከ በላይ የሔደ ትኩረት የሚታይ ነበር በእርግጥ የነፍጠኛ ሥርዓት በመባል የሚታወቀውና በኢትዮጵያ ለአንድ መቶ ዓመታት ያህል የራሱ ልዩ ባህርይ ይዞ የተገነባው ሥርዓት ከወደቀም በኋላ የተወሰነ ትግል የሚጠይቁ ገጽታዎች ነበሩት ሥርዓቱ ሰፊውን የአማራ ህዝብ ጨምሮ በሁሉም ህዝቦች ላይ የፈጸመውን በደል እያነሠ ከዚህ ተገቢውን ትምሕርት መቅሰምም አማራጭ አልነበረውም በተለይ ደግሞ በዚሁ ሥርዓት ተደቁሰወ ስብፅናቸውን አንዲያጡና የበታችነት አስተሳሰብ እንዲጠናወታቸው የተደረጉ ወገናችን በራስ መተማመን ለመገንባት ሲባል ባለፈው ሥርዓት ላይ ያነጣጠረ የማጋለጥና የማስተማር ሥራ አስፈላጊ ነበር በኢትዮጵያ ዴሞክራሲን በሰፊው ለማስፈን በተጀመረው ጥረት የቀድሞወ የኢሠፓ አባላትና ወታደራዊ አዛገባች በተከፈተው ሰፊ ዕድል በመጠቀም የህትመተ ሚዲያውንተቆጣጥረው የዓላማቸወ ማስፈጸሚያ ለማድረግ መሞከራቸው በራሱም ቢሆን አሮጌውን ሥርዓትና የተመራበትን አስተሳሰብ ከታሪከ አያጣቀሱ በማስተማር ማጋለጥን አስፈላጊ ያደርገ ነበር ይህም ሆኖ የዚያ ሥርዓት ተዋናዮተ በህዝብና አገር ላይ የፈጸሙትን የማዘገንን በደል የማጋለጥ ሥራ እነርሱ የአዲሱን ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ሕልወናና ዕድገት የሚወስኑ አለመሆናቸው በተሠመረበት አኳኋን መፈጸምየነበረበት ነወ በተጨማሪም የአዲሱ ሥርዓት ሕልውናም ሆነ ዕድገት ከምንም ነገር በላይ የሚወሰነው ራሱ በፈጠራቸወ አዳዲስ ቅራኔዎች አንደሆነ በማይሸፍን መንገድ መሆን ነበረበት ይሁን እንጅ በመጀመሪያዎቹ አሥር ዓመታት በትግል የተወገደውን አሮጌ ሥርዓት ዋና የሕልወና ፈተና ምንጭ የሚያስመስል አቀራረብ ይዘወተር ነበር ይህ ነጋ ጠባ በአሮጌወ ሥርዓት ኃይሎች ላይ በማትኮር በአንጻሩ ደግሞ ስለአዳዲሶቹ ችግሮች ባለማንሳት የሚገለጽ የግንዛቤ ጉድሰት ነበር ከዚህ ለየት ባለና በሚመሳሰሰል መልኩ የአዲሱን ሥርዓት ፈተናዎች በትክክል የመለየት ቸግር እንዳጋጠመ የሚያሳየወ ሌላው ተጨባጭ አብነት በኢህአዴግና በአዲሱ መንግሥት አንዳንድ የአመራር አባላት ዘንድ የሚታዩ የሥነምግባር ብልሽቶችን በማስመለከት ድርጅቱ ይሰጥ በነበረው ትንታኔ ነው ያኔ የኢህአዴግ ምከትል ሊቀመንበርና የአገሪቱ ምከትል ጠሚኒስትር የነበረው አቶ ታምራት ላይኔ ከሼከ ሞሐመድ አላመዲን ላይ የአሥራ ስምንት ሚሊዮንዶላር የማጭብርበር ወንጀል ፈጽዋ በተጋለጠበት ጊዜም ሆነ ሊሎች ተመሳሳይ ስህተቶች ሲያጋጥሙ ድርጅቱ የነበረው አተያይ ብልሽቱ በግለሰብ ደረጃ ፈተናውን ሰማሰፍ በመቸገር ምክንያት የተከሰተ አንደሆነ የሚያስመስል ነበር በእርግጥ አንድ በትግል ያለፈ ሰው ራሱን ጠብቆ በንጽህና በሚጓዝበት ሀኔታ ሊላው ለዚህ ዓይነቱ ምግባረ ብልሹነት ተጋላጭ ከሆነ በሁለቱ ልዩነት ላይ የግለ ዲሲፕለን ጉልህ ቦታ የለውም ማለት አይቻልም በማንኛወም ሁኔታ የሚያጋጥምን ፈተና በዲስፕሊን ማለፍ ለጋራ ዓላማ በጽናት ከመሰለፍ ጀምሮ በግልም ጠንካራ ዲስፕሊን ማዳበርን የሚጠይቅ ነው ነገር ግን ይህን የመሰለው ከባድ ቅሌት ከሥርዓት ችግር ተነጥሎ በግለሰብ ጸባይ ወይም የዲሲፕሲን ግድፈትላይ ብቻሊላከከ የሚትል አልነበረም በተለይ ደግሞየግለሰቦች ሥነምግባራዊ ጉድለት አየተበራከተና አንዳንድ ኃላፈዎች ሥልጣናቸወን ካለአግባብ ለመጠቀም የሚያደርጉት መከራ ይዘልጥ አየተደጋገመሲሔድጉዳዩ ከግል ሥነ ምግባራዊ ማዕቀፍ ወጥቶ የሥርዓት ችግር እንዳለ ያመለከታል ይህ መሠረታዊ ጉዳይ ገና ከትጥቅ ትግሉ መጠናቀቅ በፊት ወደትልልቅ ከተሞች ስንገባ ወይም አዳስ ሥርዓት ስንገነባ የሚያጋጥመን ፈተና ምን ይሆናል። ብሉሎ ለመተንተንና አደጋዎቱን ገና ከሩቁ ለመለየት ለሞከረው ኢህአዴግ የሚከብድ መሆን አልነበረበትም ነገር ግን እስከዚህ ወቅት ድረስ በዋነቫነት ጠቃሚ ተግባራትን በመሠራት ላይ ተሰማርቶ የቆየው ኢህአዴግ አልፎ አልፎ የሚታዩትንና ሥርዓቱን ለአደጋ በማጋለጥ ረገድ ከባድ ትርጉም የነበራቸውን የዲሲፕለን ግድፈቶችና ሥነምግባራዊ ችግሮች ላይ ላዩን ከመነካካት ባለፈ ሥር ነቀል በሆነ መንገድ ለመገምገምና ለመፍታት ሳይተል ቀሪ በዚህ ምከንያት ትግሮቹ ተከማምረወው የድርጅቱንሕልወና ወደመፈጋተን አስካመሩበት የኢትዮኤርትራ ጦርነት ድረስ ጥልቀት ባለወ መንገድ ሳይመከርባቸውና ሳይለያቸው ቆየ ይህ ሲባል ድከመቶችና ችግሮቹ ማንንም የሚያሳስቡ አልነበሩም ማለት አይደለም ይልቁንም የተግሮቹመደጋገምናስፋት በአንዳንድ የአመራር አባላት ዘንድ ክፍተኛምሬትን ማስከተል ጀምሮ ነበር ከጦርነቱ ሁለትና ሦስት ዓመታት በፊት ጀምሮ ለምንድን ነው የሥነምግባር ጉድለቶች በድርጅቱ ወስጥ እየተደጋገመና እየተበራከቱ የሚሐዱት የሚሱ ጥያቄዎች አስከማንሳትም ደርሰወ ነበር በድርጅቱ ለቀመንበር በታጋይ መለስ በኩልም በገዳዩ ላይ ሰፊና ዝርዝር ጥናቶት ሲካሔዱ ቆይተዋል መለስ ጦርነቱ ገና ሳይጠናቀቅ በጻፈወ የቦናፓርቲስታዊ ዝቅጠት አደጋ ጽሑፍም የተግሩ ምንጭና መፍትሔ ነው ብሎ ያመነበትን ጉዳይ ለማመላከተ ሞክሯል የሥርዓቱንመሠረታዊፈተናዎችና ምንጫቸውን ከመለየት አኳያ የታዩት ወስዓንነቶችግን አነዚህ ብቻ አልነበሩም በኢትዮኤርትራ ጦርነተ ወቅት ደግሞ በተለይ አፈንግጦ ለወጣው በድን የኢትዮጵያ ተግሮት ሁሉ ምንጭ የኤርትራ መንግሥት ወደመሆን ተሸጋግሮ ነበር ሻዕቢያ አስካለ ድረስ ሰላም አናገኝም በሚል አመከንዮ በተገነባው በዚህ አቋም የአገሪቱ ተግሮች ከራሷ ውስጣዊ ሁኔታ ለዚያውም ከራሱ ከአዲሱ ሥርዓት ባሕርያት የሚፈልቁ መሆናቸው ቅዋረ አልፎ ተርፎም የቶግሩ ሁሉ መንስዔ የሥርዓቱን ፅድል ከቶውንም የመወሰን ችሉታ ባልነበራቸው ኤርትራና የኤርትራ መንግሥት ትከሳ ላይ ለማስቀመጥ ተሞክከረ ዋናወ ተግር የኤርትራ መንግሥት ሳይሆን በኢህአዴግ የሚመራው መንግሥት ያጋጠመወ የመዝቀጥ አደጋ ነወ የሚሉ ወገኖች ሁሉ ለኤርትራ ጥብቅና ስላላቸው ነወ ተባለ ጦርነቱን በአጭሩ ቋጭተንፊታችንን የሥርዓቱፈተና ዋነኛ ምንጭ ወደሆነው ውስጣዊ ሀኔታ እናዙር ያሉ ሁሉ ኢተዮጵያ በጦርነቱ በድል አድራጊነት አንድትወጣ ከማንም ያልተናነሰ አስተዋጽዖ አበርከተው አያለም ቢሆን በሉዓላዊነት ላይ የሚደራደሩ አስከመባል ደረሱ መለስ በኢትዮኤርትራ ጦርነትአገሪቱንለድል ያበቁምርጥ ወታደራዊሀሳቦት አንዲሁም ስትራቴጂና ታከቲኮች ያመነጨ ሆኖእያለ በወስጠአለች የምትባለው ኤርትራዊ ሐረግ አየተቆጠረች በአትዮጵያሉዓላዊነት ላይ የማይታመን አስከመባል ደረሰ በእርግጥ ይህ የሆነው ያለ ምከንያት አልነበረም በኢትዮኤርትራ ጦርነት ጊዜ የከፋ የዝቅጠት አስተሳሰብን በመወከል ደረጃ ከሚታወቀው ቡድን መካከል አንዳንዶቹ በተጨባጭ የሙስናቅሌት ውስጥ ገብተው ይይህንለመሸፈንከቀድሞ መንግሥታት ባልተናነሰ ደረጃ ወደውጭ ጠላትማነጣጠርና አቅጣጫ ማሳት በመምረጣቸው ነውበሌላ በኩል በዚህ ወቅትየዚህ ቡድን አባላት ከነበሩትና በሙስና አንዳልተዘፈቁ ከሚገመቱት አንዳንዶቹ ደግሞ አንድም ራሳቸውን በተስፈኛ ገዥ መደብ መነጽር ማየት በመጀመራቸው አለዚያም በህዝቦች መብት ሳይሆን በግዛት አንድነት ከሚያምነው ኃይል ጋር ለመሸማገል በመፈለጋቸው ምከንያት የመጣ ነበር ኢህአዴግና አዲሱ መንግሥት በመጀመሪያዎቹ አሥር የሥልጣን ዓመታት የሥርዓቱን ፈተና በትከከል ባለመለየታቸው ሥርዓቱ ከጊዜ ወደጊዜ ለብዙ ዓይነት ችግሮች መዳረግ ጀመረ ይባሰ ብሎም በመርሕ ላይ የተገነባ የአመራር አንድነት የግድ ይል በነበረው በጦርነቱ ሂደት የአመራር ቀውስ አጋጠመ ይህ ቀውስ የሥርዓቱ ቸግር በትከከል ተለይቶ የአመራር ግንባታው በዚሁ ላይ የተመሠረተእንዲሆን ካለመደረጉ ጋር በጥብቅ የተቆራኝ ቢሆንም ድርጅቱ በቻይናውያን የቀውስ አተረጓገም ሁሉንም ጉዳዮች ከሥረ መሠረታቸው በመፈተሸ አንደአዲስ ሊግባባ የሚችልበት መልካም ዕድል የፈጠረ ነበር ቻይናውያን ቀውስ አንድን ችግር ለመገንዘብና ለመፍታት ሲባል የተፈጠረ መልካም ፅድል ወይ አጋጣሚ ነው ይላሉ በኢህአዴግ አመራር ውስጥ የተከሰተውም ቀውስ ወደአዲስና የተሻለ መግባባት ለመድረስ የሚያስቸል መልካም አጋጣሚ ነበር በእርግጥ ቀውሱ በትከከል ከተያዘና ከተፈታ ኢህኢዴግን ወደአዲስ ጥንካሬ ሊያሸጋግረው የሚችል ነበር ይህ የሚጠይቀው ቀውስን ቻይናውያን በሚገነዘቡበት መልከ መረዳትና መንቀሳቀስ ብቻ ቢሆንም ከፈሉ የአመራር አባል ግን ኢህአዴግም ሆነ ሥርዓቱ ቀውስ ላይ እንደወደቁ ለመቀበል ፍላጐት አልነበረውም ይልቁንም ምንም ዓይነት ቸግር እንዳልተፈጠረ አስመስሎ አሊያም የገጠመን ቀውስ ከውጭኃይሎች ጋርየተያያዘና በአመራር ደረጃ ደግሞለዚህ ውጫዊኃይል የመንበርከከ ዝንባሌ ያላቸው ሰዎች በመኖራቸው የተፈጠረ እንደሆነ አድርጉ ይመለከት ነበር ይህ ግንዛቤ ቀውሱን ውጫዊ ለማስመሰል ይፈልግ የነበረው ቡድን ድርጅቱን ለቆ አስከወጣበት ጊዜ ድረስ የታየሲሆንቡድኑመድረከ ረግጦ ከወጣ በኋላ ግን በቻችግሮቹላይ ሰፊ ምከከር ተካሂዶ በቀውሱ መሠረታዊባሕርይና በዚሁ ልከ ደግሞ በችግሮቹ መፍትሔ ዙሪያ መግባባትላይ ተደረሰይህም በኢትዮጵያ የተሃድሶውን ዘመን መጀመር የሚያበስር ሆነ ባለፉት አሥራ አምሰት ዓመታት በኢትዮጵያ የሆነውን ሁሉ በትከከል ለመገንዘብ ይቻል ዘንድ ኢህአዴግ ከረዥም ሂደት በኋላ የሥርዓቱ ፈተና ብሎ የለያቸውን ችግሮች አጠር አድርጐ መመልከት ተገቢ ይሆናል በተለይ ደግሞ የቦናፓርቲስታዊ ዝቅጠት አደጋን እውን ቦናፓርቲስታዊ ዝቅጠት የሥርዓት ፈተና ነበርንሃ የአዲሱን ሥርዓት ፈተናዎች ለመለየት ከተካሔደው ትግል ጋር ተያይዞ ከሞላ ጐደል በአገሪቱ የፖለቲካ ሕይወት የእሰት ተዕለት መጠቀሚያ መሆን ከጀመሩት አዳዲስ ጽንሰ ሀሳቦች መካከል አንዱ ቦናፓርቲስታዊ ዝቅጠት ከ በርርክር የተባለው ነበር በዓለማቸን ደግሞ ይህ ጽንሰሀሳብ የሁለተኛው የፈረንሳይ ሪፐብሊከ መሪ የነበረው ሉዊ ቦናፓርት ኢኤኢ በ ወደሥልጣን ከመጣበት ሂደት ጋር ተያይዞ ጥቅም ላይ የዋለ ነውበኢትዮጵያ የፖለቲካ መልከዓምድር ላይ ደግሞ ይህ ጽንሰሀሳብ ለመጀመሪያ ጊዜ የተነሳው ከደርግ ወደሥልጣን መምጣት ጋር ተያይዞ ነበር ደርግ በህዝቡ ትግል ተንጠላጥሎ በ ዓም ሥልጣን ሲይዝ የመንግሥቱን ባሕርይ በተመለከተ በወቅቱ ተራማጆች ዘንድ ከፍተኛ ከርከር ተቀስቅሶ ነበር አንዳንድ ተራማጆች ደርግ ፋሽስታዊ ዝንባሌ እንዳለው ሲያወሱ ሌሎች ደግሞ የለም ቦናፖርቲስታዊ ዝንባሌ ያለው ነው ይሉ ነበር የተወሰኑት ደግሞ ደርግ ተራ ወታደራዊ አምባገነናዊ መንግሥት ነው የሚል አቋም ነበራቸው እነዚህ ልዩነቶች በተቃውሞ ትግሱ ላይ ጉልህ ተፅዕኖ የነበራቸው ቢሆኑም በአንድ በኩል ደርግ ተራማጆቹን ሁሉ በኃይል ወደማጥፋት በመሸጋገሩ በሌላ በኩል ደግሞ ራሳቸው ተራማጆቹ በመቻቻል መርሕ ለተገዛ ርፅዮተ ዓለማዊ ትግል የነበራቸው ልምድና ዲሲፕሲን የዳበረ ስላልነበር ልዩነቱ በጠራ አኳኋን የተቋጨ አልነበረም ከዚህ በኋላ ሃያ አምስት ዓመታት ያህል ቆይቶ በኢህአዴግ አመራር መካከል አዲስ ልዩነት እስኪቀሰቀስ ድረስ ጽንሰሀሳቡ ከሞላ ጐደል ተረስቶ ቆየ በአዲሱ ሥርዓት የመንግሥቱን ባሕርይና ከዚህ ጋር ተያይዘው የሚነሱ ሥጋቶችን ለመፍታት ሲባል እንደገና በመለሰ ዜናዊ ከተነሳሳ በኋላ ግን ጉዳዩ አገራዊ መነጋገሪያ ሆነ መለሰ የቦናፖርቲስታዊ ዝቅጠት አደጋን እንደ ሥርዓት አደጋ መመልከት ከጀመረ የቆየ ቢሆንም በጉዳዩ ላይ የጻፈው የኢትዮኤርትራ ጦርነት ከመጠናቀቁ ከጥቂት ወራት በፊት ነው ወቅቱ በአመራሩ መካከል የተቀሰቀሰው ልዩነት መቋጫ ያላገኘበት ነበር ይልቁንም ከቀን ወደቀን አየተወሳሰበና እየተካረረ መሔድ የጀመረበትና በአመራር እባላት ዘንድ የችግሩን ባሕርይና መንስኤውን ለመለየት ሁሉም ይጨነቅ ይጠበብ የነበረበት ወቅት ነው በወታደራዊ ኮሜቴው ውስጥ የነበረውን ሁኔታ ብቻ ሳይሆን በሥርዓቱ ውስጥ እያደገ የመጣውን ዝንባሌ በቅርብ ለመከታተል በሚያስችል ቦታ ላይ ሆኖ ሁኔታውን በከፍተኛ የኃላፊነት መንፈስ ይከታተል የነበረው መለስ በታሪከ ከሚያውቃቸው ተመሳሳይ ሂደቶች በመነሳት በዚህ ጉዳይ ላይ የራሱን ምርምር ያካሂድ ነበር የማታ ማታ ደግሞ ከምንገኝበት የዕድገት ደረጃ ጋር ተገናዝቦ የሚታይና አዲሱ ሥርዓት አይቀሬ የዝቅጠት ፈተና እንደገጠመው በማረጋገጥ ይህንኑ ከፈረንሳይ ሁኔታ ጋር በማነጻጸር የሚያሳይ አዲስ ትንታኔ ይዞ ቀረበ ጽሁፉ በጣም መሠረታዊና የአገሪቱንመጻኢ ዕድል የሚወስን ቢሆንም በአመራር አባላት ከታወቀና ከተነበበ በኋላ በአንድ በኩል ከፍተኛ ተስፋ ሲፈነጥቅ በሴላ በኩል ደግሞ ከባድ ጭንቀትና ብስጭትን አስከተሰችግሩን በህዝባዊ ወገንተኝት መንፈስ መፍታት ለሚፈልገው ወገንተስፋችግር ውስጥ ለተዘፈቀው ደግሞከባድ የራስ ምታት ሆነበግሌይህን የመሰለውን አጅግ አነጋገሪ ጽሁፍ ያገኘሁበት ኢጋጣሚ ደግሞ ሁሌም ከአአምሮዬ የማይጠፋ ነው ለኢትዮኤርትራ ጦርነት ሰላማዊ ወይም የግጭት እልባት እናስገኝለት የሚለው ጥያቄ ሰርክ የመወያያ አጀንዳ በነበረበት አንድ የኢህአዴግ ሥራ አስፈጻሚ ኮሚቴ ሰብሰባ ላይ እነተወልደና ስዬ መለስ ለኤርትራ መሬት ሰጥተን ሰላም አናውርድ ብሏል የሚል ፈጽሞ መሠረተ ቢስ የሆነ ወቀሳ አቀረቡ መለስ በበኩሉ አንደዚህ አላልኩም አለ በእርግጥም አላለም ነበር በውይይቱ የነበረ ሰው ሁሉ የሰማው የመለስ መከራከሪያ ናዳጳሮቻ መካከል ሜካጨሔድ ግጭፖመሬቶ ሰሐሄው ፅጥሥሦው ለዎማቻው ቷጠእንገር መሬታቻውን ሰትግምቻው ማጎመጎኅሰይለመደጎው። ከሺህ በላይ እማወራ ሴቶችም የመሬት ባለቤት ለመሆንችለዋልበዚህ የተነሳ የኢትዮጵያ አርሶ አደሮች በራሳቸው ትግል የመሬት ባለቤትነትን ሲያረጋግጡ ይህ የዘመናት ጥያቄያቸው መልስ ሊያገኝ ችሏል ከደርግ መንግሥት መወገድ በኋላ አርሶ አደሩ የተጐናጸፈው ሌላው ድል የምርቱ ነጻ ተጠቃሚ ሊሆን መቻሉ ነበር ገበሬዎች ምርታቸውን በፈለጉት ጊዜ ቦታና ዋጋ የመሸጥ ነጻነተ መጐናጸፋቸው የእርሻ ሰብል ገበያድርጅት በነጻ ገበያመርሕ ካልሆነ በስተቀር በኮታና በግዳጅ የሚገዛበት ሥርዓት መዘጋቱ ተቋሙ ባይፈርስም የምዝበራ ማስፈጸሚያ መሣሪያ መሆኑአንዲቋረጥመደረጉ ከዚህም አልፎ አርሶ አደሮች የዋጋ ውድቀት በሚያጋጥማቸው ጊዜ በማይጐዱበት ተመን እህል እየገዛ ገበያ የሚያረጋጋ ተቋም አንዲሆን መደረጉ የዚህ ማረጋገጫ ነው በመሆኑም የአገራችን አርሶና አርብቶ አደሮች ከደርግ ውድቀት ማግስት ቀደም ሲል ላነሷቸው መሠረታዊ የኢኮኖሚ ጥያቄዎቻቸው በመሉ የተስተካከለ ምላሽ አግኝተዋል አርሶ አደሩ በፖለቲካዊ መስከ የተጐናጸፋቸው መብቶችም ተመሳሳይ ባሕርይ ነበራቸው ከዘመናት ትግል በኋላ የብሔር አኩልነት መከበሩ በእምነቶች መካክል የነበረው አድሎ ተወግዶ ሁሉምሃይማኖቶች በእኩልነትመታየት መጀመራቸው አዲሱ ሥርዓትያስገኘለት መሠረታዊጥቅሞች ነበሩየዜግነት መብቶች አውቅና ተሰጥቷቸው የሕግ ጥበቃየሚደረግላቸው መሆኑና መንግሥት በአርሶ አደር ወሳኝ ድምጽ የሚቋቋምበት የምርጫ ሥርዓት ተግባራዊ መደረጉ ከሁሉ በላይ ደግሞዘላቂና አስተማማኝ ሰላም መጐናጸፉ አርሶ አደሩና አርብቶ አደሩ አርካታ እንዲሰማቸውና ያገኙትን ድል በሰላም እንዲያጣጥሙ የሚገፋፋቸው ሆነ በዚህ አኳኋን ለረጅም ጊዜ የተንከባለሉ ነባር ጥያቄዎቻቸው የተመለሱላቸው የኢትዮጵያ ገበሬዎች አንደሰው ከመከበር አልፈው የኢትዮጵያ ወሳኝ ፖለቲካዊ ኃይል ለመሆን በቁ ከ ዓም የምርጫ ትርምስ ማግሥት የገጠሩን ህዝብ ስሜት ለመለካት በተካሔደ ጥናት ገበሬው ጥያቄዎቹ በአብዛኛው እንደተመለሱሲች አድርጐ ይመለከት እንደነበር ከራሱ ቀጥተኛ ምላሽ ለማወቅ ተቸሎ ነበር አርሶ አደሮች ለምን ኢህአዴግን እንደመረጡ ሲጠየቁ በወቅቱ የነበሩትን ድክመቶችና ቅሬታዎች ከመግለጽ ሳይቆጠቡ በሕይወታችን ለአርሶ አደር የሚያሰብ መንግሥት ያገኘነው ዛሬ ስለሆነ ነው የሚል መልስ መስጠታቸው ይህንኑ ያመላከታል ይህም አርሶ አደሩ ለቆዩ ፍትሃዊ ጥያቄዎቹ በተሰጠው ምላሽ ከፍተኛ አርካታ ማግኘትመጀመሩንአሳየ በዚህ የተነሳም አዲሱን ሕይወት ተረጋግቶ ለማጣጣም የሚፈልግ ከትግል ገሸሽ ያለና ትርምስ የማይፈልግ አርሶ አደር መሆን ጀመረ የኢትዮጵያ አርሶ አደሮቸ በለውጡ የመጀመሪያ ዓመታት የተጐናጸፉት ድል በፈረንሳይ ወይም በነታይዋንና ኮርያ የነበሩ አቻዎቻቸው ከተጐናጸፉት ድል የሚልቅ እንጂ የሚያንስ አልነበረምበፈረንሳይ የተገኘው ውጤት መሠረታዊየነበረ ቢሆንም ለውጡ በአርሶ አደሮች ግብታዊ ዐመጽ ላይ የተመሠረተ ስለነበር የራሱ ውሱንነት የነበረው ነው በኢትዮጵያ ለውጡ የተደራጀ በአቅድ የተመራና እርሶ አደሩ በንቃት የተሳተፈበት ሲሷሆን የለውጡ መሪ ደግሞ ከፈረንሳይ አብዮተኞች ይበልጥ የተደራጀ ብቃት የነበረው ኢህአዴግ ነው በዚህ ምክንያት በኢትዮጵያ በተካሔደው ዴሞክራሲያዊ አብዮት የተመዘገበው ለውጥ ከፈረንሳዩ አጅግ የላቀ ነበር ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ከመገንባት በመለስ መሬት ሰአርሶ አደሮች ካከፋፈሉት የታይዋንና የኮሪያ መንግሥታት አርምጃዎችም በይዘቱ የላቀ ነበር ስለሆነም በኢትዮጵያ የአርሶ አደሩን ጥያቄ በአጥጋቢ ደረጃ የመለሰው አዲስ ሥርዓት በተለምዶ ለቦናፓርቲስታዊ ዝቅጠት ጥሩ መደላድል አንደፈጠሩ ከሚነገርላቸው አገሮች በባሰ ደረጃ ጥልቅ የአርሶ አደር እርካታ የፈጠረ ነበር መለስ በኢትዮጵያ ለቦናፓርቲስታዊ ዝቅጠት ምቹ መደላድል ተፈጥሯል የሜልትንታኔ ሲያቀርብ መነሻው ይህ የአገሪቱ ነባራዊና ተጨባጭ ሁኔታ ብቻ ነበር በአመራሩ መካከል የተነሳው ልዩነትም ሆነ ግለሰቦች ያራመዱት አቋም ወይም ደግሞ የፈጸሙት ስህተት ከቶም የትንታኔው መነሻ አልነበረም በኢትዮጵያ ጥያቄው የተመለሰለትና የረካ አርሶ አደር መፈጠሩ ከተበታተነውና የገበያ ትስስር ካልፈጠረወው የገጠር ኢኮኖሚ ጋር ተያይዞ በአርሶና አርብቶ አደሮች መልካም ፈቃድና ይሁንታ የሚተማመንና የሚነግድ ኢዴሞከራሲያዊመንግሥት አንዲፈጠር የሚያስትል አንድ ምቹ ሁኔታ ነበር የኢትዮጵያ አርሶ አደር ዛሬም ሙሉ በሙሱ ለገበያ ብሉለ ወደሚያመርት ገበሬነት በር በ የተቀየረ ባለመሆኑ ይህ ያገኘሁት ድል ይበቃኛል የሚል አስተሳሰብ በከፈል ያልተለየው ነው የፈረንሳዩ ሉዊ ቦናፓርት የቀዳማዊ ናፖሊዮንን ዝና ተውሶ አምባገነን መንግሥት ለመገንባት አንዳልከበደው ሁሉ ተፈላጊው ጥንቃቄ ካልተደረገ በስተቀር በኢትዮጵያ የአርሶ አደሩን ጥያቄ ለመመለስ ግንባር ቀደም ሚና የተጫወተው ኢህአዴግ እኔኮ የመሬትየብሔር እኩልነትና የዴሞከራሲ ጥያቄህን የመለስኩልህ ድርጅትህ ነኝ አያለ ተመሳሳይ አምባገነናዊ ሥርዓት ወደመፍጠር አንዳያመራ የሚያግደው ነገር አልነበረም የሥርዓቱን አደጋዎች በትከከል ለይቶ እነዚህን ለመቅረፍ የሚያስችል አንቅስቃሴ ካልተደረገ በስተቀር በዴሞክራሲና አምባገነንነት መካከል ያለው ርቀት በቀላሉ እየጠበበ ሊሔድ እንደሚችል በታሪከ ተደጋግሞ የታየ ነው ይህ ሥጋት የኢህአዴግ አመራር በማኅበራዊ መሠረቱ ንዑስ ባለሀብት ከመሆኑ ጋር ተያይዞ ምናልባታዊ ብቻ ሳይሆን ተጨባጭ ስጋት ጭምር ነበር የኢህአዴግ አመራር በመሠረቱ የተማሪዎች ንቅናቄ ወጤት ነው ከመካከሉ በቁጥር ጥቂት የአመራር አባላት ወደሥራ ዓለም ገብተው የነበሩ ከመሆናቸው በስተቀር አብዛኛው ትምሕርቱን አቋርጦ ወደትግል የተቀላቀለ ነው ይህም ኃይል ቢሆን ትምሕርት ሲጀምር አንደማንኛውም የዘመኑ ወጣት ራሰን ለከፍተኛ ደረጃ ለማብቃት በማለም ነበር በሂደት የኢትዮጵያ አርሶ አደሮችና ጭቁን ህዝቦች በሚደርስባቸወ በደል ተማርረው እየታገሉ እንደሆነ ሲገነዘብ ይሕንኑ ትግል ደግፎ ድምፁን ማሰማት ጀመረ የአርሶ አደሩ ትግል ከጊዜ ወደ ጊዜ እየተጠናከረ ሲሔድ ደግሞ በተማሪው ንቅናቄ መሪዎች ላይ ተፅዕኖው ይበልጥ አያየለ መሔድ ጀመረ በተለይ ደግሞ በትጥቅ ትግሉ ወቅት አመራሩ ውሎና አዳሩ ከታጋዩ አርሶ አደር ጋር ከመሆኑጋር ተያይዞ እጅግ አብዮታዊየሚባሉ አቋሞቾ እያዳበረ ለመጓዝ ቻለ ከዚህ በመነሳት የአርሶ አደሩን የስቃይ ዘመን የሚያሳጥሩ የለውጥ ሀሳቦች አያመነጨ ህዝቡን በዚህ ዙሪያ ከማታገሉም በላይ የመሪዎቹና የህዝበ ትግል አርስ በአርስ እየተመጋገቡ ትግሉ በሚያስደንቅ ፍጥነት ከድል ወደድል ሊረማመድ ቻሰ በመጨረሻም የደርግ መንግሥት ተገርስሶ የዘመናት የአርሶ አደር እንባ የታበሰበት አዲስ ሥርዓት ተፈጠረ የአርሶ አደሩን እርካታ ያረጋገጠ ብቻ ሳይሆን ለዘመናት የዘለቀ ትግሉ ቀስ በቀስ እንዲቀዛቀዝ ምከንያት የሆነው አዲስ ሥርዓት መገንባትም ጀመረ አዲሱ ሥርዓት ሳይውል ሳያድር የአርሶ አደሩን ጥያቄዎት መመለስ መደመሩ አርካታ የፈጠረውን ያህል በመሪዎቹ ታጋይነት ላይም የራሱን ማኅተም ማሳረፍ የጀመረ ነበር ለወትሮው የአርሶ አደሩን ብሶት ተከትሎና ይህንኑ ለመቅረፍ ትግልን የተቀላቀለው ንዑስ ባለሀብት ለብሶቱ መፍትሔ ያገኘውን አርሶ አደር መቀዛቀዝ ተከትሎ አርሱም መብረድ ጀመረ ምንም እንኳ የአመራር ኃላፊነት ላይ የተቀመጠው ንዑስ ባለሀብት በመጀመሪያዎቹ አሥር ዓመታት የአገሪቱን ቸግሮች ለማቃለል በከባድ የለውጥ ተግባር መጠመዱ ባይቀርም በአዲሱ የትግል ምዕራፍ የነበረው የፖለቲካ ወኔ በትጥቅ ትግሉ ዘመን ከነበረው ጋር ሲነጻጸር ጉልህ ለውጥ ይታይበት ጀመር ደረጃ በደረጃ የመቀዛቀዝ መንፈስ እየወረረወ አከመሔዱም በላይ በሥልጣን ላይ ሆኖ በአገር ሀብትና ልዩ ልዩ ጸጋዎች ላይ የሚያዝ መሆኑ ደግሞ ቀስ በቀስ ለብዙ ተገቢ ያልሆኑ ስሜቶች የሚያጋልጠወ መሆን ጀመረ በሸግግሩ ወቅት በሚሊዮኖች የሚቆጠር ዶላር አስከማጭበርበር የደረሰውና በተመሳሳይ ድርጊት ውስጥ የገቡት ሴሎችም ሁሉ ችግሩ በትግል ወኔ መቀዛቀዝ ብቻ የማይታጠር የመንግሥት ሥልጣንን ራስን አላግባብ ለመጥቀም በሚያስቸል የመዝባሪ ገዥ መደብ ቅኝት እስከመመልከት የደረሰ ተጨባጭ ችግር አንደሆነየሚያሳይ ነበርመለስ ስለቦናፓርተስት ዝቅጠት ባቀረበወ ጽሁፍ ላይ መሪወ አካል በመሠረቱ ንዑስ ከበርቴ ነውይህ ኃይል በተጋጋለ አብዮታዊ ንቅናቄ ውስጥ ሲገባ ተራሮችን የሚንድ ታጋይ ነው ሁኔታው ተቀይሮ የተጋጋለ አብዮታዊ ንቅናቄ በማይኖርበትና የመድረኩ ተልዕኮ የካፒታል ከምችት በሆነበት ወቅት ግን ትልቁ ምኞቱ ራሱን ወደካፒታሊስታዊ ገዥ መደብነት መቀየር ነውሥልጣን ይዞ የሚወረረውን ወርሮ ሊከብርሊደላደልና ሥልጣኑን እንደርስት ይዞ ተመቻችቶ ሊኖር የሚመኝ መደብ ነው። ይህ ሲሆን መንግሥት ለህዝብ ጥያቄ ተገቢወን ምላሽ ሰመስጠት የሚገደድ የትግል ተቋም አንደሚሆንም ተሰመረበት አርሶና አርብቶ አደሩን ከአጅ ወደአፍ ከሆነውና የራሱንና የቤተሰቡን ቀለብ ለማሟላት ብቻ ከሚያስችል ግብርና በማላቀቅ ለገበያ ብሎ ወደሚያመርት ሀብታም ገበሬነት በማሸጋገር ሊፈጸም የሚችልና የሚገባው ነበር መፍትሔው መሪዎች ራሳቸውን በማበልጸግ ስግብግብነት ከተበከሉ በሥራ ላይ ሊወል ስለማይተል በመለስ አገላለጽ እኛሀብታምሳንሆንሌሎች ዘጐቾን ያለልዩነት ሀብታ ምማድረግ የአይቀሬው ዝቅጠት ቁልፍ የመፍትሔ ሀሳብ ሆኖ ተቀመጠ አርሶ አደሩ ለራሱና ለቤተሰቡ የምትሆነውን አነስተኛ ቀለብ በማምረት ብቻ ከተወሰነ ይህን ለማድረግ ከጉልበቱ ከመሬቱና ከክረምት ዝናብ በላይ የሚፈልገው ነገር አይኖርም በዚህ አኳኋን ለሺህ ዓመታት በሞትና በሕይወት መካከል የኖረወ አርሶ አደር አስከቅርብ ጊዜ ድረስ ዋነኛው የምርት ግቡ የራሱንና የቤተሰቡን ቀለብ ማሟላተ ነበር በገበያ ለሣይመራ ይህን ለመሰለው አርሶ አደር የመንግሥት ድጋፍ የኑሮ መደጐሚያ እንጂ የሕይወት መሠረት ስለማይሆን መንግሥትን ለመወጠር በቂ ምከንያት ሊኖረው አይቸልም ካለ መንግሥት ድጋፍ ከአጅ ወደአፍ የሆነውን ኑሮውን መቀጠል ይችላልና በአንጻሩ ገበያን በተለይ የውጭ ገበያን ታሳቢ በማድረግ የሚያመርት አርሶ አደር ዋነኛ ግቡ የማይጠረቃውን የዓለም ገበያ ለማርካት ያለመይሆናልበዚያው ልከ የግብርና ምርት አድማሱ ሰፊና ማለቂያ የሌለውመሆን ይጀምራል በዚህ ዓይነት አርሶ አደሩ ለማይረካው የዓለም ገበያ የግብርና ውጤቱን የማቅረብ ብቃት የሚኖረው ምርታማነቱን በቀጣይነት ለማሳደግ ሲችል ነው ይህ ደግሞ በፋንታው የቴክኖሉጂ ተጠቃሚ ሲሆን ብቻ የሚመጣነው ማዳበሪያ ምርጥ ዘር ጉልበትን የሚደግፉ ማሸነሪዎች መስኖና የተሻሻሉ የምርተ ማጓጓዣዎች በመጠቀም ምርታማነትን ማሳደግ ሲቻል ብቻ እውን የሚሆን ብቃት ነው አርሶ አደሩ እነዚህን በተነጻጻሪ ረከስ ያለ ዋጋ ለማግኘት የሚቸለው ሁሉም ገበሬዎች በአንዴ ተመሳሳይ ምርቶችን የሚያመርቱወይምስፔሻላይዝያደረጉ ሲሆኑ ብቻነው በመሆኑም የግብርና ምርታማነትን በማሳደግ ለገበያ የማምረት ግብን የማሳካት ጉዳይ በመንግሥት በኩል በጣምብዙ አቅርቦቶች እንዲሟሉ ማድረግንየግድ ይላል ከተናጠል የአርሶ አደሮች እንቅስቃሴ ይልቅ በተደራጀ አኳኋን በአንዴ ከመንግሥት ጋር መተባበርና በእርሱም ላይ የማያቋርጥ ጫና አየፈጠሩ መጓዝና መሥራትንይጠይቃል እነዚህ ሲለመዱና በአንድ በከል ያለእነዚህ ምርትን ማሳደግ የማይቻል ሲሆን በሌላ በኩል መንግሥት አቅርቦቶቹን የማሟላትምሆነ ቴክኖሎጂን የማሻሻል ጉዳይ ላይ ዳተኛ መሆን ሲጀምር አርሶ አደሩ በመንግሥት ላይ የማያቋርጥ ግፊት የሚያደርግ ማኅበራዊ ኃይል ወደመሆን ይሸጋገራል ግፊቱ የተደራጀ ስለሚሆን በመንግሥት ላይ ተፅዕኖ የማሳረፍ ቸሎታው በእጅጉ ይጨምራል ከአጅ ወደአፍ በሆነው አመራረት መፋዘዝ ጀምሮ የነበረው አርሶ አደር መላበስ በጀመረው አዲስ የገበያ ተኮር ገበሬነት አስተሳሰብና ባሕል ከፍተኛ ተፅዕኖ አድራጊ መሆን ይጀምራልየአገር ውስጥ ገበያ ብቻ ሳይሆን የዓለም ገበያም በአርሶ አደሩ ላይ ከፍተኛ ተፅዕኖ ማሳረፍ ይጀምራል መላ ዕድሜዋን በጐጡ ደረጃ ብቻ ስትሽከረከር የኖረችው የአርሶ አደሩ ሕይወት በዓለም ገበያ ማዕቀፍ በትስስር የምትተውን መሆን ትጀምራለች ተፅዕኖ አድራጊና ለከባድ የዓለም ገበያ ተፅዕኖ የተጋለጠች ስለዚህም በጣም ከባድ ጥንቃቄ የምትሻ ለመሻሻል ሴት ተቀን የምትተጋ ተኝታ የማታስተኛ ነፍስ መሆን ትጀምራለች በዚህዓይነት አርሶ አደሩ በማያቋርጥ ሁኔታ ለአዳዲስ ፍላጐቶች መታገል ሲጀምር ተኝቶ የማያስተኛ ይልቁንም ያለማቋረጥ የሚሞግት ወይም ጠያዊበክከሕብረተሰብ መሆን ይጀምራል በቀላሉ የማይረካ ሁሌ መንግሥትን በአዳዲስ ጥያቄዎች የሚሞግት የአርሶና የአርብቶ አደር ሥነልቦናና ዝቀጠተን የማይስከም የገጠር ሕብረተሰብ ይፈጠራል ይህም እንደገና የተቀዛቀዘውን አመራር የሚያነቃቃው ይሆናል ይህን መሰል ለጥገኝነት የማይመች የፖለቲካ ኢኮኖሚ ለመፍጠር የሚደረግ እንቅስቃሴ ወሳኝ ቢሆንም ብቻውንግን በቂአንዳለሆነ በኢህአዴግ የተሃድሶ አንቅስቃሴ መጀመሪያ ላይ በጥብቅ የታመነበት ጉዳይ ነበር ከዚሁ ቱንና በማይነጠል ሁኔታ መሪ ድርጅቱ በማያቋርጥ የሰውጥ ሂደት ውስጥ አንዲገባ ማድረግና አብዮታዊና ዴሞከራሲያዊ ወይም ደግሞ ልማታዊ ዴሞከራሲያዊ ባህሪውን አያጐለበተ እንዲሔድ ማድረግ ያስፈልጋል ከዚህ በመነሳት በፖለቲካ ኢኮኖሚውና በድርጅቱ መካከል የቻይና ግንብ ሳይኖር በትስስርና ተመጋጋቢነት እየተለወጡ እንዲጓዙ መደረግ ይኖርበታል መለስ ለሌሎች ህዝባዊ ትግሎችም ከፍተኛ ትምሕርት በሚሰጥ አኳኋን በቀመረው በዚህ ንድፈ ሀሳብ መሠረት የአስተሳሰብ ትግሉ በፓርቲው ውስጥ በተለይም በከፍተኛ አመራር ደረጃ ጀምሮ በዚህ ብቻ ሳይታጠር መቀጠል ነበረበት የአስተሳሰብ ትግሉ ከአመራሩ ቢጀምርም በፍጥነት ወደአባላት ከዚያም አልፎ ወደህዝቡ ዘልቆ እንዲገባ መደረግ አለበት ሀዝቡ በአዳዲሶቹ ልማታዊ አስተሳሰቦች ትከከለኛነት አምኖ እነዚህን ተግባራዊ ሲያደርጋቸው ለውጡ ከፓርቲው አጥር አልፎ ህዝቡን የሚያካትት መሆን ይጀምራል በህዝቡ ውስጥ በለውጡ ሀሳብ ተማምነው ይህንኑ ተግባራዊ የሚያደርጉና የላቀ ልማታዊ ውጤት የሚያመጡ አዳዲስ ኃይሎችም ይፈጠራሉሱ በገጠርና በከተማ የሚፈጠሩት እነዚህ ኃይሎች የፓርቲውን ሰልፍ አየተቀላቀሉ ድርጅቱን ከሥር በጤናማ ታጋዮች ማጠናከር ይጀምራሉ ነባርም ሆነ አዲስ አባላት በዋነኛነት በልማትና ዴሞከራሲያዊነት መስፈርቶች የሚለኩና የሚመዘኑ መሆን ይጀምራሉ በዚህ መስፈርት ተለከተው የሚያልፉት ብቻ የፓርቲው አስተማማኝ አባላት ይሆናሉ አመራሩም በትግልና በትከከለኛ ተግባር ከተፈተኑ ከእነዚህ ሰዎች መካከል የላቀ ብቃት ባላቸው ሰዎች እየተሞላ የፓርቲው ጤንነት ይበልጥ እንዲጐለብት ያስችላል ከሥር የፓርቲው አባላት ልማታዊና ዴሞከራሲያዊ መስፈርቶችን የሚያሟሉ ሠርቀው ሳይሆንሠርተው የሚከብሩ በሆኑ ቁጥር የፓርቲው ጤንነት የመጠበቅ ዕድሉ ሰፊ ቢሆንም ይህ ብቻውን በቂ ተደርጐ አልተወሰደም የድርጅቱ መካከለኛና ከፍተኛ አመራሮች ሕብረተሰበን በልማታዊ ዴሞከራሲያዊ አቅጣጫ አንቀሳቅሰው ለመለወጥ በሚያካሂዱት ጥረትና በፓርቲው ውስጥ በቀጣይነት መካሔድ ባለበት የውስጠ ድርጅት ትግል እየታገዙ ራሳቸውን መለወጥም ይገባቸዋል ይህም ለወጥ ቦታና ጊዜ ሳይገድበው ተግባራዊ በሚደረግ የህዝብና የአገር አገልጋይነት መንፈስና በማያቋርጥ የአስተሳሰብ ግንባታ የሚገለጽ ሊሆን ይገባዋል በየደረጃው ያሉት አመራሮች ከእነዚህ አንዳቸውን ሳያጓድሉ የሚፈጽሙ ሲሆኑ ጥራት ያለው ብቻ ሳይሆን የህዝብን መብትና ጥቅም ወደአዲስ ከፍታ የሚያወጣ ፖሊሲና ስትራቴጂ መንደፍና ተግባራዊ ማድረግይቀጥላሉ በዚያው ልከደግሞ ሞጋተመሆንለደመረው ሕቭረተበብ ፖፓዳጊ ገዝሄዌዮሦጥ ታዳጊ ምላሽ ለመስጠት ይበቃሱ ህዝቡ ከዚህ ምላሽ በመነሳት ለልማት ሥራና ለዲሞከራሲ የሚያደርገውን ትግል ያጧጡፋል ይህን ትግል ተከትሎ ደግሞ እንደገና አስከላይኛው የድርጅቱ አመራር ባሉት አርከኖች መነቃቃት ይፈጠራልዝቅጠትን ለማስወገድ በተቀየሰው መፍትሔ መሠረት ይህ ከድርጅት ወደህዝብ እንደገና ከህዝብ ወደድርጅት የሚተላለፍ የበጐ ተፅዕኖ ዑደት በአንዱ ጫፍ ላይ ሳይበጠስ ከቀጠለ የማያቋርጥ የሰውጥ መስተጋብር ይፈጠራል በተለይ ደግሞ ከአመራር እርከኖቹ በአንዱ በተለይ ደግሞ ከህዝብ በጣም ራቅ ብሎ በሚገኘው ከፍተኛ አመራር ይህ የአዎንታዊ አዙሪትና ተመጋጋቢ ሂደት ካልተበጠሰ በስተቀር ለውጡ እንዲህ አያለ በማያቋርጥ ደረጃና ተመጋጋቢነት ይቀጥላል በዚህ ወቅትመለስ ካመጣቸውሀሳቦችመካከል እኛ ሀብታም ሳንሆን ሌሎች ዜጐችን ሀብታም እናድርግ በማለት ያቀረበው ሀሳብ የተለየ አብዮታዊ መነሳሳትና ስሜት የሚፈጥር ነበር በብዙ ያልበለጸጉ አገሮች ዘንድ ከሚታየው በተለየ ሁኔታ እኛ መሪዎቹ በያዝነው የፖለቲካ ሥልጣን ራሳችንን ለማበልጸግ ቅድሚያ ሳንሰጥ ሌሎች አንዲበለጽጉ አናድርግ የሚለው የመለስ ሀሳብ አመራሩ ካለው የንዑስ ባለሀብትነት ባሕርይና ይህም በተቀዛቀዘ የፖለቲካ ሁኔታ ውስጥ ከሚያስከትለው የዝቅጠት ዝንባሌ ጋር ተያይዞ ለሚታየው ተግር መፍትሔ እንዲሆን ተብሎ የቀረበ አቅጣጫ ነበር ይህ ሀሳብ በጐ ብቻ ሳይሆን ብዙዎችን የሚፈትነውን በመንግሥት ሥልጣን ያለአግባብ የመጠቀም አዝማሚያ ሰመግታት አስተዋጽአ ያደርጋል ተብሎ የታመነበት ነበር ሁሉም የአመራር አባላት ከልብ ተቀብለው ተግባራዊ ካደረጉት በአርግጥም ችግሩን ከመቅረፍ አኳያ የራሱን ትልቅ አስተዋጽኦ ማበርከት የሚችል ነበር ጽንሰሀሳቡ በጥሬው ሲታይ በሀብት ፈጠራ ላይ በተጠመደና ማንኛውንም ግለሰብ በሚያማልለው የመበልጸግ ዕድል ላይ ክልከላ የሚያስቀምጥ ተደርጐ ለተረጐም የሚቸል መሆኑአይሳትምበተለምዶ ባልበሰጸጉ አገሮች የመንግሥት ሥልጣንን ይዞ መዝረፍና መከበር የተለመደ በሆነበት ዓለም ተምኔታዊ የሚመስል ገጽታም አለው ሰው የመበልጸግ ዕድል ሲያጋጥመው የመበልጸግን ቀዳሚነት አትውሰድ የሚባልበት አመክንዮ አንዴት አሳማኝ ሊሆን ይቸላል። በመሆኑም የመጪው ዘመን መልካም ዕድሎችና ፈተናዎች ሰፋ ባለ ደረጃ ለሚዳሰስበት ለከፍል ሦስት ፋይዳ ባላቸወ ጉዳዮች ላይ ብቻ መወሰን ተመራጭ በመሆኑ ከተሃድሶ በኋላ የለውጥ አንቅስቃሴው አሐዱ ብሎ በጀመረበት የፖሊሰና ስትራቴጂ ለውጥ በመጀመር ጉዳዩን መመልከት ይገባል በመቀጠልም በግብርናና መሠረተልማት ዙሪያ የተካሔደውን አንቅስቃሰና በተጓዳኝ ደግሞ የማኑፋክቸሪንግ ዘርፍ ለማትን መመልከት ይቻላል ቅድሚያ ለፖሊሲና ስትራቴጂ ሠነዶች ዝገጅት አራተኛው ድርጅታዊ ጉባዔ ተካሂዶ የተሃድሶ መስመሩ የድርጅቱ ይፋ መመሪያ ከሆነ በኋላ ቀዳሚው ጉዳይ መሥመሩን በመንግሥታዊ ፖሊሲ ስትራቴጂና አቅድ መልከ አዘጋጅቶ ተፈጻሚ አንዲሆን ማድረግ ነበር ኢህአዴግ ከተሃድሶ ጥቂት ቀደም ብሎ በ ዓም ተባሔደውሁሰተና አገራዊና በልሳዊ ሦርጫ አበ ነገር ሥልጣነ ሳይ ናዋጠሰ ገዝ ፖርቲ ሀመሆጉ ፖሊሲና ስትራቴጂዎቹ በእቅድ መልከ ተዘርዝረው በህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት እንዲጸድቁ በማድረግ ለማስፈጸም ሕጋዊ ወዝልለና ነበረው ይህን ከግንዛቤ በማስገባት ከ እስከ ዓም አጋማሽ አምስት መሠረታዊ የፖሊሲና ስትራቴጂ ሠነዶች አዘጋጀ አነዚህም የግብርናና ገጠር ልማት የኢንዱስትሪና ከተማ ልማት የዴሞከራሲያዊ ሥርዓት ግንባታ የውጭ ጉዳይና የአገራዊ ደህንነት ፖሊሲና ስትራቴጂ እንዲሁም የማስፈጸም አቅም ግንባታን የሚመለከቱ ነበሩ የፖሊሲና ስትራቴጂ ሰነዶቹ ቀደም ሲል ከተዘረዘረው የሥርዓት አደጋትንታኔ በተጨማሪ ከሌሎች ሶስት መሠረታዊ ታሳቢዎች የማነሰ ነበሩ አንደኛው ተጨማሪ መነሻ የምሥራቅ እስያ ልማታዊ መንግሥታት ስኬታማ የለውጥ ሂደትና ከዚህ የተቀሰመው አዎንታዊልምድነውሁለተኛው መነሻ በአፍሪካና በብዙ ያልበለጸጉ አገሮችበግዳጅ ተሞከሮ ከፍተኛ ምስቅልቅል ውጤት ያስከተለውና ከአሉታዊ ልምዶችለመማር ዕድል የከፈተው የገበያ አከራሪነት ርዕዮት ሲሆን ሦስተኛው ደግሞ በምዕራቡ ዓለም ከተገነባው ዴሞክራሲ ውስጥ መሠረተሰፊ የህዝብ ዴሞከራሲያዊ ተሳትፎና ተጠቃሚነትን ለማረጋገጥ የሚያስችሉ ልምዶች ነበሩ በምፅራቡ ዓለም በስመዴሞከራሲ የጥቂት ልሂቃን ብቻ ወሳኝነት የተረጋገጠበትን አካሔድ ወደጐን የተባሉበት ይህ መሠረታዊ የፖሊሲ ቀረጻ ሂደት ኢትዮጵያ ከሁሉም የዓለም ከፍሎች ምርጥ ምርጡን ለይታ እንድትወስድ ፅድል ያጐናጸፋት ነበር መለስ በጥብቅ ዲሲፕለንየተከተለወና ዘግይተውየለሙ አገሮች የሚያገኙትን ይህን መልካም ፅድል ለአገራችን ማጐናጸፍ አለብን በሚል አሳቤ የተጀመረው ይህ ሂደት በእርግጥም ጐጂዎቹን ልምዶች በመተው ጠቃሚዎቹን ብቻ የፖሊሲና ስትራቴጂወ የማዕዘን ድንጋይ የሚያደርግ ነበር በዚህ ወቅት የተሃድሶ መሥመሩ በመንግሥት ፖሊሲና ስትራቴጂ መልከ ዳብሮና ሕጋዊነት ተላብሶ የሥራ መመሪያ እንዲሆን ከተደረገው ጥረት ጋር ተያይዞ ተጨማሪ አዳዲስ ጽንሰሀሳቦችም ወደኢትዮጵያ የፖለቲካ መድረከ ለመግባት ቸለዋል ከእነዚህ አንዱ የገበያ ጉድለት ወይም ውድቀት እፅ ጴከ ንድፈሀሳብ ሲሆን ይህም የፖሊሲ ሠነዶቹ ይበልጥ በበለጸገ የአስተሳሰብ መሠረት ላይ እንዲገነበ የበኩሉን አስተዋጽዖ ያበረከተ ነበር አስከዚህ ጊዜድረስ በፓርቲው የፖለቲካ ሕይወት ውስጥ የገበያ ውድቀት ጽንሰሀሳብ እምብዛም የተስፋፋ አልነበረም ጽንሰሀሳቡ መታወቅ የጀመረው ከኢትዮኤርትራ ጦርነት ጥቂት ቀደም ብሎ በርከት ያሉ የአመራር አባላት በዓለም አቀፍ የኢኮኖሚክስ ትምሕርት ሁለተኛ ዲግሪያቸውን በሚሠሩበጉ ጊዜ ነበር ገበያውና ባለሀብቱ በተለይ በዝዋተና የዕድገተ ደረዳ ባይ ዘሆፒገዮ አገሮች በበቂው ባለመልማታቸወየተነሳ አሟልተው የማያቀርቧችው ነገር ግን ለዕድገት እጅግ ተፈላጊ የሆኑ ምርቶችና አገልግሎቶች አንዳሉ የሚያስገነዝብ ይዘት አለወ በተጨማሪም ባለሀብቱ በሕብረተሰብ ዘንድ ከፍተኛ ተፈላጊነት ባለው ማንኛውም ምርት ላይ የሞኖፖል ይዞታ እንዲኖረው ከተፈቀደለት በሚያቀርበው ምርትና አገልግሎት ላይ የፈለገውን ያህል ዋጋ በማስከፈል ገደብ የሴለው ትርፍ የማግበስበስ ዕድል አንዲያገኝ ማስቻልም የገበያ ጉድለት ትሩፋት ነው የሜል ነበር እነዚህን የመሳሰሉ የገበያ ጉድለቶች በሚያጋጥሙበት ጊዜ ኢኮኖሚው ልማታዊ አቅጣጫ ይዞ መገንባቱና ከፍተኛ የምርታማነት ጭማሪ መገኘቱ ይቀርና ጥቂቶች ያልሰሩበትን ከፍተኛ ትርፍ የሚያግበሰብሱት ብዙኃኑ ደግሞ ተጐጂ የሚሆኑበት ሁኔታ ይፈጠራል የልማት ጸጋዎችና ሀብትም የላቀ ሳይሆን ያነሰ ውጤት በሚገኘበት አካባቢ እየተሰማራ ይባከናል ይህ ሲሆን ካለአግባብ የሚጠቀመው ከፍል ለሕብረተሰብ ካበረከተው አስተዋጽኦ አጅግ የላቀና ፍትሃዊነት የጐደለው ኪራይ መሰብሰብ ይጀምራል ኪራይ በዘመናዊው የፖለቲካ ኢኮኖሚ ሳይንስ አተረጓጐም በእጥረት ኢኮኖሚ የገበያ ጉድለት የተነሳ ዘራፊዎች ሳይወጡ ሳይወርዱ ቁጭ ብለው የሚያገኙት የኢኮኖሚ ጥቅም ማለት ነው በኪራይ መልከ የሚሰበሰበው ይህ ትርፍ የመንግሥት ሥልጣን በመያዝ ወይም ከባለሥልጣን ጋር በመሻረከ ሊገኝ የሚችል ነው በዚህ አኳኋን መሬትን ማዕድናትን በገበያ ተፈላጊ የሆኑ ምርቶችና አገልግሎቶችን ሌላው ቀርቶ የድለላ ሥራዎችን በሞኖፖል በመያዝ የሚገኘው ትርፍ ሁሉ በፖለቲካዊ ኢኮኖሚ ንድፈሀሳብ ኪራይ ተብሎ ይጠራል በአዲስ አበባ ከተማ በሁሉም ነገር ላይ ኪራይ የመሰብሰብ አዝማሚያ እየጐላ መምጣቱን ተከትሉ የተፈጠረውና ባየበሰማ በሚል አገላለጽ የሚታወቀው ኪራይ ሰብሣቢነትም ያልተመጣጠነ የመረጃ እደላና ይዞታ ዉዌበከከ ልፄሃ። በዚህ መሠረት የሰብል ምርት በተሃድሶው አሥር ዓመታት ውስጥ ብቻ ከሞላ ጐደል ከሦስት አጥፍ በላይ አድጓል ከላይኛው አኃዛዊ ሠንጠረዥ ለመገንዘብ አንደሚቻለወ በኢትዮጵያ የሚታረሰው መሬትስፋትከ ዓም ሲነጻጸር ከሞላ ጐደል በአጥፍ ቢያድግም ዋናው የአገሪቱ የግብርና ምርት ዕድገት ከመሬት ስፋት መጨመር የመነጨ አልነበረም የሚታረሰው መሬትስፋት ከ ሚሊዮን ወደ ሚለዮን አድጐ በሔከታር የሚገኘው ምርት መጠን ኩንታል ብቻአንደሆነ ቢቀጥልኖሮ አገሪቱ በ ዓም የምትደርሰበት ዓመታዊ የግብርና ምርት መጠን ሚሊዮን ኩንታል ብቻ ይሆን ነበር ነገር ግን የአነስተኛው አርሶ አደር ማሳና የጉልበት ምርታማነት በተነጻጻሪ ከፍ ያለጭማሪ በማምጣቱ ሚሲዮንኩንታል ማምረት ተችሷል ይህም የሰብል ምርት ጭማሪው በትንሹ ከመሬት ስፋት በዋነኛነት ደግሞ ከአርሶ አደሩ ምርታማነት ማደግ የመነጨ እንደሆነ ያሳያል በአነስተኛውአርሶአደርማሳና ጉልበት በመተማመን በተካሔደው ጥረት በግብርናው ዘርፍ የተገኘው ይህ ውጤት ከፍተኛ የአጭርና የረጅም ጊዜ ፋይዳ የነበረውና ያለው ነው የመጀመሪያ ጥቅሙ የአርሶ አደሩን የምግብ ዋስትና ለማረጋገጥ ማስቻሉ ነው ክረምት ሲደርሰ በምርት አጥረት የሚሰቃየውና ያለፈው አዝመራ ከጐተራው በመሟጠጡ አዲሱ አዝመራ ደግሞ ገና ባለመታፈሱ ሐምሌና ነሐሴ ላይ እጅግ መቸገሩን የፊተኛው አልቆ የኋለኛው ርቆ በሚል አገርኛ አባባል መግለጽ የሚቀናው አርሶ አደር ከነቤተሰቡ ጠግቦ ማደር መጀመሩ የመጀመሪያው ትልቁ ጠቀሜታው ነበርየአርሶ አደሩ ምርታማነት በሔክታር ከአሥር ወደሃያ አራት ኩንታል መሸጋገሩ ገቢው በአሥር ዓመት ከአጥፍ በላይ እንዳደገ ከማሳየቱም በላይ ለአሥር ተከታታይ ዓመታት የግብርና ምርቶች ዋጋ ሳይወድቅ ይልቁንም አየጨመረ መሔዱ የአርሶ አደሩን ተጠቃሚነት ይበልጥ ያሳደገው ሆኗል የተሃድሶው መሥመር የግብርና ፖሊሲ መነሻና መድረሻ የእርሶ አደሩንና የቤተሰቡን ሆድ መሙላት ባይሆንም አርሶ አደሩ ከምርቱ ራሱንና ልጆቹን ሳያቋድስና ሳያጠግብ ምርቱን በሰፊው ወደዓለም ገበያ ማቅረብ እንደማይጀምርደግሞ አያከራከርም በመሆኑም አርሶአደሩ በትንሺ ማሳው ላይ ያመጣው የምርት ጭማሪ ከምንም ነገር በፊት በገጠር የረሀብን ድግግሞሽ በፍጥነት ለመቀነስና ለማስቀረት የቻሰ ነበርይህ ከ ዓም ከዓለም አቀፍ ለጋሾች ለኣርሶ እደሩ የተሰጠውን የአርዳታ አህል መጠን በመመልከት ብቻ ሲረጋገጥ የሚችል ነው ከ የዓለም አቀፍ ዕርዳታ ፍሰትና የተረጂዎች ቁጥር ሠንጠረዥ ዓም የተረጅ ብዛት የውጭ እዳታ እህል በቶን ይህ አኃዝ ባለፉት አምሳ ዓመታት ውስጥ ካጋጠሙት ሁሉ የከፋ የሆነው ድርቅ በ ከማጋጠሙና የተረጅው ህዝብ ቁጥር ጉልህ ጭማሪ ከማሳየቱ በፊት ባሉት አራት ዓመታት እርዳታ ፈላጊው ህዝብ ከአራት ተኩል ሚሊዮን ወደሁለት ሚሊዮን አንደረደ ያመላክታል ከውጭ በዕርዳታ የገባው እህል መጠንም ከአምስት ሚሊዮን ኩንታል ወደአንድ ነጥብ ሦስት ሚሊዮን ዝቅ ብሎ ነበር ይህ ጥሬ ሐቅ እገሪቱና አርሶ አደሩ በከፍተኛ ፍጥነት ከተመጽዋችነት መላቀቅ እንደጀመሩና ከዚህም አልፎ ገበሬው የራሱንና የቤተሰቡን ቀለብ በማሟላት ሳይወሰን መጠኑ በቀጣይነት ዕያደገ የሚሔድ ትርፍ ምርት ለገበያ ማቅረብ አንደጀመረም ያሳያል ይህ ገበሬው የተሻሰ የመግዛት አቅም እንዲኖረው ከማድረጉም በላይ በከተሞች የእህል አቅርቦትን በከፍተኛ ደረጃ ለመጨመር አስትሷል በእርግጥ በከተሞች የእህል አቅርቦት እየጨመረ በመጣበት ጊዜ በተለይ ከ እስከ ዓም በነበሩት ዓመታት የዋጋ ግሽበት ከቁጥጥር ውጪ የሚሔድ እስከሚመስል ድረስ ተከስቶ ነበር ይህም በአብዛኛው ከነዳጅ ዋጋ ንረትና በዚህ የተነሳ ከተፈጠረው የሸማቾች የስጋት ሥነልቦና ጋር የተያያዘ ነበር ነገር ግን የግብርና ምርት ያለማቋረጥ ማደጉን ተከትሎ የዋጋ ግሽበት ቀስ በቀስ በአንድ አኃዝ እንዲወሰን ለማድረግ ተቸሏል መንግሥት ለጊዜው ከውጭገዝቶያስገባው የተወሰነስንዴ ለዋጋግሸበት መረጋጋት ተደራቢ ውጤትየነበረው መሆኑ ባይዘነጋም የአነስተኛው አርሶ አደር ማሳ ልማት የእህል አቅርቦትን በከፍተኛ ደረጃ መጨመሩ ሰግሸበቱ መቀነስ ዋነኛው ምከንያት ነበር አነዚህ በግብርና ልማቱ መስፋፋት የተገኙ ፈጣን ተፅዕኖዎቸነበሩይህ አንደተጠበቀሆኖ ግን በግብርና ልማቱ በተለይ ደግሞ በአነስተኛው አርሶ አደር ማሳ ላይ በመተማመን የተቀሰቀሰው መሠረተሰፊ ለውጥ ከዚህም በላይ ልቆ የሚሔድ ስትራቴጂያዊ ጠቀሜታ የተገኘበት መሆን ጀምሯል ይህም ለኢትዮጵያ ፈጣንና መሠረተሰፊ ኢንዱስትሪያዊ ልማት የግድ መሟላት የሚገባው ቅድመ ሁኔታ በአስተማማኝ ደረጃ መሟላት ከመጀመሩ ጋር የተያያዘ ነው አቶ መለስ በጥብቅ ያምንበትና ይገፋበት የነበረው ግብርና ለኢንዱስትሪ መነሻ የሆነውን የካፒታል የገበያ የሰው ኃይል አንዲሁም የጥሬ ዕቃ አቅርቦት በአስተማማኝ ደረጃ የሚያሟላበት ቅድመ ሁኔታ አውን መሆን ጀምሯል ይህ በመሟላትላይ ያለ ቅድመ ሁኔታ በእንግሊዝ ከተካሔደው ኢንዱሰትሪያላይዜሸን ጋር ተያይዞ የዳበረ የገበያ ሥርዓት መነሻ ነጥብ አንደሆነ ተደርጐ የሚቆጠረው የመጀመሪያ ደረጃ የካፒታል ከምቸት ቻበአባቨቪሃፍ ልፀርህ ኦ በመባል የሚታወቀው ልዩ ምዕራፍ ነው ይህ ምዕራፍ በአግባቡ ሳይታለፍ ወይም በዚህ ምዕራፍ መሟላት ያለበት ቅድመ ሁኔታ ሳይሟላ ኢንዱስትሪያዊ ልማትም ሆነ አስተማማኝ ብልጽግና የሚፈጠርበት ዕድል ጨርሶ ዝግ ነው ባይባልም በአብዛኛው እጅግ አናሳ ነው የመደመሪያ ደረጸ የካፒታል ከምተት በመባል የሚታወቀውምዕራፍ የራሱ የተለየ ባሕርይ ያለው ከመሆኑም በላይ በተሳካ ሁኔታ ባልተፈጸመበት አገር ሁሉ ኢንዱስትሪያላይዜሽን በአብዛኛው የቀንሕልም ሆኖቀርቷልአብዛኞቹ ያልበለጸጉ አገሮች ከፈተናዎች ሁሉ የከበደው ፈተና ሆኖ የሚያገኙት የመጀመሪያ ደረጃ የካፒታል ከምችት በመባል የሚታወቀውን ይህን ምዕራፍ ነው ብዙዎቹ ይህን ምዕራፍ በቅጡ ሊጀምሩም ሆነ ሲያሳኩ ካለመቻላቸው ጋር ተያይዞ ኢንዱስትሪያዊ ልማትን የማፋጠን ዕድላቸው እንደመከነ ይገኛል ለምሣሌ ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት በኋላ አፍሪካ እንደኮሪያ ወይም ታይዋን ይሀን ምዕራፍ በተሳካ ሁኔታ ለመፈጸም ባለመቻሏ የብልጽግና መሰላልን መወጣጣት አቅቷት ባለሀበት እርገጥ ስትል ኖራለች እንደገናም ቻይና ከዎቹ ጀምሮ ይህን ምዕራፍ በአግባቡ በመፈጸም ወደዕድገት ማማ ስትረማመድ አፍሪካና ላቲን አሜሪካ ግን የመጀመሪያ ደረጃ የካፒታል ክምችትን ማካሔድ ባለመቻላቸው በሃያኛው ከፍለ ዘመን ሁለተኛ አጋማሸ ብቻ ሁለት ትልልቅ ዕድሎች አምልጠዋቸዋል ጆቫኒ አሪጊ ስለዚህም የመጀመሪያ ደረጃ የካፒታል ከምችትን የማሳካት ወይም ያለማሳካት ገዳይ ማንኛውም አገር ወደብልጽግና ለመረማመድ ያለወን ዕድል የሚወስን ሆኖ ይገኛል ከዚህ ለየት ባለ ሁኔታ በኢትዮጵያ በአስተማማኝ ሁኔታ መሳካት የጀመረው የግብርና ፈጣን ልማት ወደኢንዱስትሪያላይዜሽን ለመሸጋገር ወሳኝ ተፈላጊነት ያለውን የመጀመሪያ ደረጃ የካፒታል ከምቸት አሐዳ ብሎ ለማሟላት በጣም ምቹ ሁኔታ መፍጠር ጀምሯል ይህ የመጀመሪያ ካፒታል ክምችት ጽንሰሀሳብን ከነተግባራዊ አንድምታው በመጠኑም ቢሆንዘርዘር አድርጐ በመመልከት በይበልጥ ግልጽ ሊደረግ የሚተል ሲሆን ይህም አገሪቱ በእስካሁን ጉዞዋ ስለፈጠረችው መልካም ዕድል በስፋት በሚዳሰስበት በከፍል ሦስት የሚሸፈን ይሆናል ከፍል ሁለትን ደግሞ የአምሳዎቹና የስድሣዎቹ የትግል ትውልድ መሐንዲስ ሆኖ በቀየሰው ተግል ባለፉት ሃያ ዓመታት ከተከናወኑ ሥራዎች የጋር ተያይዘው የተፈጠሩ አዳዲስ አገራዊ አወጎታዎችን በማጠቃለያ መልከ በማቅረብ መቋጨት ይቻላል የተረከባትን አገር በጽኑ ልማታዊና ዴሞክራሲያዊ መሠረት ላይ ያዋቀረ ትውልድ ባለፉት ሃያ አምስት ዓመታት በተለይ ደግሞ ከተሃድሶ ወዲህ ባሉት ዓመታት የሆነውን ሂደት በዝርዝር መመልከት ጠቀሜታው የጐላ ቢሆንም እንደማንኛውም ተግባር የመጨረሻው ማረጋገጫ ሂደት ሳይሆን ውጤት በመሆኑ የሩብ ምዕተ ዓመታቱን ጉዞ ከውጤት አኳያ መመዘንና ማጠቃለል ተገቢ ይሆናል በአርግጥ ዛሬም ቢሆን ሂደቱ ጅምር ሰፌና የተወሳሰበ በመሆኑ በዚህ ጽሁፍ ሁሉንም የውጤት ገጽታዎቹን በዝርዝር ለማስቀመጥ አይቻልም። በዚህም ላይ ሰክን ብሎ መነጋገር ከተቻለ ብዙ ልዩነት ላይኖር ይችላል የደርግ ሥርዓት አገሪቱን ያስተዳድር በነበረባቸወ የመጨረሻ ዓመታት የዜጐት አማካይ ዕድሜ ወደ ዓመት ዝቅ ብሎ ነበር ለዚህ ተጠቃሽ የነበሩት ዋና ዋና ምከንያቶች ጦርነቱ በስድሣዎቹ መጨረሻ የተካሔደው ጅምላ ጭፍጨቶፋ በአንድ ወቅት እንደ ሰደድ አሣት የተቀጣጠለው የኤች አይ ቪ ኤድስ ወረረሽኝ አንደወባ የመሳሰሱ ተላላፊ በሽታዎች መስፋፋትና በረሀብ ምከንያት የሚከሰተው እልቂት ነበሩ እነዚህ በድምር በለጋ አድሜው የሚሞተውን ዜጋ ቁጥር እንዲያሻቅብ አድርገውት ነበር ጦርነቱ በየዓመቱ በመቶ ሺዎች የሚቆጠሩ ሰዎችን ይቀጥፍ ነበር በኢትዮጵያ የመጀመሪያው የኤድስ ጥቃት አንደሆነ የተረጋገጠውና በደርግ መንግሥት የመጨረሻ ዓመታት ወደወረርሽኝ ደረጃ ተሸጋግሮ የነበረው ተግርምእንደገና በብዙ ሺዎች የሚቆጠሩ ወገኖችን አልቂት አስከትሏለ እያሰለሰ የሚከሰተው ድርቅ የሚያስከትለውን የረሀብ አደጋ ለመቅረፍ የሚያስችል የመልካም አስተዳደር አጦት በበኩሉ በየዓመቱ ለብዙ ዜጐች ሞት ምክንያት ነበር በዚህ የተነሳ ድሮም ከአምሳ አምስት ዓመት በላይ ዘልቆ የማያውቀው የኖር ፅድል በደርግ ዘመን ያለሟቋረጥ ሲያሽሸቆሰቁል ኖሯል ይህ ሂደት መገታት የጀመረው በኢትዮጵያየደዩርግመንግሥት ተገርስሶ ሰላም ከወረደና ልማትና ዴሞከራሲ መስፈን ከጀመረ በኋላ ብቻ ነወ ከደርግ ወድቀት በኋላ በኢትዮጵያ አስተማማኝ ሰላም ሰፍኗል በዚህ ምከንያት በ ዓም በተቀሰቀሰው የኢትዮ ኤርትራግጭት ወቅት ካጋጠመወሞት በመለስ በወስጣዊም ሆነ ወጭያዊ ግጭቶምከንያት የሚከሰት ሰፊ አልቂት የሳም ወጣቶቻችን የጦርነት ሰለባ መሆናቸው ቀርቶ ረዥም ዕድሜ ለመኖር ታድለዋል የኤም አይቪ ኤድስ ወረሸኝ ረዘምለለ ዓመታት ተገትቶ ቆይቷል በወባና በረሀብ ምከንያት የሚከሰት መጠነሰፊ የሞት አደጋ ተወሚደል እነዚህ ሁሉ ተዳምረው ኢትዮጵያ በሥልጣኔም ሆነ በፋይናንስ አቅም ከአርሷ በብዙ እጥፍ ከምትልቀው ደበብ አፍሪካ የተሻለ ወጤት አንድታመጣ አስቶለዋል በአርግጥም ባለፉት ሃያ አምስት ዓመታተ በተከናወኑ የሰላም የለማትና የዴሞከራሲ ተግባራት እያንዳንዱ ዜጋ በአማካይ አሥራ ዘጠኝ ተጨማሪ ዓመታት የመኖር ዕድል ተቀጥሎለታል ይህ በማንኛውም መሥፈርት ቢመዘን አገሪቱንክደርግ የግፍ አገዛዝ በማላቀቅ ለመሁረታዊ ለውጥ ያበቃት የትግል ትውልድያስገኘው መልካም ውጤትና የሥራ ፍሬ ነወ አገራዊ ነፃነትን በጠንካራ መሠረት ላይ የገነባ ትውልድ አህአዴግ የመራው አገራዊ የለወጥ ጉዞ ከወጤት አኳያ የሚመሀንበት ሁለተኛወ መስፈርት የኢትዮጵያን አገራዊ ነጻነት ከማጠናከሩ ወይም ከማዳከሙ ጋር በተያያዘ ነው በኢትዮጵያ የአገራዊ ነጻነት ጉዳይ ከትውልድ ወደትውልድ የተሸጋገረ ለድርድር የማይቀርብ ታላቅጸጋ ነውይህን ጸጋ በዘመነ ግሎባላይዜሽን በቀላሉ አስጠብቆ ማቆየት በጣም አስቸጋሪ አንደሆነአያከራከርምበአገሮች መካከል ያለው የፖለቲካና የኢኮኖሚ ትስስርና አንዱ በሌላው ላይ ያለው ጥገኝነት እጅግ በጠነከረበትና በተወሳሰበበት ዘመን ነጻነተን ለዚያወም በጠንካራ መሠረትላይ ገንብቶና አስጠብቆመቀጠል አጅግፈታኝ ነውበተለይ ደግሞ በድኅነት ምክንያት ለተመጽዋትነት የመጋለጥ ዕድል ሰፍቶ በቆየበት ሁኔታ አገራዊ ነጻነትን በብቃት አስጠብቆ የማስቀጠል ጉዳይ በእርግጥም መሪዎችን የሚፈትንመሆኑ አይቀርም ይህም ሆኖ በኢህአዴግ የተመራው ህዝባዊ ንቅናቄ በዘመነ ግሎባላይዜሽን የኢትዮጵያን ጥንታዊ ነጻነት በአዲስና ጽኑ መሠረት ላይ እየገነባ ተጉዚል ኢተዮጽያ ዘእነዳጎድ የኅበገተነ ከፍሞተ እ ነዴሂፈጀጋጥፐሥው ሣሎባባይዜበያ በመጥላት ወይም በመፍራት ራሷን ከዓለም ነጥላ እንድትቆም አልተደረገም ግሎባላይዜሽን የሰጠህን ከመቀበል ውጭ ሌላ ዕድል የለም ብላም እጄን አጣጥፋ አልተቀመጠችቸም ከዚህኛው ወይም ከዚያኛወ ጐራጋር በመለጠፍ የሌላ ሦስተኛ ወገንመልዕከተኛ እንደትሆንም አልተደረገምበራሷ አጀንዳዎች ዙሪያ የምትሽከረከር በራሷ ህዝቦች መብቶችና ጥቅሞች ብቻ የምትመራ ይህን መሠረት በማድረግ ከሌሎች አገሮች ጋር በአኩልነትና በጋራ ተጠቃሚነት መርሆዎች የምትገናኝ ስለዚህም ደግሞ እጅግ የተከበረች ነጻ አገር በምትሆንበት አቅጣጫ አንድትራመድ ተደርጓል ኢተዮጵያ ባለፉት ሃያ አምስት ዓመታት አገራዊ ፖሊሲዎቿን በነጻነተ ስትቀርጽ ቆይታለች በቀጥተኛ ወረራ አገሮችን በቁጥጥር ሥር ማስገባት አስቸጋሪ በሆነበት በዚህ ዘመን የፖሊሲ ተፅዕኖ ማድረግ ዋነኛው የመቆጣጠሪያ መንገድ መሆኑ የታወቀ ነው በተለይ ድሃና ተመጽዋች ሆነው የጀመሩ አገሮች ከሚሰጣቸው ዕርዳታ በማይተናነስ ደረጃ ከወጭ የፖሊሲ መመሪያ እንዲጫንባቸው ለማድረግ የማይካሔድ ጫና የለም አብሶ ደግሞ በድሃና ባልበለጸጉ አገሮት ልማታዊ መንግሥታት በሚቋቋመበት ጊዜ የበላይነት ካለው የኒዮሊበራል አስተሳሰብ የሚመነጩ የፖሊሲ ጥቃቶች ቀጣይና የማያባሩ ይሆናሉይህን በመሰለው ሁኔታ አገራዊ የፖሊሲ ነጻነትን አስጠብቆ ለመቀጠል አጅግ ፈታኝ መሆኑ አይቀርም ብድርና የእዳ ስረዛ ዕድሎች በዓለም አቀፍ ለጋሾች ምህረት ሥር በወደቁበት ዘመን የውጭ ምንዛሪ አጥረት አላላውስ በሚልበት አገርና አነዚህን ለማግኘት ከዓለም አቀፍ የገበያ አከራሪ ኃይሎች የፖሊሲ መመሪያዎችን መቀበል ግዴታ በሆነበት ዓለም አገራዊ የፖሊሲ ነጻነትን አስከብሮ መቀጠል በእርግጥም ፈታኝ ብቻ ሳይሆን የመቋቋም ብቃት ያሰው ልማታዊ መንግሥት ሆኖ መገኘትን የግድ ይላል ያለፉት ሃያ አምስት ዓመታት ጉዞ ከዚህ አኳያ ሲመዘን ኢትዮጵያ የፖሊሲ ነጻነቷን በጥብቅያስጠበቀኘበት ነበር የራሱን አገራዊ ፖሊሲዎች ቀርጾ ከሌሎች ጋር በዚህ መስፈርትና መርሕ ብቻ በመገዛት እየተደራደረ የተጓዘው ኢህአዴግ መራሹ መንግሥት በእርግጥም የኢትዮጵያን ነጻነት በጠንካራ የኣገር በቀል ፖሊሲ መሠረት ላይ የገነባ ነበር ገና ከጠዋቱ መዋቀራዊ የማሻሻያ ፕሮግራም ህከ እሰከክከክከ ኮኮፀደበበ በሚል ስያሜ የመጣውን የኒዮሊበራሊዝም ምከረሀሳብ በራሱ ቅኝት ያስኬደው ኢህአዴግ በየመስኩ የመጡበትን የፖሊሲ ተፅዕኖዎች ተቋቁሟል ፕራይቬታይዜሽንን በኢትዮጵያ መሠረታዊ ጥቅሞች ላይ ብቻ ተመሥርቶ ተግባራዊ አድርጓል ሊበራላይዚሸንን በተለይ ደግሞ ለውጭ ካፒታል በሚያመች መንገድ የሚካሔድን ሊበራላይዜሽሸን ለረጅም ጊዜ በጽናት ተቋቁሟል በእነዚህ መስኮች የተቃጠ ተፅዕኖዎችን በመቋቋም የጀመረው ንቅናቄ የመሬት መሸጥ መሰወጥን አስቀርቷል የፋይናንስ ሴክተሩ ለውጭ ባንኮች አንዳይከፈትና ቴሌኮም አገራዊ ሀብት ሆኖ አንዲቀጥል አድርጓል እየዋለ እያደረ ደግሞ የመንግሥት የተመረጠ ጣልቃ ገብነት አንዳይኖር መንግሥት ደካማና የኢትዮጵያና የህዝቦቿን ብሔራዊ ጥቅሞቶ በሚያስጠብቅ ቅኝትና አቅጣጫ ሂደቱን እንዳይመራ የተደረገበትን ጫና ሁሱ ተቋቁሞ በምድረ ኢትዮጵያ በሚኖር የፖሊሲ ቀረጻ የአገሬው ህዝብ ፍላጐትና ጥቅም ገዢ ሆኖ አንዲቀጥል አድርጓል መለስ የፖሊሲ ተፅዕኖዎች ሁሉ በኢህአዴግ መቃብር ላይ ካልሆነ በስተቀር ኢህአዴግ በቁሙ እያለ ተቀባይነት አንደማይኖራቸው ደጋግሞ በገለጸው መሠረት ኢትዮጵያ ላለፉት ሃያ አምስት ዓመታት የፖሊሲ ነጻነቷን አስከብራ ቀጥላለቶ አገሪቱ ባለፉት ሃያ አምስት ዓመታት በገባችበት የፈጣን የዕድገት ምህዋር ኢኮኖሚያዊና ማኅበራዊ አቅሟ መጠናከሩ ነጻነቷ ከፖለቲካዊ ባሻገር በተሻለ ቁሣዊ መሠረት ላይ አንዲገነባ አስችሏታል በዓም የተከሰተውንና ባለፉት አምሳ ዓመታት ካጋጠሙት ሁሉ የከፋውን ድርቅ በራሷ ውስጣዊ አቅም በመተማመን ልትቋቋመውመቻሏ ብቻአገራችን በድኅነት ሰበብ ሊደርሱባት ከሚችሱ የፖሊሲ ተፅዕኖዎች ራሷን የመከላከል ብቃቷ እጅጉን ከፍ አንዳለ አረጋግጧል። ኢትዮጵያ ከዓመታት ጥረት በኋላ በራሷ አነስተኛ አርሶ አደሮች ማሳ ልማት ተማምና ህዝቦቿን ለመቀለብ የምትችልበት ደረጃ ላይ መድረሷና ከፍተኛ ሀብት የመፍጠር አቅም ወደሚያጐናጽፋት ኢንዱስትሪያላይዜሽን ሰመሸጋገር አስፈላጊውን ቅድመ ሁኔታ ማሟላት መጀመሯ በርግጥምአገራዊ ነጻነቷን በጠንካራ የኢኮኖሚ መሠረት ላይ መገንባት እንደጀመረች ያሳያል የአንድ አር ኢኮኖሚያዊ አቅም ሲጐለብት መከበር እንጂ መደፈር አንደማይኖር የዘመናችንግዙፍ ኢኮኖሚ በመሆን ላይ ካለችው ቻይና ታሪከ ሰመገንዘብይቻላል ኢትዮጵያ በዓለም አደባባይ እየተጐናጸፈችው የመጣችው ከብርና ዝናም አገሪቱ ለዘመናት የተጓዘቸበት የማሽቆልቆል ሂደት ተገትቶ በፈጣን ፅድገትና ለውጥ የመተካቱ ልማታዊ ሂደት ውጤት ነው ይህ ለመኩራራትና በግብዝ አስተሳሰብ ለመሞላት በር መከፈት የሌለበት ነገር ግን ደግሞ በነባራዊነት የተመዘገበ ታላቅ ውጤት ነው ይህን ውጤት ማስጠበቅና በአዳዲስ ድሎች ማጐልበት ከተቻለ በእርግጥም የኢትዮጵያ ህዳሴ ወደታሰበለት ከፍታ መውጣቱ አያጠራጥርምከዚህ አኳያ ሲመዘን ለውጡን በመኃንዲስነት የመራው የስድሣዎችና የሰባዎቹ ትውልድ በአርግጥም የኢትዮጵያን ጥንታዊ ነጻነት በተነጻጻሪ የተሻለና አዲስ ኢኮኖሚያዊ መሠረት ላይ ገንብቶታል በባል አሁንም ከእውነታው የራቀ አይደለም ብዙኅነትን ገንቢ አቅጣጫ አስይዞ የመራ ትውልደ በአንድ አገር ውስጥ ብዙኀነት መኖር ወይም አለመኖሩ በራሱ ምንም ማለት ባይሆንም ብዙኅነት ባለበት አገር ይህንኑ በአግባቡ አለመያዝ ደግሞ አገሮችን ለችግር ይዳርጋል በኢትዮጵያ ተጨባጭ ሁኔታ ብዙኅነትን በአግባቡ አለመያዝ አገሪቱ በማያቋርጥ የእርስ በርስ ግጭት እንድትናጥና ድህነቱን በማባባስ አገሪቱ ይበልጥ በማሸቆሲልቆል ጉዞ አስገብቶ በመበታተን አቅጣጫ አንድትጓዝ በር የከፈተ ነበር በስድሣዎቹና በሰባዎቹ የለውጥ ትውልድ የተመራው የለውጥ ንቅናቄ ይህን የኢትዮጵያ ፈተና ሆኖ የቆየ ችግር ሥርነቀል ሊባል በሚችል መንገድ እንዲፈታ አድርጓል አገሪቱ ብዙኀነትን በአግባቡ ከመያዝ አኳያ ባለፉት ሃያ አምስት ዓመታት በተከተለችው መሠረታዊ አቅጣጫ በእርግጥም ሰላምና ፍቅር በእኩልነት መከባበርና አንድነት መተሳሰብና አንድ አገራዊ ስሜት መፈጠር የጀመረባት ጠንካራ የብዙ ህዝቦች አገር መሆን ጀምራለች አልፎ አልፎ የሚታዩ መለስተኛ ችግሮች የሉም ባይባልም ብዙኀነትን በአግባቡ ያለመያዝ ችግር በመሠረቱ ተፈትቷል ይህ አዲስና ብዙኅነትን በአግባቡ ካለመያዝ ጋር ተያይዘው ሲከሰቱ የኖሩ አውዳሚ ግጭቶችን የማስወገድ ብቃት ያጐናጸፈ አቅጣጫ ከሁሉ በፊት ኢትዮጵያ የብዙ ህዝቦች አገር መሆኗንበማወቅ የጀመረ ነው በመሆኑም ከሞላ ገደል መላ የአገሪቱ ህዝቦች ብዙኅነትን እንደ አንድ ነባራዊ ሁኔታ እንዲቀበሉትና አንዲያምኑበት ለማድረግ ተቶሏል በኢትዮጵያ የቋንቋ የባሕል የታሪከ የመልከዓምድር የእምነት እንዲሁም የሥነልቦና ልዩነትና በተወሰነ ደረጃ ተወራራሽነት ያላቸው በርካታ ህዝቦች እንዳሉ የመንግሥት ይፋ አቋም ብቻ ሳይሆን መላወጦ ህዝቦቿ የሚያምኑበትና የሚቀበሉት ሆኗል ይህ መሠረታዊ ደል ነው የአንድ አገር ህዝቦች አንድም ሴላውን በመጫን አሊያም የራስ ያልሆነን በመቀበል እንዲኖሩ ሲገደዱ ለአስከፊ የማንነት ቀውስ ይዳረጋሉ ኢትዮጵያ የብዙ ብሔር ብሔረሰቦች አገር ሆና እያለ ኢትዮጵያዊ ለመሆን ብሔራዊማንነት ለመስዋዕት መቅረብ አለበት ከተባለ ወይም ደግሞ ብሔራዊ ማንነትን ለማስከበር ሲባል ኢትዮጵያዊነት መስዋዕት ይሀን ከተባለ ሕብረተሰቡ በማያቋርጥ የማንነት ቀውስ መመታቱ አይቀሬ ነው ሁለቱንም መሆን ሁለቱንም ማወቅና ማከበር እየተቻለ አንዱን ብቻ ምረጥ በሚል አስገዳጅ መርሆተዋቅራ የነበረችው የትላንቷ ኢትዮጵያ ሁለቱንም ማንነቶች በሚያከብር አዲስ ኢትዮጵያዊነት ተዋቅራለች በአንዳች ምከንያት ወደኋላ የመመለስ ስህተት ካልተፈጸመ በስተቀር ከዚህ ጊዜ ጀምሮ ኢትዮጵያ በማንነት ላሳይ በተመሠረተ ቀውስ ሕልውናዋለከፋ አደጋ የሚጋለጥ አገር መሆኗ አቋርጧል ከሃይማኖትም አኳያ እንዲሁ ነሠ በኢትዮጵያ ከብዙኀነት ጋር ተያይዞ የተፈጠረው እውነታ ግን በንድፈሀሳብ ወይም በሕገመንግሥታዊ ድንጋጌ ብቻ ተገድቦ የቀረ አይደለም ይልቁንም ባለፉት ሃያ አምስት ዓመታትበተግባርላይ የዋለ ነወ የቋንቋ የባሕል የታሪክ ራስን በራስ የማስተዳደር እኩልነት በተግባር ተተርጉሟል ብሔር ብሔረሰቦች በራሳቸወ አስተዳዳር የየአካባቢያቸውን ጸጋ ለማልማትና ለመጠቀም የቻሉበትና የሚችሉበት ሂደት ጐልብቷል ፈጣኑ የአገሪቱ ዕድገት ብሔር ብሔረሰቦች ራሳቸውን በራሳቸው ማስተዳደርን ጨምሮ ከተጐናጸፏቸው መሠረታዊ መብቶች ተግባራዊነት ጋር በጥብቅ የተቆራኘ ነው ኢትዮጵያ በዚህ ሩብ ምዕተ ዓመት ብዙኅነትንበተግባር የያዘችበትና ያስተዳደረችበት መንገድ ራሷን ከራሷ ጋር ከማስታረቅ አልፎ በተመሳሳይ ችግሮች የሚናጡ የአፍሪካ ወይም የሌላ ክፍለ ዓለም ህዝቦችን ችግር ለማቃለል ፍቱን መድኃኒት መሆኑ ተመስከርለታል ይህ ከጊዜ ወደጊዜ በብዙ ዓለም አቀፍ ተንታኞች ተቀባይነት እያገኘ የመጣ እውነታ ነው በኢህአዴግ የተመራው የለውጥ ጉዞ ብዙኅነሕን መጠጊያ አድርገው የተሞካከሩ አፍራሸ አንቅስቃሴዎችን ሁሉ መልከ ለማስያዝና ወደቀና አቅጣጫ ለመመለስ አስችሷል ይህ አውነታ አዲሲቱ ኢትዮጵያ በአገሪቱ ለዘመናት በአግባቡ ሳይስተናገድ የኖረውን ብዙኀነት በትከክለኛ አቅጣጫ መያዝና ማስተናገድ እንደጀመረች ያመላከታል ከዚህ አኳያ ኢትዮጵያ ባለፉት ሃያአምስት ዓመታት የተጓዘችበት ሂደት ለዘመናት ትልቅፈተና ሆኖባት የቆየወንችግር ከሥረ መሠረቱ መፍታት የጀመረችበት ነው ቢባል አሁንም ከአውነታው የራቀ አይደለም በዚህ ረገድ ችግር የሚኖር ከሆነ አሁንም አንደኛውን ማንነት ከሌላው በላይ አድርጐ በማጐን ካለአግባብ ለመጠቀም ከመፈለግ ዝንባሌ የሚመነጭ ብቻ ነው በዚህ ምከንያት ማንነተን ሽፋን አድርጐ በመንቀሳቀስ ኢህአዴግ ትምከሕት ጠባብነት ጐብሰኝነትና አከራሪነት ብሎ የሚፈርጃቸው የጥፋት አስተሳሰቦች ጨርሶ ያልሞቱ አንዳንዴም አጥፊ በሆነ መልክ የሚያገረሹና የሚገለፁ መሆናቸው አንዱ ፈተና ነው በየከልሱ በስርቆትና ጸያፍ ዝንባሌ የሚታወቁ አመራሮች ገመናቸውን ለመሸፈን ሲሱ በአጠቃላይ ህዝብን በተለይ ደግሞ የሥራና የብልጽግና ዕድል ሊከፍቱሳቸው ያልቻሉ ወጣቶችን በታላቅነትና በበላይነት ስሜት እያነሳሱ በማደናገር ላይ መሆናቸውም ሌላው የችግር ምንጭ ነው። ይላል በታዋቂው የኒውዮርክ ታይምስ የማርች ቀን አኤአ ዕትም ላይ የጋዜጣው ዓምደኛ ኢስማኤል ኩሽኩሽ በበኩሉ ለረጅምጊዜ በድኅነት የማቀቀቸው ኢትዮጵያ የኢኮኖሚ ማንሰራራትንስትጋልብ ሀሀ ኬ እ ከ ፆዐሃዩጊሄ ከ ርዐክዕቨበር በሚል ርዕስ በአንድ ወቅት የድኅነትና ረሐብ ከፍተኛ መገለጫ የነበረችው ኢትዮጵያ በመለወጥ ላይ ነች የአሜሪካን ምርጥ ዘፋኞች ዊ አር ዘዎርልድ ብለው እንዲዘምሩ ያስገደደችው አገር ድርቅና ረሀቧ ካለፈ ከሠላሳ ዓመታት በኋላ በዓለም ባንክ ሪፖርት መሠረት ከአሥር ዓመታት በላይ የዘለቀ አማካይ የ የኢኮኖሚ ፅድገት ምጣኔ እያስመዘገበች ቀጥላለችበዚህ አያያዚም ብዙዎቹን የምዕተዓመቱ ግቦች ታሳካለች ተብሎ ይገመታል ይላል አንዳንድ የውጭ ታዛቢዎች ኢትዮጵያን ከማብጠልጠል ወይም ዳር ቆመው በሩቁ ከመታዘብ ወጥተው ስለአገራችን ልማት አንዲህ ከማውራታቸው በፊት ብዙ የውጭ መንግሥታዊ ያልሆኑ ድርጅቶችና መገናኛ ብዙኅን በኢትዮጵያ ላይ ያላካሔዱት ዘመቻ አልነበረም አፍሪካን ማብጠልጠል የሚቀናቸው አነዚህ የውጭ ኃይሎች ኢትዮጵያ ላይ ሲደርሱ ደግሞአንዲብስባቸው የሚያደርግ ተጨማሪ ምክንያት ነበር አገሪቱ የፖሊሲ ነጻነቷን አስከብራ የምትጓዝ መሆኑ በእነዚህ ወገኖች ለሚሰነዘርባትና ርፅዮተዓለማዊ ለሚባል ጥቃት እንድትጋለጥያደረገ ነበር በመካከለኛው ምሥራቅ በየአደባባዩ የሰዎችን አንገት የሚቀሉ እጅ የሚቆርጡና ገላን በግርፋት የሚተለትሉአገዛዞችንችላ ብለው ኢትዮጵያን ለዓመታት በሲቪልና ፖለቲካዊ መብት ጥሰት ሲከሱ የነበሩት እነዚህ ሰዎችና ተቋማት ግን ስለአገራችን እንደገና መስጠት በጀመሩት አዲስ ምስክርነት ቃላቸው መቀየር ጀምሯል ጊዜና ቦታ ባይገድብ ኖሮ በመቀየር ላይ ስላለው የኢትዮጵያ ገጽታ ከዚህም በላይ ማለት ይቻል ነበር ላለፉት ሃያ አምስት በተለይ ደግሞ ከተሃድሶው በኋላ ባሉት ዓመታት በኢትዮጵያ ልማታዊ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓትን ለመገንባት በተካሔደው ትግል በአርግጥም ልማታዊ አቅም መፈጠር የጀመረውን ያህል ኪራይ ሰብሣቢነትም ላይ ከባድ ትግል በማድረግ መልካም ውጤቶች ተመዝግበዋል ነገር ግን ኪራይ ሰብሣቢነትን ተፋልሞ የማዳከሙ ሂደት በተራ የአንድ ለአንድ ሂሳባዊ ስሌት የሚታይ ውጤት የሚገኝበት ነው ማለትፈጽሞ አይቻልምትግሱ በሕብረተሰብ ውስጥ የሚካሔድ መሆኑን ተከትሎ ብዙ ውጣ ውረድየሚታይበትና አንዳንዴም ያልተገመቱ አዎንታዊም ሆነ አሉታዊ ውጤቶች ሊገኙበትየሚችል ሂደት ነው ለምሣሌ በኢትዮጵያ ሀብት የመፍጠር ሂደት መስፋፋቱን ተከትሎ አላግባብ የመጠቀም አዝማሚያ ተግባርና በዚህም ተጠቃሚ መሆን በእጅጉ ተስፋፍቶ ይገኛል ፈጣኑ ለውጥ ከእርሱ ጋር የሚመጥን ጥራት ያለው ተቋማዊ የአቅም ግንባታ በተረጋገጠበት ሁኔታ ሲካሔድ ባለመቻሉ በየቦታው ለአድርባዮችና ኢዴሞክራሲያዊ ዝንባሌ ላላቸው ሰዎች ወደኃላፊነት መምጣት በር ከፍቷልበዚያው ልከደግሞ በተለይ በመንግሥታዊሥልጣን አላግባብ የመጠቀም አዝማሚያ እንዲሰፋ አድርጓል በዚህም ደረጃ ለውጥ የሚጠላና የሚፈራ የተከማቸ አቅም መፈጠር ጀምሯልይህ በማንኛውም የሸግግር ሕብረተሰብ ውስጥ መታየቱ የማይቀር እንደሆነው ሁሉ በኢትዮጵያም ሳይከሰት ይቀራል ተብሎ ሊገመት የማይችልና የማይገባው ነው ይህም ሆኖ ወደኋላ አንደሚታየው በዚህ ረገድ የተፈጸሙና በመፈጸም ላይ ያሱ ስህተቶች የሚያስጐመዥ ሁኔታ የፈጠረውን የአገራችን ትንሳኤ ተወደደም ተጠሳም ሰጊዜው ለአደጋ ማጋለጥ ጀምሯል ይህ እንደተጠበቀ ሆኖ በመለስ ዘመን በተነደፈው ልማታዊ ዴሞክራሲያዊ ፖሊሲ ተግባራዊነት አገሪቱ ከእንግዲህ በላቀ ፍጥነት ወደፊት ለመወንጨፍ አንድትችል የሚያበቃት የተከማቸ አቅም ቭከር እ መፈጠር መጀመሩ ኢትዮጵያን ወደአዲስ የህዳሴ ከፍታ ለማሸጋገር ከበቂ በላይ መልካም መነሻ ነው ይህ የተከማቸ አቅም አሁንም በመሪ ድርጅቱ አጅ ባሱት ትከክለኛ ፖሊሲና ስትራቴጂዎች ዲሲፕሲን የተሞላበት ትግበራ ከተሸኘ ወደፊት ከሚገባባቸው መድረኮች ጋር ተያይዞም እንደገና በጠራና ባደገ ፖሲሲ አንዲመራ ለማድረግ ከተቻለ በአርግጥም የኢትዮጵያን ዘላቂ ህዳሴ ማረጋገጡ አይቀርም የተከማቸው አዎንታዊ አቅም ገደብ ሊያሳርፉበት ከሚችሉ ተጨባጭ ችግሮችና ድከመቶች ተላቆ በሙሉ አቅሙ እንዲለቀቅ ማድረግ ከቀጠሰ ይህ በልማታዊ መንግሥት ፖሊሲዎቸ ተግባራዊነት የተፈጠረ አስጐምጂ ሁኔታ በሚታዩ አሳሳቢና እስፈሪ ድከመቶች እንዳይመከን ከተደረገ በአርግጥም የኢትዮጵያ የብልጽግና ዕድልና ተሰፋ በእጄ ገብቷል ለዘመናት ተከርቸመው የነበሩ የመልካም ዕድል መስኮቶች ነበበዐዝ ዐ ኮዐፌቨ ለአገሪቱ መከፈት ጀምረዋል በዓለማቸንመልካምፅድልና አጋጣሚ በተወሰነ ደረጃምደግሞ እንደዛሬዋ ኢትዮጵያ ለልማት ጥሩ መነሻ የሚሆን የተከማቸ አቅም ፈጥረው ይህንኑ ወደፅድገትና ትራንስፎርሜሽን መቀየር የተሳናቸው ብዙ አገሮች ታይተዋል በብዙ አገሮች ጥቂት የማይባሉ የከሸፉ ልማታዊ መንግሥታት እንዲፈጠሩ ካደረጉት መሠረታዊ ምክንያቶች አንዱ በፈጠሩት የተከማቸ አቅምና ጸጋ በአግባቡ ለመጠቀም ካለመቻል ጋር ተይይዞ የተፈጠረ ችግር ነው ብራዚል ለበርካታ ዓመታት በከፊል ልማታዊ ባህርይ በነበረው መንግሥት ክፍተኛ የዕድገት ምጣኔ እያስመዘገበች የተጓዘች አገር ነበረች ነገር ግን የተሟላ ትራንስደርሜሽን ማምጣት የቻሰቸ አልነበረችም በርካታ የደቡብ ምሥራቅ እስያ አገሮችም ከዎኾ ጀምሮ ከፍተኛ የዕድገት ምጣኔ ያስመዘግቡ በነበሩ ተመሳሳይ መንግሥታት የሚመሩ ነበሩ ነገር ግን በልማታዊ ጐዳና ተጉዘው ወደወንዙ ጫፍ መድረስ ሳይቻላቸው ቀርተዋል ከእነዚህ በተጻራሪ ደግሞ የፈጠሩትን የተከማቸ አቅም ሌላ አዲስ ልማታዊ አዙሪት ለመፍጠር የተጠቀሙበትና በዚህም ታግዘው ከግማሽ ምዕተዓመት ባልበሰጠ ጊዜ ለተሟላ ትራንስፎርሜሽን የበቁአገሮች በተለይ በሰሜን ምሥራቅ እስያ ብዙ ናቸው ኢትዮጵያ በእነዚህ መሐል ትገኛለች ወደየትኛው ጐራ እንደምትገባ የሚወሰነው በህዝቦቿና በመሪዎቿ ምርጫና አያያዝ ነው ሁለቱም በአገሪቱ ፊት የተደቀኑትን አዳዲሰ ፈተናዎችና የተፈጠሩ መልካም ዕድሎች በመመልከት ለእነዚህ በሚሰጡት ግብረ መልስ የአገሪቱ ጐራ ሲይቶለት አንዱን ይቀላቀላል ከዚህ ውጭሴላ ዕድልየለም ስለሆነም ይህ ሂደት በከፍተኛ ጥንቃቄና አሳታፊ መርህ ሲመራ ይገባዋልበአመራር ኃላፊነት የነበሩትን ነባር ታጋዮች ጨምሮ አዲሶቹ መሪዎች ብቻ ሂደቱን ሊወስኑት አንደማይቸሉና እንደማይገባው ሁሉ ህዝቡም ብቻውን ወደትከከለኛው አቅጣጫ ይገባል ተብሎ አይጠበቅም መሪዎቹ እኛ ብቻችንን ችግሮቹን ለይተን መፍትሔውን ቀምመን ህዝቡን እንግተዋለን በማለት እንኳን ወንዙን አስከመዳረሻው ልንጓዝበት በጠባቡ የወንዙ ክፍልም ልንሻገር አንቸልም ህዝቡም አዚህ ድረስ እየመሩ ያመጡን መሪዎች አስካሉ ድረስ ማርና ወተት ወደሚፈስበት ምድር ሰተት ብሰን እንገባለን ብሎ በመጠበቅ ረጅም ርቀት አይሔድምየሚያጋጥሙንፈተናዎችም ሆኑ የሚከፈቱልን መልካም ዕድሎች በጋራ መለየትና መፈታትያለባቸው ናቸው ፈተናውም መልካም ዕድሉም የጋራ ናቸውና ፈተናውን አሸንፎና በመልካም ፅድሉ በተሟላ ደረጃ ተጠቅሞ ካሰቡበት የበለጸገ ሕብረተሰብ ለመድረስ ለጋራ ትግል በጽናት መቆም ይገባል እናም እነሆ ፈተና እነሆ መልካም ሰድል ለአዲሲቱ ኢትዮጵያ ህዝቦችና መሪዎች። የአትክልተኛ የጉልበት አንክብካቤ ያልተለያቸው የአትክልትና አበባ አጸዶች ማራኪ አንደሚሆኑት ሁሱሉ አርሶ አደሩ ብዙ ጉልበት የሚያፈስባቸው አነስተኛ ማሳዎችም ከሰፋፊ እርሻዎች የበለጠ ምርታማነት ይኖራቸዋል በዚህ የተነሳ የአነስተኛ ማሳዎች ምርታማነት በእጅጉ ጨምሮ ለኢንዱስትሪያዊ ፅድገት መፋጠን ተፈላጊ የሆነውን ጥሬ ዕቃ ለማሟላት ያስችላሉ ከገጠር ወደ ከተማ የሚፈልሰው ሰብዓዊ ኃይል የኑሮ ውድነት የማይጫነው የኢንዱስትሪ የሥራ ኃይል እንዲሆን ሰማድረግ ከፍተኛ ፋይዳ ያለውን የምግብ አህል በተመጣጣኝ ዋጋ ሊያቀርቡ ይችላሉ አርሶ አደሮቹ ከምርት ሸያጭ በሚያገኙት ገንዘብ የኢንዱስትሪ ምርቶች ሸማች በመሆን ለዘርፉ ልማት የሚያሰፈልገውን የአገር ውስጥ ገበያም ሊፈጥሩ ይትላሉ ይህ የሰሜን ምሥራቅ እስያ ነብሮች ተብለው በተሠየሙት አገሮች ሁሱ የታየ ነው ከጃፖን እስከታይዋን ከኮሪያ እስከቻይና መሬት ያላካፈለና አነስተኛውን አርሶ አደር ደግፎ ሀብት ፈጣሪ በማድረግ አገሩንና ህዝቡን ለከፍተኛ ልማት ያላበቃ አገር የለም በአንጻሩ በደቡብ ምሥራቅ አስያዎቹ ኢንዶኔዥያ ማሌዥያ ታይላንድና ፊሊፒንስ የመሬት ከፍፍል አልተካሔደም አርሶ አደሩም ከጭሰኝነትና ከፊል ጭሰኝነት ነጻ አልወጣም የሚደግፈው የተሟላ የኤክስቴንሽን አገልግሎትምአላገኘም በዛው ልክ በእነዚህ አገሮች የዳበረ ኢንዱስትሪያዊ ልማትና የበለጸገ ሕብረተሰብ ግንባታ ብሎ ነገር የቀን ሕልም ሆኖ ቀርቷል ከገጠር ልማት አኳያ ኢትዮጵያ የመረጠቸው መንገድ ከደቡብ ምሥራቅ ይልቅ ከሰሜን ምሥራቅ እስያ አገሮች ጋር ይመሳሰላል ከደርግ ዘመን ጀምሮ ከሞላ ጐደል አርሶ አደሩን ያሳተፈ የመሬት ከፍፍል ተካሂዷል በዚህ ላይ አሁን ባለው መንግሥት ደግሞ የገበሬውን ምርታማነት ለማሳደግ የማያቋርጥ ድጋፍ እየተደረገለት ይገኛል ምርጥ ዘርና ማዳበሪያ አእንዲቀርብ የኤክስቴንሽን አገልግሎትና የብድር አቅርቦትም እንዲሟላ ተደርጓል ከእነዚህ በመነሳት ሲታይልከእአንደሰሜን ምሥራቅእስያ ነብሮች በኢትዮጵያም ለዘላቂ ብልጽግና ተፈላጊ የሆነው አንዱ መሠረታዊ ቅድመ ሁኔታ ተሟልቷል ከዚህም አልፎ ለውጡ ዴሞክራሲን በማስፈን ጭምር የተካሔደ መሆኑ የኢትዮጵያ ገጠሮች ከእስያውያን በተሻለ ደረጃ ለዘላቂ ፍትሃዊ ዕድገት አስተማማኝ መሠረት የተጣለባቸው እንዲሆኑ ያደርጋል ከልምድ ተገቢው ትምሕርት እየተወሰደ የአነስተኛው አርሶ አደር ማሳ ልማት ይበልጥ ወደላቀ አሴት ፈጠራ እንዲሸጋገር ማድረግ ከተቻለ በአርግጥም በኢትዮጵያ ለዘላቂ ልማትና የበለጸገ ሕብረተሰብ ግንባታ የሚያስፈልገው የገጠር ቅድመ ሁኔታ ተሟልቷል ማለት ይቻላል ኢትየዮጵያከደቡብ ምሥራቅይልቅ ሰሜን ምሥራቅ አስያን እንድትመስል የሚያደርጋት የገጠር ሁኔታ እጅግ በጣም ጥሩ ሲባል የሚችል ነው አገሪቱ በኢንዱስትሪ ልማት መስክ የምትከተለው ፖሊሲና ስትራቴጂ የጠራ ኣስከሆነ ድረስ የገጠሩ ሁኔታ በእርግጥም እጅግ በጣም ጥሩ መነሻ ተደርጐ ሊወሰድ የሚችልና የሚገባው ነው ይህም ሆኖ ኢትዮጵያ ገጠሩን ከመለወጥ አኳያ ያለባት ሥራ ተጠናቋል ማሰት አለመሆኑ ሊስተዋል ይገባዋል ይልቁንም አሁንያለውንዋነኛ የዕድገት ምንጭ አሟጦ ለመጠቀምና ቀጣዮቹን የግብርና ዕድገት ምንጮች ደግሞ በትክከል ሰይቶ ለማልማት ከባድ ትግልና ጥረት ይጠይቃል በኢትዮጵያ አሁን ያለው ዋነኛ የፅድገት ምንጭ የሰብል ምርት ነው በዚህ ረገድ ያሰው የዕድገት ዕድል ገና ያልተሟጠጠ ወይም ተገቢው የምርታማነት ቅልጥፍና ከርፎከርሃ ደረጃ ላይ ያልደረሶ ነው በአገራችን አሁን በሔከታር የሚመረተው አማካይ ምርት ሃያ አራት ኩንታል ብቻ ነው ይህን ቢያንስ ወደ አርባና አምሳ ኩንታል ማድረስ ይገባል ይቻላልም በመሆኑም እዚህ ደረጃ ላይ እስኪደረስ ዋናው የግብርና ፅድገት ምንጭ የሰብል ምርት መሆኑ አይቀርም በምሣሌያዊ አገላሰጽ በዚህ ረገድ እስካሁን የተደረሰው በቀሳሉ የሚሸመጠጠውን ልከሀመሰብሰብደረጃ ሳይ ነውከፍተኛ ጥረት የሚጠይቀውና ሁሉንም አርሶ አደሮች ወደምርጥ አምራቾች የማድረሱ ከባድ ሥሯ ገና በቅጡ አልተከናወነም አርሶ አደሩን ከፍተኛ ዋጋ ወደሚያስገኙ ምርቶች የማሸጋገር ሥራውም ገና በውል አልተጀመረም ኢህአዴግ በ ዓም ባባሔደው ስምንተኛ ጉባዔ የተወሰነውና ሁሉንም አርሶ አደር ምርጦቹ ወደደረሱበት ደረጃ የማድረስ ግብ ከስምንት ዓመታት ርብርብ በኋላም ገና ያልተሳካ መሆኑ እንደገና ብዙ ማሰብና መሥራትን የሚጠይቅ ነው ይህን እያሳኩ ቀጣዮቹን የግብርና ዕድገት ምንጮች ሰይቶ እነዚህን ከወዲሁ በብቁ ዝግጅት ማልማት ደግሞ ሴላው ፈተና ነው ከሰብል ምርት ቀጥሎ በገጠር መተማመኛ የሚሆኑት አዳዲስ የዕድገት ምንጮች በአነስተኛው አርሶ አደር የሚለሙ የአትከልት ፍራፍሬና ደን እንዲሁም የአንሰሳት ሀብት ልማትና እነዚህን የሚደግፍ የመስኖ የምርምር የገበያ መሠረተልማት ዝርጋታ ጉዳዮች ናቸው በዚህ ረገድ ያሰው ሁኔታ ገና ምኑም ነገር በቅጡ ያልተጀመረበት ነው ስለቪህም በደህ መስከ ከተሁራው ይልቅ ያልተሠራው አንደሚልቅ ሳይዘነጋ የግብርናና ገጠር ልማቱ በዝቅተና ደረጃ ላይ የሚገኝ ነገር ግኘስኬታማ የልማትጅምር እንደሆነማስተዋልና ለላቀ ለውጥ መሥራት አማራጭ የሊላወው ይሆናል። ይሁንና ለባለቤቶቿ ብቻ ተከልሎ የሞኖፖል ትርፍ ምንጭ ለሆነላቸው የአገር ውስጥ የገበያ ድርሻዋ ቅድሚያ የሰጠው የማህቲያር መንግሥት የኤክስፖርት ዲሲፕሊንን ተግባራዊ ለማድረግ ባለመቁረጡ እዚያው የማሌዥያ ገበያ ላይ እንደተወሰነች ጀንበር ጠልቆባታልበዚህ የተነሳ ተወዳዳሪ የመሆን ትልቅ ተስፋ የነበራት ፕሮቶን ማሌዥያን በዓላም ገበያተወዳዳሪ ማድረግሳትችል ቀረች የኢንዶኔዥያ መንግሥት በበኩሉ የማሌዥያን ጸቅጣጫ በመከተል ያስገነባት አስትራ የተባለች መኪናም ብትሆን ተከልሎ በተሰጣትና ከፍተኛ የትርፍ ምንጭ ሆኖ ባገለገላት የአገር ውስጥ ገበያ እንድትታጠር በመደረጉ ዓለም አቀፍ ተወዳዳሪነትን ማረጋገጥ ተስኗታል በአንጻሩ ከዚህ በተመሳሳይ ጊዜ ከጃፓን ኩባንያዎች የግድ እንዲተላለፍ ቦተደረገ ቴክኖሎጂ በመታገዝ ለኤክስፖርት ገበያ ማምረት የጀመሩት የኮሪያ ኩባንያዎች በየዓመቱ ከአምስት አስከስድስት ሚሊዮን መኪኖች ለዓለም ገበያ ያቀርባሉ በትንሹ ከመቶ ቢሊዮንዶላር የማያንስ የውጭ ምንዛሬምያስገኛሉይህ የኮሪያ ታሪከ የኤክስፖርት ዲሲፕለን የውጭ ምንዛሬ ከማሰገኘት ጠቀሜታውም በላይ የአንድ አገር ምርቶች ከዓለም ገበያ በሚገኝ የጥራት መረጃ ያለማቋረጥ እንዲሻሻሉና ለተወዳዳሪነት ሲበቁ እንደሚችሉ ያሳያል ከዚህ አጭር መረጃ የደቡብ ምሥራቅ እስያውያን የውጭ ካፒታል አያያዝና አመራር ከሰሜኖቹ የተለየና ደካማ እንደነበር ለመገንዘብ ይቻላል ደቡቦቹ የውጭ ካፒታል በራሱ ተነሳሽነት ቴከኖሎጂ ያካፍሰናል ብሰው የሚጠብቁ ነበሩ በ ከፍለ ዘመን እየኖሩ ከመቶ አምሳ ዓመታት በፊት አንግሊዞችን አስገድደው ቴክኖሎጂ ለመካፈል ጥረት ካደረጉት ከአፄ ቴዎድሮስ ጋር የማይነጻጸር አቋምና የመማር ሥነልቦና ነበራቸው ኮሪያውያን በተሳካ ደረጃ ያስገደዱትን ሚትስቡሽ ኩባንያ እንኳ አጥብቀው መያዝ የተሳናቸው ነበሩ ደቡብ ምሥራቆቹ የማኑፋከቸሪንግ ዘርፉን በጠንካራ የኤክስፖርት ዲሲፕሊን ከመምራት ይልቅ ለአገልግሎት ዘርፉ ሰፊ ቦታ በመስጠታቸው እንደታይላድ ዓይነቶቹ የቱሪዝምና የወሲብ ኢንዱስትሪው የላቀ ክብደት ያገኘባቸው አገሮች ሆነው ቀርተዋል አነዚህ አገሮች መሬት ባለማካፈል ከፈጸሙት የመጀመሪያ ኃጢአት በተጨማሪ በኢንዱስትሪ ልማትና በፋይናንስ ልማታዊ ሥምሪት ላይ ደጋግመው በፈጸሙዋቸው የፖሊሲ ስህተቶች ምክንያት የመካክለኛ ገቢ ወጥመድን ማለፍ አንደተሳናቸው ቀርተዋል ይህን የሰሜንና የደቡብ ምሥራቅ እስያ ልምድ እንደማነጻጸሪያ በመጠቀም ኢትዮጵያ በየትኛው አቅጣጫ እንደምትጓዝ መመልከት ተገቢ ይሆናል በምርጫ ደረጃ እስከ አሁን ያለው የመንግሥት ይፋዊ አቋም በአርባና አምሳ ዓመታት ኮሪያና ታይዋን የደረሱበት ደረጃ ላይ መድረስ ነው ወደዚህ ለመድረስ እሁንም የሰሜን ምሥራቅ እስያ አገሮች ያደረጉትን ሁሉ አየፈጸምን መጓዝ አንደሚገባ በግልጽ ተቀምጧል በዚህ ረገድ በመለስ ጊዜ ጥርት ብለው የተቀመጡ አቅጣጫዎችና መንገድ አመልካቶች ሁሉ የአነማሌዥያን ሳይሆን የእነደቡብ ኮሪያንአቅጣጫ አንደምንከተል የሚያመላከቱ ነበሩ ይህ አቅጣጫ በጥብቅ ተይዞ ወደዚህም መሥራት ተጀምሮ ነበር ነገር ግን ይህ ጅምር ብቻ ነው የኢንዱስትሪ ልማትን በዋነኛነት የምንያያዘው ከአንግዲህ በመሆኑ ይህን መሠረታዊ ተግባር ለማሳካት ከተያዙ አቅጣጫዎች በመነሳት ሂደቱን መመርመር በየትኛው አቅጣጫ እየተጓዝን አንደሆነ ለመገንዘብ ያስትላል ፋብሪኬሽንና ማኑፋክቸሪንግን የማስፋፋት ፈተና በአጠቃላይ ስለኢንዱስትሪ ልማት ሲታሰብ ማኑፋከቸሪንግን ስለማስፋፋት መሆኑ አያከራክርም የማኑፋክቸሪንግ መስፋፋት ደግሞ አንድም ፋብሪካዎችን ከውጭ በመግዛት አለያም በአገር ውስጥ አያመረቱ በመትከል ብቻ የሚሳካ ተግባር ነው ይህ እንደተጠበቀ ሆኖ አንድ አገር በኢንዱስትሪ በልጽጓል የሚባለው ብዙ ፋብሪካዎች ስላሉት ሳይሆን የፋብሪኬሽን ወይም ፋብሪካዎች የመሥራት አቅም የገነባ ሲሆን ነው ፋብሪካ የመሥራት ችሎታና አቅም የሴለው በኢንዱስትሪ የበለጸገ አገር የለም ፋብሪካ የመሥራት አቅም ያዳበረ አገር ብዙ ትንንሽ መካከለኛና ከዚህም አልፎ ትልልቅ ፋብሪካዎችን ለማምረት ይትላል ይህን አቅም የገነባ አገር ሌሎች ቢያግዙትም ባያግዙትም ከሌሎች ጋር በገበያ ቢተሳሰርም ባይተሳሰርም በወሳኝነት ራሱን ችሎ የኢንዱስትሪ ልማቱን ለማስፋፋት ይቶችላል ከዚህ አኳያ ሲታይ የኢንዱስትሪያላይዜሽን ማዕከሉ ፋብሪኬሽን ወይም ጠንካራ የኢንጅነሪንግ ኢንዱስትሪ ብቃት ነው ማለት ይቻላል በአርግጥ ይህን የመሰለው ፋብሪካዎችን የመገንባት አቅም በአንዴ ዘሎ የሚደረስበት አይደለም ደረጃ በደረጃ የተከማቸ አቅም በመፍጠርና ከአንድ የብቃት ደረጃ ወደሌላው ያለማቋረጥ በመሸጋገር የሚፈጠር ነው መጀመሪያ ግብርናን በማልማትና ተፈላጊውን የካፒታል ከምችት በመፍጠር በዚህ ሂደት ፋብሪካዎችን እየገዙ ነገር ግንደግሞ መሠረታዊ ባሕርያቸውን እያጠኑና እየኮረጁ በማስፋፋት የማታ ማታ ደግሞ የራሰን ቴከኖሎጂ የማመንጨት ብቃት በመገንባትና ይህንኑ ያሰማቋረጥ በማዳበር የሚፈጸም ነው መለስ ዜናዊ ደጋግሞ አንደገለጸው የመካከለኛ ገቢ ከፍተኛ ደረጃ ወይም የዜጐች የነብስ ወከፍ ገቢ አምስት ሺህ ዶላር እስኪደርስ ቴከኖሎጂን በሰፈው በመኮረጅ የሚፈጸምነው ከዚህ በላይ በነፍስ ወከፍ ገቢ ደረጃ ወደአሥር ሺህ ዶላር ወይም ወደከፍተኛ ገቢ ሕብረተሰብ ለመሸጋገር ደግሞ ቴከኖሎጂን በማመንጨት መወዳደር ሲቻል ብቻ የሚገነባ ብቃት ነው መነሻ መሠረቱ ቴከኖሎጂ መኮረጅ ቢሆንም በዚህ ብቻ ወደዳበረና የበለጸገ ሕብረተሰብ ደረጃ ለመድረስ ስለማይቻል ከወዲሁ ቴክኖሎጂ የማመንጨት ዙሪያ መለስ ብቃትን ደረጃ በደረጃ በመገንባት የሚሳካ ነው ከዚህ ውጭ ሌላ አስተማማኝ የብልጽግና መንገድ የለም ይህ እንደተጠበቀ ሆኖ በፋፉብሪኬሸን መስከ የቴክኖሎጂ ሽግግርና የቴከኖሎጂያዊ አቅም ግንባታ ጉዳይ የሚወሰነው ምንጊዜም ቢሆን በተቀባዩ አገር ፍላጐትና ዝግጁነት መሆኑ አይቀርም መንግሥትና መላው ሕብረተሰብ ቴከኖሎጂን በአንድ ወይም በሌላ መንገድ የመማር ብሔራዊ ሥነልቦና ካላቸው የቴከኖሎጂ ሽግግር በተነጻጻሪ የቀለለ ይሆናል ይህም ከመንግሥት በኩል የውጭ ባለሀብቶች መጉረፍ ስለጀመሩ ብቻ የቴከኖሎጂ ሽግግር ይፈጸማል የሚል ብዥታ አንዳይሰፍንበት ከፍተኛ ጥንቃቄ በማድረግ የሚጀመር ነው ለልማት ከተነሱ አገሮች ልምድ እንደታየው ሌላው ቀርቶ ቴከኖሎጂ በመኮረጅ ያደጉት ልማታዊ መንግሥታትም ቢሆኑ ከኋላ ለሚከተሉዋቸውና ከእነርሱ ለመኮረጅ ለሚሹ አገሮች ያላቸውን ሁሉ በነጻና በቀላሉ አያካፍሉም ጆ ስቱድዌል በመጽሐፉ ላይ ለረጅም ጊዜ የማሌዥያ ጠቅላይ ሚኒስትር የነበሩት ዶከተር ማሆቲያር ጃፓንና ኮሪያን በጐበኙበት በአንድ ወቅት በጀማሪ የዕድገት ደረጃቸው ከሌሎች በመኮረጅና በመማር ያደጉት ሁለቱ ልማታዋኦገጦች የቴክኖሎጅ ሚስጥራቸውን ላማሌዥያ የማካፈል ፍላጐት ኦንዳላሳዩ ይገልጻል። በዚህ የተነሳ በኢንዱስትሪም ሆነ በአገልግሎት ዘርፉ ውሰጥ በአምራችነት ለመሰማራት ዕድል ስላላገኙ ሥራ ፈትተው ተቀምጠዋል የገጠር ኢንዱስትሪ ልማት ይህን ካለአግባብ የመከነ አቅም ወደሥራ ለማስገባትም ሆነ የወጣቶችን ተጠቃሚነት ለማረጋገጥ አማራጭ የሴለው መፍትሔ የሚሆነው በዚህ የተነሳ ነው ካፒታሊዝም ወይም የገበያ ሥርዓት ለኢንዱስትሪ ልማት የሚያስፈልገውን የሰው ኃይል ወይም ኢንዱስትሪያዊ ተጠባባቂ ኃይል ህ ሇ ቁበሃ የሚያገኘው ከገጠር ነው ይህ የመጀመሪያው የኢንዱስትሪ አብዮት ከተካሔደባት አንግሊዝ ጀምሮ በሌሎች በኢንዱስትሪ የለሙ አገሮችም በብዛት የታየ ነው ካፒታሊዝም የትም ይሁን መቸ መላትኩረቱ አርሶ አደሩን በውድም በግድም ከአርሻማሳውና ከገጠር በማፈናቀል በከፈታቸው ኢንዱስትሪዎች ተቀጥሮ እንዲሠራ ማድረግ ነው ባለሀብቱ በዝቅተኛ ምንዳ የሚቀጥረውን ሠራተኛና በዚህ ሰብዓዊ ኃይል መካከል የሚካሔደውን ውድድር ዋናው የትርፍ ምንጭ አድርጐ ይመለከተዋል በሠራተኛው መካከል ከፍተኛ ውድድር ሊካሔድ የሚችለው ደግሞ በኢንዱስትሪ የሥራ መስከ ተቀጣሪ ለመሆን የሚሻ ሥራ የፈታ የሰው ኃይል በተለይ ደግሞ ወጣት ሥራ ፈላጊ በብዛት ሲኖር ነው ይህም የሚገኘው በዋነኛነት በገጠር ነው የሥርዓቱ አንቀሳቃሽ የሆነው ባለሀብት በአገሩ ውስጥ ያለውን ገጠሬ የሰው ኃይል በዚህ አኳኋን ከሞላ ጐደል ሙሉ በሙሉ ከተሜ ካደረገና ከተጠቀመበት በኋላ የጉልበት ዋጋ ሲንርበት ይህንኑ ሊላ ጂኦግራፊያዊ መፍትሔ ሀ ኗ ይፈልግለታል ከሁለተኛው የዓለም ጦርነት በኋላ ሶሻል ዴሞከራሲ ለአውሮፓ ሠራተኛ መደብ ሰፊ መብት አጐናጽፎ የመደራደር ዕድሉንና ችሎታውን ባሳደገለት ጊዜ ከዚሁ ከፍለ ዓለም የተነቀሉ ፋብሪካዎች ያመሩት ኢንዱስትሪያዊ ተጠባባቂ ኃይል በብዛት ወደሚገኝባቸው ወደምሥራቅ እስያ ገጠሮች ነው የምዕራቡ ዓለም ካፒታል ከሶሻል ዴሞክራሲና የሠራተኛ ንቅናቄው በኩል ያጋጠመውን ትርፍ የመጋራት ጥያቄ ለማለፍ በተለይ በቻይና ገጠሮች የነበረውን በብዙ መቶ ሚሊዮኖች የሚቆጠር ኢንዱስትሪያዊ ተጠባባቂ ኃይል ወደማንቀሳቀስ አምርቷል ይህን ተከትሎ በቻይና ባልተማከለ አቅጣጫ የገጠር ኢንዱስትሪና አምራች የገጠር ከተሞች መስፋፋት ሲጀምሩ ለዘመናት መከኖ የኖረው የገበሬ ጉልበት ከፍተኛ ምርታማነት ማሳየት ቻሰ እኤአ በዎቹ ባኦን በመባል ትታወቅ የነበረችው የአሳ አጥማጆች መንደርና የአሁኗ ሸንዘን ሠላሳ ሺህ የማይሞላ ህዝብመኖሪያ ነበረች ይህች የገጠር መንደር ግን ከሠላሳ ዓመታት በኋላ ሚሊዮን ቻይናውያን የሚኖሩባት ሜትሮፖሊ ከተማ ሆናለች ይህም በቻይና ስኬታማ በሆነ ደረጃ በተካሔደው የገጠር ኢንዱስትሪ ልማት አማካይነት የተመዘገበ ውጤት ነው ይህ ሁሉ የኢንዱስትሪ ልማትን ጨምሮ ማንኛውም ልማት አንዳች ዓይነት ጆግራፊያዊ ታሳቢ ሳይኖረው እንደማይካሔድ ያመለክከታል የገጠር ልማትን በማስመልከት አፍሪካን ኢኮኖሚክ አውትሉከ ኢኤአ በጁላይ እትሙ እስካሁን ድረስ ለየት ያሉ የሪጅናዊ ፅድገትና አካባቢያዊ ሀ ተሳትፎ ፖሊሲዎች አፍሪካ ላይ ያስገኙትን መጠነኛ ውጤት መነሻ በማድረግ ሁሉም መንግሥታት ከመካከለኛና ረጅም ጊዜ አኳያ አዳዲስ አቀራረቦችን መሞከር አለባቸውአፍሪካ ያለባት አያደገ የሚሔድ የህዝብ ጫናና ከባቢያዊ ተግዳሮት ከከ ህዝብና አካባቢዎች በልማት ስትራቴጂ ቀረጻ ላይ ቁልፍና ማዕከላዊ ቦታ መያዛቸውን አንዲሁም የሴክተር ፖሊሲዎች ሲቀረፁ እነዚህ ግምት ውስጥ መግባታቸውን ማረጋገጥ የግድ ይላል በተለይ ደግሞ አፍሪካ በአግባቡ ያልተጠቀመችበት ሀብት ባለበት ሁሉ አነዚህ ህዝብና አካባቢ ተኮር ስትራቴጂዎቹ ንዑሳን የአገር ከፍሎችን እንዲሁም ወሰን ተሻጋሪ ሁኔታዎችን በውል ማጤን ይገባቸዋል አነዚህ የአካባቢ ጸጋዎችን ለማወቅና ጥቅምላይ ለማዋል አጅግ የቀረቡ ናቸውና የልማት ስትራቴጂዎች ምንጊዜም ቢሆን እያንዳንዱ አገር ባለው ሰብዓዊ ኃይል የኢኮኖሚና ከባቢያዊ ሁኔታ ተለያይነት ምክንያት በተለየ ሁኔታ የሚዘጋጁ ብዙኅነት ያላቸው አቀራረቦችን የሚጠይቁ ናቸው ይላል ሠረዝ የተጨመረ ይኸውሰነድ አካባቢ ተኮርና አሳታፊ ፖሊሲ የመከተል ችግር በሚኖርበት ጊዜ ከባድ ምስቅልቅል እንደሚከተል ኬንያን ዋቢ በማድረግ ሲገልጽ በኬንያ ከነጻነት በኋላ ባለው ጊዜ ሁሉ ለኢኮኖሚ ፖለቲካዊና ማኅበራዊ አገልግሎቶች ባለው የተለያየ ዕድል ምክንያት በልማት አካባቢዎችን ማካተት ሀ ክርዜክኳ ከባድ ፈተና ሆኖ ቆይቷል ይህም በ ና በ ከባድ መፈናቀልና ምስቅልቅል ያስከተሉ ፖለቲካዊና የብሔር ግጭቶች እንዲቀሰቀሱ ምክንያት ሆኗል በ በፀደቀው የተሻሻለ ሕገ መንግሥት የአካባቢ አስተዳደሮችን በማቋቋም የፖለቲካ የኢኮኖሚና ማኅበራዊ መዋቅሮችን በማደራጀት ፍትሃዊ የሀብት ከፍፍልን በማረጋገጥ የነበረውን ልዩነት ለማስተካከል የተሞከረውም ለዚሁ ነውቡ በማለት ያስረዳል ከእነዚህ ጥቅሶች ኢንዱስትሪን በማልማት አገራዋ ትራንስፎርሜሽን የማምጣት ሂደት አንዳች ዓይነት ከባቢያዊ ወይም መልከዓምድራዊ ባሕርይ ሳይኖረው እንደማይካሔድ ያመላክታል የኢንዱስትሪ ልማት ጆግራፊያዊ ሁኔታን በተለይ ደግሞ አብዛኛው ህዝብ የሚኖርባቸውን ገጠሮች ታሳቢ ሳያደርግ ለሳካ እንደማይችልም ያሳያል ከዚህ ሀቅ በመነሳት በገጠር ኢንዱስትሪያላይዜሽን አስፈላጊነት ላይ መስማማት አስቸጋሪ መሆን አልነበረበትምይህም ካስቸገረ የህዝቡ ጉልበት አካባቢውን ሳይለቅ እንዲለማና አንዲያለማ ከማድረግና ከአካባቢው ርቆ አንዲሰማራ ከማድረግ የተሻለው የቱ ነወ። ከሚለው ጥያቄ በመነሳት በገጠር ኢንዱስትሪ ልማት ፋይዳና በስተራቴዲወ ላይ ጠንካራ መግባባት መፈጠር ነበረበት ለኢንዱስትሪ ልማት ተፈላጊ የሆነውን ጉልበት በተገቢው ቦታጻኦዞር ከመጠቀም አኳያ ሁለት አማራጮች አሉ በአንድ በኩል ገበሬዎች ከቀያቸው ርቀው በዋና ዋና ከተሞች በሚስፋፉ ኢንዱስትሪዎች አንዲሰማሩ ማድረግ ይቻላል ይህ አቅጣጫ ከተመረጠ ከሞላ ጐደል ሰፊ ቁጥር ያለወ የአገሪቱ ህዝብ ከየማዕዘኑ ወደጥቂት ትልልቅ ከተሞተ እንዲጐርፍ ማድረግን ያስከትላል ነገር ግን ይህ የራሱ ብዙ ጣጣ አለው ከሁሉ በፊት አስቀድሞ የለሙት ትልልቅ ከተሞች አዲሱን የሰው ኃይል በሥራ ያስተናግዱ ዘንድ ተጨማሪ ኢንዱስተሪ ሊስፋፋባቸው ይገባል ይህም ድሮውንም የተለጠጡትን ከተሞች እንደገና አጅግ በጣም በመለጠጥ በከተሞቹ ላይ ከባድ ተፅዕኖ ያሳርፋል በተጨማሪም ፋብሪካዎቹ ከጥሬ ዕቃ ምንጩ በራቁ ቁጥር ይህንኑ ከረጅም ቦታ አጓጉዞ ማምጣት የኢንዱስትሪዎቹን ተወዳዳሪነት በእጅጉ ይጫነዋል ባልተማከለ የኢንዱስትሪ ልማትና አከታተም አጅግ ብዙ ሚሊዮኖችን በየመኖሪያ አቅራቢያቸው በባለቤትነትና በሠራተኝነት ማሳተፍ አየተቻለ በጥቂት ከተሞች የተከማቹ የተወሰኑ ባለሀብቶች ሁሉን ነገር እንዲቆጣጠሩት በር በመከፈት ፍትሃዊ የሀብት ክፍፍል የሚሰፍንበትን ዕድል ያሳንሰዋል ኢንዱስትሪ በጥቂት ከተሞችና በጣት በሚቆጠሩ ባለሀብቶች ብዙ መሠረታዊችግሮች ባልተለዩት አኳኋን ከለማባቸው አገሮች ይልቅ የገጠር ኢንዱስትሪ ልማት ባልተማከለ ቅኝት የተስፋፋባቸው አገርች የተሻለ ፍትሃዊነትና ዘላቂነት ያለው ዕድገት አረጋግጠዋል መጀመሪያ ታይዋንበኋላ ደግሞቻይና እንዳደረጉትአርሶ አደሩ የገጠር ቀዬውን ሳይለቅ የእርሻ መሬቱን እየለቀቀ ህከ ከ ህነከህ ህቢደ ከ ህ በባለቤትነትና በሠራተኝነት የሚሳተፍበት ኢንዱስትሪያዊ ሕብረተሰብ መገንባት ችለዋል በአኛም አገር ይህንኑ ፈለግ መከተል ከቲቻለ በእርግጥም ሰፊ መሠረት ያለው የጋራ ተጠቃሚነትን ያረጋገጠ ኢንዱስትሪያዊ ሕብረተሰብ ይፈጠራል ከተሞቹም ጥዊት ትላልቅና ተፈጥሮን የሚበክሉ መሆናቸው ቀርቶ ከተፈጥሮ ጋር ተስማምተው የሚገነቡ ለሥራና ለኑሮ የተመቹ በርካታ ትንንሽ ከተሞች እንዲሆኑ ያስችላል መለስ የኢትዮጵያ የግብርና ልማት በአነስተኛው አርሶ አደር ማሳ ላይ የተመሠረተ አንደሆነና ይህም ለገጠር ኢንዱስትሪ ልማት መስፋፋት አስተማማኝ መሠረት አንደሚያነጥፍ በመገንዘብ የኢትዮጵያ የኢንዱስትሪና የአክታተም ልማት አቅጣጫ የጀርመንና የሰሜን ምሥራቅ እስያ ሞዴሎችን አጣምሮ የያዘ እንዲሆን የማድረግ ጥልቅ አሳቤ ነበረው ይህም በጥናት የተረጋገጠ አሳቤ አንደነበር ለማስተርሱ ማሟያ ባቀረበው የመመረቂያ ጽሁፍ ላይ ሰፊ መልከዓምድራዊ ሽፋን ያለው የግብርና ዕድገትና ይህን ተከትሎ የሚከናወን የከተሞች መስፋፋት ከፍተኛ ብዜታዊ ተፅዕኖ እሀ ዩቨዩር አለው የግብርና ፅድገት በተወሰነ መልከዓምድር ላይ የተገደበ ከሆነ ከኢንዱስትሪው ጋር የሚኖረው ተመጋጋቢነትና በአጠቃላይ ለኢኮኖሚው ዕድገት የሚኖረው አስተዋጽዖ የተገደበ ይሆናል በአንጸሩ የግብርናው ዕድገት ሰፊ መልከዓምድርን የሚሸፍንና መላውን አገሪቱን የሚያዳርስ ከሆነ ብዜታዊ ተፅዕኖው ያንኑ ያህል ትልቅ ይሆናል ግብርናን እንዲያገለግል ታስቦ የሚስፋፋው መሠረተልማትም አዚያው በዚያው ከግብርና ውጭ የሆኑ ኢንተርኘራይዞች ልማትን በአጅጉ የሚደግፍ ይሆናል የግብርና ዕድገትንና ኮሜርሻላይዜሽንን ተከትሎ የሚፈጠረው ዕድገትም ከግብርና ውጭ ያሉ ኢንዱስትሪያዊ ኢንተርኘራይዞችን የሚያሳድግ ይሆናል በዚህ አኳኋን የሚፈጠረው የግብርናና ከግብርና ውጭ ያሉ ሴከተሮች ልማታዊ መስተጋብር ደግሞ የኢንዱስትሪ ከምችት ዕድልን ከ የሚያሰፉ ይሆናልለ ስለሆነም ግብርና በሌሎች ሴከተሮች ልማት ላይ የሚኖረው ብዜታዊ ተፅዕኖ በሰፊ መልከዓምድር ላይ በሚካሔድ የግብርናና ያልተማከለ ተጓዳኝ የከተሞች ፈጣን ልማት አማካይነት እንጂ በአንድና ሁለት ትልልቅ ከተሞች ላይ በሚታይ የህዝብ ከምቾት የሚፈጠር አይደለም ይላል ከዚህ የመለስ አገላለጽ ለመገንዘብ እንደሚቻሰው መሠረተሰፊና መልከዓ ምድራዊ ሽፋኑ መላ እገሪቱን የሚያካልል የግብርና ልማት መላውን አገር የሚሸፍንና ፍትሃዊ ሥርጭት ያለው የኢንዱስትሪ ፈጣን ልማትን የሚያስከትለ ይሆናል አንድና ሁለት ትልልቅ ከተሞች በመፍጠር ሳይወሰን የገጠር ከተሞች እንደአንጉዳይ አንዲፈሉ ያስችላል ከዚህም አልፎ በገጠር ከተሞች ሳይቀር የኢንዱስትሪ መከማቸትን የሚያስከትል ይሆናል መለስ የታይዋን የኢንዱስትሪያላይዜሽን ልማት አፈጸጸም በተጨባጭ መላውንየደሴቷንዳርድንበር የሚያካልል እንደነበር ሲገልጽ በመጀመሪያዎቹ ዓመታት የኢንዱስትሪ ልማትን ጨምሮ ሁሉንም ዕድገት የሚያመጣው ዋናው ሞተር የግብርና ዕድገት ነው ቀደም ባሉት ምዕራፎች አንደተመለከትነው ከዚህ አኳያ በታይዋንና በኮሪያ መካከል በጣም ትርጉም ያለው ልዩነት ነበር በታይዋን ግብርና በከፍተኛ ፍጥነት ያድግ ስለነበር በዚህ ፅድገት ሳቢያ ቀልጣፋና ኃይለኛ የተወዳዳሪነት ብቃት ያዳበሩ አነስተኛ ኢንዱስትሪዎች በመላ ደሴቷ ሊስፋፉ በቅተዋል በአገሪቱ የቁጠባ ምጣኔ እጅግ ከፍተኛ ነበር በታይዋን የነበረው ከውጭ የሚገቡ ምርቶችን የመተካት ምዕራፍ ይህን በመሰለ የግብርና ስኬታማ ፈጣን ዕድገት ላይ የተመሠረተ ነበር በማለት ገልፆታል በተጨማሪም በዚሁ ክፍል ግብርናን መሠረት ያደረገው ዕድገት መላውን የደሴቲቱን ግዛት በሚሸፍን ደረጃ ለገጠር ኢንዱስትሪያዊ ልማት ያበረከተውን ሰፊና ጉልህ አስተዋጽዖ በከፍተኛ ፍጥነት የተስፋፋው የገጠር መሠረተልማት በገጠር አነስተኛና መካከለኛ ኢንዱስትሪዎች እንዲስፋፉ ከማድረትም በላይ ይህንኑ በመክተል የገጠር ከተሞች ባልተማከለ አኳኋን እንዲስፋፉ ምቹ ሁኔታ ፈጥሯል ይህን የመሰለው ያልተማከለ የኢንዱስትሪያዊ ልማት ሂደትና የከተሞች መስፋፋት አምራቾች በክርሀርበህ በገጠር ያላቸውን ማኅበራዊ ሀብት መሬት ማኅበራዊ ግንኙነትና የቤተሰብ ጉልበት በመጠቀም የምርት ተቋሞቻቸወን እንዲያስፋፉ አስችሏቸዋል እነዚህ መልካም ዕድሎች የመነሻ ካፒታላቸወና የሥራ ማስኬጃ ወጭያቸው አነስተኛ እንዲሆን ብቻ ሳይሆን ማኅበራዊና ቤተሰባዊ ትስስሮችን ለችግር መፍቻነት እንዲጠቀሙባቸው ያስቻሱ ነበሩ ይህ ሁሉ ተዳምሮ በመላ ደሴቷአነስተኛ የምርት ተቋማት እንደእንጉዳይ ሊፈሉ በቅተዋል ከዚህም በተጨማሪ ተቋማቱ ለግብርና ዕድገት ተፈላጊ የሆነውን ግብዓት በፍጥነት በማቅረብ በግብርና በኩል ለሚቀሰቀሰው ፍላጐት ቀልጣፋ ምላሽ የመስጠትና ተጨማሪ የሥራ ፅድል የመፍጠር ብቃትም ነበራቸው ሚሊዮኖች ከግብርና በመውጣት ግብርና ነከ ወዳልሆኑ የሥራ መስኮች ከመሸጋገራቸው በተጨማሪ በጣም ብዙ አርሶ አደሮች ከግብርና ወጭ ባሉ ተጨማሪ የሥራ ዕድሎች በመታገዝ ገቢያቸውን አንዲደጉሙ አስቸሏቸዋል በዚህ መሠረት በ አካባቢ በገጠር ከግብርና ውጭ ይገኝ የነበረወ የአርሶ አደሮች ተጨማሪ ገቢ ብቻ የነበረ ሲሆን በ ግንይህ አሐዝ ወደ ከፍ ብሏል በማለት ባቀረበው በጥናት የተደገፈ ማስረጃ አመላከቷል ከዚህ የመለስ ጥናታዊ ጽሁፍ የታይዋን ዕድገት መሠረቱ ግብርና ቢሆንም የታይዋን ግብርና መሠረተሰፊ የኢንዱስትሪና በዚህ ላይ የተመሠረቱ ያለተማከሉ ከተሞች ልማትን ያበጥበ ዝቭቤፖዊ ጥፀዕና ለ ሃደገረው ሰመገዘብ ይታሳል ከፍ ሰል በገጠር የአርሶ አደሩን የግብርና ምርታማነት ለማሳደግ ተፈላጊ የነበሩትን ግብዓቶችና አገልግሉቶች ያቀርበ የነበሩት የገጠር ኢንዳስትሪዎችት ካፒታል ከግብርና ወደኢንዱስትሪ ያለማቋረጥ እንዲሸጋገር በር የከፈቱ ነበሩ በመሆኑም የገጠር ኢንዱስትሪ መስፋፋት አዚያው በዚያወ በግብርናና ኢንዳስትሪ መካከል ያለወን የካፒታል ሸግግር ቀልጣፋ በሆነ መንገድ ለመፈጸም ያስቻላል የኢትዮጵያ ኢንዱስትሪያዊ ልማት ቀጣይና ዘላቂ ዕጣ ፈንታ የአቅጣጫውን ፋይዳ ተገንዝቦ በዚሁ ከልብ በመመራት ከብክለት የጸዱ ፋብሪካዎች በአገሪቱ ገጠሮች የሚስፋፋፉበት አንዲሆን ከማድረግ ወይም ካለማድረግጋር በጥብቅ የተያያዘ ነወ ኢንዱስትሪ የገጠርና የከተማ ተብሎ ሊከፈል አይገባም የሚለው በቅጡ ያልተጤጎ አስተሳሰብ ውሃ የማይቋጥር የሚሆነወም ለዚህ ነወ ሺ ጃንግ አንደሚለው የገጠር ኢንዱስትሪ ያልተማከሉ ከተሞችን በማስፋፋት የማታ ማታ ራሱን ወደከተሜነት የሚቀይር አቅጣጫ ነውና። የሠራተኛ ጉልበት ካፒታልና በተወሰነ ደረጃ የመሸመት አቅምያለው ገበሬ በብዛት እየተፈጠረ ያለውም በገጠር ነው ስለሆነም ኢትዮጵያ በገጠር መፍጠር የጀመረችውን ለኢንዱስትሪ ልማት መተማመኛ የሆነ አቅም በአግባቡ ልትጠቀምበትይገባታልአርሶ አደሩን ጨምሮ አገራዊ ባለሀብቶች ለጸጋዎቹ በቀረቡት የገጠር አካባቢዎች በሚካሐዱ የኢንዱስትሪ ልማት ተግባራት ላይ አንዲሰማሩ ማድረግ ይገባል በዚህም የሀብት ፈጠራ ሂደቱን በኢንዱስትሪ ልማት ላይ የተመሠረተ ወደማድረግ መሸጋገር ያስፈልጋል ከዚህ በተጻራሪ በኢትዮጵያ ገጠሮች ኢንዱስትሪ እንደ እንጉዳይ ካልፈላ በስተቀር የግብርና ምርቱን አሳድጐ ይህንኑ እየሸጠ ገንዘብ ማከማቸት የጀመረው አርሶ አደር የራሱን አገር ሳይሆን የቻይናን ኢንዱስትሪያዊ ምርት ሲሸምት የሚመሽበት ይሆናል ሺ ቼንግ ከገለጻቸው ሁለት አማራጮች መካከል በቻይና ከተፈጠረለት የገጠር ኢንዱስትሪ መልካም ዕድል ይልቅ የተደቀነበትን ፈተና ለመገነንጨት ይገደዳል በኢትዮጵያ ይህን አደጋ ተገንዝቦ ለገጠር ኢንዱስትሪ መስፋፋት ትኩረት የማይሰጥ አቅጣጫ መቼም ቢሆንአገራዊ የኢንዱስትሪ ልማትንአውንሊያደርግ አይችልምይህ በተዘነጋበትና በተሳሳተ የመማለል አቅጣጫ የቱንም ያህል የውጭ ካፒታል ወደኢትዮጵያ ቢፈስ የኢንዱስትሪ ልማትን በሩቁ ካልሆነ በስተቀር በቅርቡ መመልከት አይቻልም ወደባንግላዴሽ የጐረፉ የቱርከና የእንግለዝ ባለሀብቶች ባንግላዴሽን ወደኢኮኖሚ ከፍታ አንዳላወጧት ሁሉ ከባንግላዴሽ የሸሹ የውጭ ባለሀብቶች ኢትዮጵያንም ወደልማት ማማ ሲያወጧተ አይተሉምና ይህ ጉዳይ የዛሬና የቅርብ ርቀት አገራዊ ፈተና አንዲሆን የሚያደርገው ሌላም ብዙ ነገር ማንሳት ይቻላል ግብርና መሻሻል ባሳየበት በዚህ አገራዊ የትንሳኤ ዘመን ከገጠር ወደከተማ የሚፈልሰውን የሰው ኃይል በየአቅራቢያው መምጠጥ የሚትል ኢንዱስትሪ ካልተስፋፋ በስተቀር የዚህ የሰው ኃይል ፅጣ ፈንታ በትልልቅ ከተሞች የተከማቸ ሥራ አጥ መሆን ይጀምራል ስለዚህም በኢትዮጵያ ገጠሮች ኢንዱስትሪ እንዲሰፋፋ በማድረግ ይህን ወደተልልቅ ከተሞች ሲጐርፍ የሚቸል ኃይል በየአካባቢው ማስቀረት ይገባል ኢንዱስትሪ በገጠር እንዲስፋፋ የማድረግ ጉዳይ ያልተማከለ ስምሪትና ርብርብን ይጠይቃልያልተማከለው የኢንዱስትሪ ልማት በየአካባቢው የህዝብ ሰፊ ተነሳሽነት አንዲኖር ያደርጋል በአንጻሩ የተማከለውና በትልልቅ ከተሞች ላይ የሚታጠረው የኢንዱስትሪ ልማት ከባቢያዊ ተነሳሸነትን በመገደብ ዕድገቱ የሚፈለገውን ያህል እንዳይሆን ያደርጋል የቻይናና የቬትናምን ልምድ በንጽጽር የሚተነትነው ከሪስ ብራማል ይህን በማስመልከት ቻይና ከ በኋላ ባለወ የምሥራቅ አስያ ማዕቀፍ የገጠር ኢንዱስትሪን በማስፋፋት ያስመዘገበችው ስኬት ከሼትናም ወድቀት ጋር ተነጻጽሮ ሊታይ የሚችል ነው እንደሚታወቀው ቻይናና ቬትናም በተመሳሳይ ቅኝት ደረጃ በደረጃ የሚካሔደውን ክህህ የሸግግር ፖሊሲ የመረጡ አገሮችነበሩ ይሀዓንአንጅቬትናም የተከተለችው የኢንዱሰትሪ ፖሊሲ አጅግየተማከለ ነበር አብዛኛው የኢንዱስትሪ ምርት በተማከለ አቅድ ከመመራቱ በተጨማሪ በገጠር ከሚካሔድ የማዕድን ቁፋሮ በተጓዳኝ የሚካሐድና በከተሞች የታጠረ ነበር የገጠር ኢንዱስትሪም ደብዛው አልነበረም በዚህ ምክንያተ በሽግግሩ ዋዜማ ላይ የነበረው የቬትናም የገጠር ኢንዱስትሪ መሠረት በጣም ደካማ ሰለሆነም ደግሞ የዎቹ የልማት ስትራቴጂዋ ተፈላጊውን ፈጣን ዕድገት መቀስቀስ የተሳነው ሊሆን ተገደደ ይህም በቬትናም ውስጥ እየሠሩ የመማርን ሂደት በእጅጉ በመገደብ ፈጣን የገጠር ኢንዱስትሪያላይዜሽን እውን አንዳይሆን አደረገ ይላል ስለሆነም ልማታዊ መንግሥታት ኢንዱስትሪን በመገንባት ረገድ የሚኖራቸወን ስኬት ወይም ውድቀት ከሚወስኑ ቁልፍ ጉዳዮች አንዱ ባልተማከለ አቅጣጫ የሚስፋፋ የገጠር ኢንዱስትሪ ነው ከዚህ በተለየ ሁኔታ የተማከለ የኢንዱስትሪ ልማት አቅጣጫ በሚከተሉ አገሮች ወደከተሞች የሚፈልሰው ማኅበራዊ ኃይል በትልልቅ ከተሞች የተከማቸ ሥሯ አጥ ለመሆን ይገደዳል ይህ በብዙ የደቡብ አሜሪካና የደቡብ ምሥራቅ አስያ አገሮች በግልጽ የታየ ነው በነታይላንድ ከእድሜ በታተ የሆኑ እድግ በፊ ቁጥር ያላተው ሴተ ልዶተን ጨምሮ ዝመት አዳሪነት አንዲስፋፋ ከዚህም ጋር የወሲብ ንግድ አንድ ማኅበራዊ ጉድፍ ሆኖ አንዲወጣ ያደረገውም ይኸው ነወ የኢተዮጵያ የዕድገት ፈለግ በገጠርና ግብርና ኢንዱስትሪ ተመጋጋቢ ልማትላይ እንጅ የቱላሎንኮን ዩኒቨርሲቲ ተመራማሪ በሆኑትዶከተር ኒቴት ቲናኩል መረጃ መሠረት ከ ሚሊዮን በላይ የወሲብ ሠራተኞቶን ኣዐዘህ ባመረተው በታይላንድና መሰሎቿ አቅጣጫ የተቃኘ እንዳይሆን ከባድ ትግል ሲካሔድ የቆየው ከዚህ ሁሉ በመነሳት ነወ በአነዚህ አገሮች የታየውን መሰል ማኅበራዊ ጉድፍና መሠረታዊ ቸግር ለመቅረፍ ይቻል ዘንድ ገበሬዎች ከገጠር መፍለስ ሲጀምሩ አካባቢያቸውን ሳይለቁ በአቅራቢያቸው እንዲከትሙማድረግይገባልይህም አከታተምየገጠር መሸታ ቤቶችንሳይሆን ኢንዱስትሪን መሠረትያደረገ እንዲሆን መደረግ አለበትለዚህ ዓይነቱ ልማታዊ አከታተም የሚያበቃቸው መሠረታዊና ሳይንሳዊ አቅጣጫ ደግሞ በገጠር የኢንዱስትሪ ልማትን ማስፋፋት ነው ሌላው ቀርቶ ከአሁኑ የራሳችንተጨባጭ ሁኔታ በመነሳት ሊረጋገጥ የሚችል ነው በየከልሉ ትምሕርት ጨርሰው በገጠር ውስጥ ሥራ ፈትተው የተቀመጡ ወጣት ወንዶችና ሴቶች የሚያነሥትን የልማትና የእኩል ተጠቃሚነት ጥያቄ በትከከል ለመመለስ የሚቻለወ በአንድ በኩል የገጠር ኢንዱስትሪ ልማትን በሌላ በኩል ደግሞ በአነስተኛው አርሶ አደር ማሳ ላይ የሚካሔድ መጠነ ሰፊ የአትክልትና ፍራፍሬ የደንና የአንስሳት ሀብት እንዲሁም የመስኖ ልማትን በማስፋፋት ነው ስለሆነም የገጠር ኢንዳስትሪ ልማትን ዘንግቶ ወይም ይህንኑ በማጣጣል በተለይ ደግሞ በውጭ ካፒታልና በኢንዱስትሪ ፓርኮች አምልኮ ላይ የተመሠረተ የኢንዱስትሪ ልማት አቅጣጫ መከተል ተፈላጊውን ዘላቂና አስተማማኝ የአገር ለማት እንደማያመጣ በጥብቅ መገንዘብ ያስፈልጋል አገራዊ ባለሀብት የመገንባትና የውጭ ባለሀብትን በብቃት የመምራት ፈተናዎች የተፋጠነ አገራዊ ልማት ለማምጣት ሲታሰብ ይህንኑ ከማሳካት አኳያ ቁልፍ ሜና የሚጫወቱ ኃይሎችን በትከክል መለየትና ሚናቸውን በብቃት አንዲጫወቱ ማድረግ ያሻል በኢትዮጵያ ከዚህ እኳያ በጣም ጥሩ ሊባል የሚችል የልማት አቅሞችን የመለየት ሥራ ተከናወኗልመንግሥት ህዝብአገራዊ ባለሀብቶችና ምሁራን አስተማማኝ የለውጥ አቅሞች እንደሆኑ ተለይተዋል አነዚህ ተወደደም ተጠላምየኢትዮጵያዘላቂ ለማት መተማመኛ አቅሞች ናቸው ከእነዚህ በተጨማሪና በደጋፊነት ደግሞ የተመረጠ የውጭ ካፒታል አሁን አሁን በቁልምጫ ስሙ የውጭ ቀጥተኛ ኢንቨስትመት ተብሎ ይጠራል አንድ የልማት አጋር ሆኖ ይወሰዳል በመሆኑም አነዚህ አስተማማኝና ደጋፊ ኃይሎች ስኬታማ ይሆኑ ዘንድ ምቹ ሁኔታ ሊፈጠርላቸው ይገባል እነዚህ የልማት ኃይሎች በተለይ ደግሞ የአገር ውስጥና የውጭ ካፒታል ሰአገራችን ዕድገት የሚበጅ ሚና ይጫወቱ ዘንድ ግን በአጠቃላይ ስለካፒታል በተለይ ደግሞ ስለውጭ ካፒታል ምንነት የጋራ መግባባት ይዞ መጀመር ተገቢ ይሆናል። በውጭ ተቋማት ተቀጥረው የሠሩ የአገር ልጆች ለሥራ ያላቸው አመለካከት እንዲሻሻል እጅና አአምሮዋቸው እንዲፍታታ በማድረግ የሥራ ዲስፕለንም ያስተምራል ከአገር ውስጥ ኩባንያዎች ጋር በሽርከና በሚሰራበት ጊዜ ደግሞ አነሰም በዛም ልምድ ያካፍላል በተለይ ደግሞ የእኛ ሰዎችና ተቋማት ቴከኖሎጂ ለመማር ትጋቱ ካላቸው የእውቀት ሽግግር ምንጭ ሆኖ ሊያገለግል ይችላል በራሱ መልካም ፈቃድ የሚያሸጋግረው የተሟላ ቴክኖሎጂ ባይኖርም በአንድ ወይም በሌላ መንገድ ሽግግሩ አንዲፈጸም ማድረግ ከተቻለ ለቴክኖሎጅ ልማት በር ሊከፍት ይችላል ይህም ሆኖ የላይኞቹ ጠቀሜታዎች የሳንቲሙ አንድ ገጽታ እንጂ ብቸኛ ገጽታዎች አኣይደሱም የውጪው ባለሀብት ይዞዋቸው የሚመጣ ብዙ ደካማ ጐኖች ወይም አደጋዎችም አሉይህንኢኤኢ ከ ጀምሮየነበሩ የሠራተኛ ንቅናቄዎችን በዝርዝርያጠናቸው ቢቨርሲ ጄ ሲልቨር በሠራተኛው ንቅናቄ ዘንድ ስለሚታየው መዳከም ከሚቀርቡ የተለመዱ ትንታኔዎች አንዱ በሃያኛው ከፍለዘመን አጅግ ፈጣን ተነቃናዊ ሃ የሆነው ካፒታል በዓለም ደረጃ ሁሉም ላብአደሮች አንዲፎካከሩ የሚያስገድድበት አንድ ዓለማዊ የጉልበት ገበያ መፍጠሩ ነው ድንበር ዘለል ኩባንያዎች የምርት ተግባርን ከአንዱ የዓለም ግማሽ ወደሌላው በቅጽበት በማዛወር ወይም እዛውረዋለሰሁ ብሎ በማስፈራራት አጅግ ሰፊ ቁጥር ያላቸው ላብ አደሮች ጉልበታቸውን በርካሽ ሸጠው ለማደር እርስ በርስ እንዲፎካከሩ ጫና ያደርጋሉ በዚህ ምከንያት የሠራተኛው የመደራደር አቅም ቀንሶ በዓለም አቀፍ ደረጃ ከሥራና ከከፍያ አኳያ ወደታች አየወረዱድ መፎካከር ጸጸር የከፎ ቬክ ተቀስቅሷልሹ ትላለችከዚህ የሲልቨር አገላለጽ በመነሳት ስለውጭው ባለሀብት ወይም ካፒታል ብዙ ማለት ይቻላል ስለተነቃናዊቂነቱ የምርት ተቋማትን ትርፍ ወደሚያገኝበት ቦታ በቅጽበተ የሚያዛወር ስለመሆኑ ሉዓላዊ መንግሥታትን የሚያስፈራራ ስለመሆኑ ሠራተኞችን በዝቅተኛ ምንዳ ለመመዝበር ሳይተኛ የሚያድር ስለመሆኑ በዘመነ ግሎባላይዜሽን የሠራተኛው ዕጣ ፈንታ ወደታች እየወረዱ መወዳደር ስለመሆነ በአጠቃላይ የውጭ ካፒታልን ድክመተ ወይም እርሱን ተክትለው ስለሚመጡ አደጋዎች ብዙ ነገሮችን በግልጽ ማስቀመጥ ይቻላል የውጪው ባለሀብት ዘላን ባሕርይ ያለው መሆኑ ቀዳሚ ድክመቱ ነው በብዙ አጋጣሚዎች እንደታየው በተሰማራባቸው አገሮች ላይ ትንሽ ችግር ካጋጠመ በመጣበት ፍጥነት ይወጣል ሲወጣም ካፒታሉን ጠራርጐ በመውጣት የአገራቱን ቀውስ ያባብሳል ይህ ባሕርይው የውጭውን ባለሀብት አስተማማኝ የልማትአጋር እንዳይሆንያደርገዋል በሌላ በኩል የውጪው ባለሀብት ካፒታልና የውጭ ምንዛሪ ይዞ የሚመጣ ቢሆንም አብዛኛውን ጊዜ ትንሽ ገንዘብ አስገብቶ ከፍተኛ መጠን ያለው ገንዘብ ወደአገሩ የሚመልስበትን የስምሪት ቦታ ይመርጣልበትንሸ ኢንቨስተመንት ከፍተኛ ትርፍ የሚያጋብስበትን ዐኳ ሃርህበ ከ ከፎይኪዚክ በሃይፎፀከከይቧ እንደማዕድን ዓይነት የስምሪት መስከ መምረጡ ይህን የሚያረጋግጥ ነው የተራቀቀ ቴከኖሎጂ አምጥቶ ከመሥሯት ይልቅ በአገሩ ለዘመናት የተጠቀመባቸውን ነገር ግን ደግሞ የጉልበት ዋጋ በመናሩ ተወዳዳሪ መሆን ያልቻሉ መሣሪያዎቹን አድሶና ቀለም ቀብቶ መጠቀም ይመርጣልይህ ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ወደ ኢትዮጵያ የሚመጡ ፋብሪካዎችን በመመልከት ሊረጋገጥ የሚችል ነው የውጭ ካፒታል ቴክኖሎጂን የማጋራት ፍላጐት ባሕልና ሥነልቦናምእጅግ ደካማ ነውየተራቀቀውንና በከፍተኛ ምስጢርነት የሚጠብቀውን ቴከኖሎጂ መቼም ቢሆን በቀላሉ ያካፍላል ተብሎ አይታሰብም ሌላው ቀርቶ ዘመን የሻረውን ቴከኖሎጂ ጭምር ምስጢር በማድረግ የትርፍ ምንጭ አድርገ» ሊጠቀምበት ከቻለ ይህን ከማድረግ ዓይኑን አያሸም በዚህ ምከንያት የውጭ ካፒታል በግዥ በማስገደድ ከአርሱ ፈቃድ ውጭ በመኮረጅ ወይም በፖልሰን አገላለጽ ቻይናዎች አደረጉት በሚለው የቴከኖሎጂ ስርቆት ካልሆነ በስተቀር በራሱ መልካም ፈቃድ ቴከኖሎጅ ያካፍላል ተብሎ በሰፊወ አይጠበቅም የውጭ ካፒታል አብዛኛውን ጊዜ ወደአንድ አገር ገንዘብ የሚያሰገባው አንዴ ወይም ሁለቴ ብቻ ሲሆን ትርፉን ግን በየዓመቱ ወደአገሩ ያሸጋግራል ከሚያስገባው ይልቅ የሚያስወጣው የውጭ ምንዛሪ እየበዛ መሔዱ በብዙ አገሮች ታሪከ በግልጽ የታየ ነው ይህ በዛሬዋ ኢትዮጵያም በግልጽ የሚታይ ሆኗል የውጭ ካፒታል ይዞት ከመጣው የውጭ ምንዛሬ ከአገር የሚያስወጣው መብለጥ ጀምሯል በዚህ ላይ አንደ ኢትዮጵያ በሠላሳ ሰባ የብድር አቅርቦት ፖሊሲ የሚያስተናግደው አዛኝና ሩህሩህ መንግሥት ሲያገኝ ደግሞ የውጭው ባለሀብት ከአገሬው ሰውም በላይ ተጠቃሚ የሚሆንበት ሁኔታ ይፈጠራል ባለው የገንዘብ ኃይል ምርጥ ሙያተኞችን በመቅጠር ጥራት ያለው ፕሮጄክት የማዘጋጀት ብቃት የሚኖረው እርሱ ዘንድ ነውና በርግጥም ዋናው የፖሊሲ ተጠቃሚ መሆንይትላል በዚህ ላይ በየመሥሪያ ቤቱፈረንጅ አምላኪ ሰዎች ሲኖሩ የአገሬው ዜጋ ይበልጥ ወደዳር መገፋት ይጀምራል ከዚህ አኳያሲታይ ማንኛውም የውጭ ካፒታል ወደአንድ አገር ስለመጣ ብቻ ተፈላጊው ኢኮኖሚያዊ ጥቅም ይገኛል ማለት አይደለም የተሻለ ጥቅም የሚያስገኙ የውጭ ባለሀብቶች አንደሚኖሩት ሁሉ የባሰ ጉዳት የሚያስከትሉ የውጭ ባለሀብቶችም አሉ እነዚህ ከኢኮኖሚ አኳያ ሊታዩ የሚችሉ ጉዳትና ጥቅሞች ናቸው በፖለቲካው መስክ ተጨማሪ ጉዳቶች የሚያስከትል መሆኑ ደግሞ ችግሩን የሚያባብስ ነው የውጭ ካፒታል የተደራጀ የሠራተኛ እንቅስቃሴ የሚጠላና የሚፈራ ስለዚህም የአገሬው ሠራተኛ ተደራጅቶ አንዳይደራደረው ባለ በሌለ አቅሙ የሚያደናቅፍ መሆኑ የመጀመሪያው ፖለቲካዊ ጉዳት ነው በምዕራቡ ዓለም የተፈጠረው ካፒታል የራሱን አገር ለቆ ወደ እስያና ደቡብ አሜሪካ ከተሰደደባቸው ምክንያቶች አንዱና ዋናው ለተደራጀ የሠራተኛ ኃይል ያለው ጥላቻና ፍርሀት ነው ሠራተኛው ለመብትና ጥቅሙ የሚያካሂደው ትግል የተደራጀና ጠንካራ በሆነ ቁጥር ባለሀብቱ ትርፉን ለማጋራት መገደዱ አይቀሬ ነውይሁንና ከምንም ነገር በላይ ከፍተኛ ትርፍ ለማግኘት የሚሻው ባለሀብት የትርፍ ክፍፍል የሚባል ጉዳይን በእጅጉ ይጠላዋል ትርፉን ከሠራተኞቹ ጋር ከመካፈል ይልቅ አገሩን ለቆ መሰደድን የመረጠው ከዚህ በመነሳት ነው በመሆኑም የአገሩን የተደራጀ የሠራተኛ ንቅናቄ ፈርቶ የተሰደደ ካፒታል በደረሰበት አገር ሁሉ ሠራተኛው አንዳይደራጅ ባለ በሌለ አቅሙ ይረባረባል ከራሱ አልፎ መንግሥት የሠራተኞችን የመደራጀትና ለመብትና ጥቅማቸው የመደራደር እንቅስቃሴ እንዳይደግፍ ከፍተኛ ተፅፅኖ ያደርጋል ይህ የሁሉንም ህዝብ በተለይ ደግሞ ዝቅተኛ ገቢ ያላቸውን የአርሶ አደርና ሠራተኛ ማኅበረሰቦች ተጠቃሚነት ለማስፋት አልሞ ለሚሠራ ልማታዊመንግሥት ከባድ ፈተና ነው መንግሥት ለራሱ አገር ህዝቦች ጠንካራ ወገናዊነት ኖሮት ይህንኑ በሚያወጣቸው ሕጐችና ጥብቅ አፈጸጸም ካላረጋገጠ በተለይ ደግሞ ባለሥልጣናቱና ሲቪል ሰርቪሱ ከፈረንጅ አምላኪነት ፀድተው ህዝብን በማገልገል ቅኝት የሚንቀሳቀሱ ካልሆኑ በስተቀር በአርግጥም ከባድ ፖለቲካዊ ፈተና መሆኑ አይቀርም የውጭ ካፒታል ወደአንድ አገር አንደመንጋ በሚፈስበት ጊዜ የመንግሥታት ሉዐላዊ ሥልጣን መሸርሸር የሚጀምር መሆኑም ሌላው ከባድፈተናና አደጋ ነውይህን በማስመልክት ሲልቨር በመስኩ ብዙ የጻፉ ምሁራንን ዋቢ በማድረግ እጅግ ፈጣን ተነቃናቂ የሆነው ካፒታል የመንግሥታቱንሉዐላዊሥልጣንበማያከራክር አኳኋንአዳክሞታል መንግሥታት በተዳከሙና የካፒታልን ፍሰት መቆጣጠር በተሳናቸው ቁጥር ደግሞ የድጐማ ነሄርደ መንግሥቱን በእኛ አገር ሁኔታ ልማታዊ መንግሥቱን መልካም ባሕርይና እውነተኛ ዴሞክራሲ ጨምሮ የዜጐቻቸውን የኑሮ ሁኔታ የማሻሻልና የሠራተኞችን መብቶች የማስከበር ችሎታቸውን ያጣሉትላለቶ ልማታዊ መንግሥታት በግሎባላይዜሽን ማዕቀፍ የሚከሰቱ አደጋዎችን ቀንሰው የህዝባቸውን ተጠቃሚነት ለማስፋት ይችሉ ዘንድ ጠንካራ መንግሥታት መሆንአንዳለባቸው አያከራከርም በአንጸሩ የውጭ ካፒታል የሚመራበት ርዕዮት ሊበራል ከመሆኑ ጋር ተያይዞ በገባበት አገር ሁሉ መንግሥት ደካማና ማንንም የመቆጣጠር አቅም የሌለው እንዲሆን ይፈልጋል የመንግሥትን መዳከም ለማረጋገጥም ሳይተኛ ያድራል በተጨማሪም ትልቁ የኢኮኖሚ ግቡ ገንዘብ ያለአንዳች ቁጥጥር መግባት መውጣቱን ማረጋገጥ በመሆኑ የሉዓላዊ መንግሥታት ካፒታልን የመቆጣጠር አቅም አንዲዳከም ለማድረግ ከቶም ሳይቦዝን ይሠራል በመሆኑም በሩ ሁሉ ለውጭ ካፒታል ተበረጋግዶ ሲከፈት ልማታዊ መንግሥታት የቆሙለትን ዓላማ በጥብቅ ሰማስፈጸም ያላቸው አቅም በተነጻጻሪ መዳከም ይጀምራል። በተለይ ደግሞ የግሉ ሴክተር በኢንዱስትሪያዊ ስምሪት ሂደቱ የሚያጋጥሙትን ተግዳሮቶች ለመፍታት የሚያግዝ መንቀሳቀሻ ገንዘብ በተገቢው መጠንና ቀጣይነት ማቅረብ ያስፈልጋል በታሪከ ይህን የመሰለውን ልማታዊ ፋይናንስ በትክክለኛ ምንጭ ላይ ተመሥርቶ ከማሰባሰብና ከመጠቀም አኳያከልማታዊመንግሥት የተሻለ ኃይል አንደሌለ ታይቷል በኮሪያ ልማታዊ ሂደት ልማታዊ መንግሥቱና ፋይናንስ የነበራቸውን ጠንካራ ትስስር መነሻ በማድረግ የጻፈው ጁንግ ኤን ዉ ኮሪያውያንበዎቹያገኙትን ልግስና የተሞላበት የሁለትዮሽ የአርዳታ ገንዘብ የመንግሥት ጠንካራ ማኅበራዊ መሠረት ለመፍጠር ተጠቅመውበታልእያደር ደግሞ ከብዙ ለጋሾች እሀ የሚገኘውን ገንዘብ የተለጠጡ የልማት ፕሮጀከቶችን ለመገንባት አውለውታል ከዚህ በመነሳት የኢንቨስትመንት ምንጮች ከባድ የፖለቲካ አንድምታ እንዳላቸው ተረጋግጧል በኮሪያ ለልማት የዋለው ካፒታል ምንጩ ከውስጥም ይሁን ከውጭ የመንግሥትን ሜና የማጐልበት ውጤት ነበረው በላቲን አሜሪካ አገሮች ግን ዋናው የኢንቨስትመንት ፋይናንስ ምንጭ ሁሌምቢሆንየራሳቸውን የኢንቨስትመንትና የገበያ ግቦች ለማሳካት የሚያልሙትድንበር የሰሽ ኩባንያዎች ወይም የውጭ ካፒታል ነበሩ በዚህ የተነሳ የውጭ ካፒታል መንግሥትን በጐንማለፉ ሳያንስ የመንግሥትን አግር ቀፍድዶ የሚይዝ ከባድ የአገር ውስጥ ተዋናይ ወደመሆን ተሸጋገረ በአንጻሩ ኮሪያ የተከተለችው አቅጣጫ ከዚህ የተለየስለነበር በአንድ በኩል የመንግሥትን አቅም ሲገነባ በሌላ በኩል ደግሞ የውጭ ኃይሎችንየፖሊሲ አቅጣጫ የሚያዳከም ሊሆን ቻሰ ኮሪያና ታይዋን ከጥገኝነት ሲላቀቁ የቻሉት በዚህ አቅጣጫ ነው ይላል በታሪካዊንጽጽር ላይ ከተመሠረተው ከዚህ የጁንግ አገለላጽ በመነሳት አንድ ለልማት ቆርጦ የተነሳ መንግሥት ሰግሱ ሴከተርምሆነ ለመንግሥታዊ ኢንቨስትመንት የሚያስፈልገውን ገንዘብ ከየትኛው ምንጭ የሚያሰባስብና በትከክል የሚጠቅምበት መሆኑ ፈጣን ልማት የማምጣትን ሆነ አገራዊ ነጻነትን የማረጋገጥ ጉዳይን የሚወስን ነው በሁለትዮሽ ወይም በበርካታ አገሮች መካከል ባለ የትብብር ስምምነት የተገኘውን ፋይናንስ በደጋፊነት ተመልከቶ ለአገራዊ ልማት የሚያውል መንግሥት አገሩን ከጥገኝነት እያላቀቀ ለማልማትና ለመገንባት አይቸገርምበአንጻሩ አንደላቲን አሜሪካ አገሮች የውጭ ካፒታልን ዋናው መተማመኛያደረገና በውጭ ካፒታል ላይ ቁጥጥር የማያደርግ መንግሥት ራሱን የድንበር የለሽ ኩባንያዎች ተላላኪ ወደማድረግ ያመራል ይህ ከልማታዊ ፋይናንስ ከምችትና ስምሪት አኳያ ሊወሰድ የሚችልና የሚገባው ቀዳሚ ትምሕርት ነው ገንዘብ ከየትም ይምጣ በሚል ቅኝት ይህንም ያንንም አየለመኑና አያባበሉ ክማደር ይልቅ የራስንአገራዊ የፋይናንስ ምንጮች መፍጠርና ማጐልበት አማራጭ የማይኖረው በዚህ የተነሳ ነው ይህ መሠረታዊ ጉዳይ አንደተጠበቀ ሆኖ ይህንኑ ፋይናንስ በማኑፋከቸሪንግላይ በተለይ አገራዊ ኢንዱስትሪያዊ ባለሀብት ለመፍጠር መጠቀምም ዓይነተኛ ጉዳይ ይሆናል ይህን በማስመልከት ጁንግ የኮሪያ መንግሥት ከዓለምአቀፍ የገንዘብ ተቋማት ያጋጠመውን ተቃውሞ ችላ በማለት የፋይናንስ ስምሪቱ ወደከባድ ኢንዱስትሪ ዘርፍ ያጋደለ አንዲሆን አድርጓል ለዘርፉ በፖሊሲ ብድር በዝቅተኛ የወለድ ምጣኔና በሌሎ መልኮች በሚሰጥ ማትጊያ አገራዊ የልማት አቅጣጫውን ተከትለው የሚሔዱ ኢንቨስትመንቶች የሚገጥሟቸውንፈተናዎችና ኪሳራዎች ለመጋራት በሚያስችል ደረጃ ጣልቃ ገብቷል በዚህም የመንግሥት ዋናው ትኩረት የረዥም ጊዜ ቅኝትያለውና አለም አቀፍ ተወዳዳሪነትንና ኢንዱስትሪያዊ ትራንስፎርሜሽንን ማረጋገጥ መሆኑን አሳይቷል ረጅም የማበቢያ ጊዜ ባላቸው ትልልቅ ፕሮጀክቶቸ ላይ ለመሰማራት የሚደረግ ጥረት በተለይ ደግሞ ወደፊት በእነዚህ ኢንዱስትሪዎች ለሚመረቱ ምርቶች የሚኖረው ገበያ አጠራጣሪ በሆነበት ጊዜ ሁሉ መንግሥት ኪሳራን ለመጋራትና ድጐማ ለመስጠት የማይፈቅድ ከሆነ የግሉ ሴክተር በእነዚህ መስኮች ኢንቨስት ሰሜድረግ መግባቱ አጠያያቂ መሆኑ አይቀርም ይላል ከዚህ መሠረተሀሳብ በመነሳት ገበያው ባልለማባቸው ድሃና ኋላቀር ማኅበረሰቦች አገራዊ ባለሀብቱ ከመንግሥት የቅርብ ድጋፍ ውጭ ወደኢንዱሰትሪ ለመሰማራት አንደሚቸገር ለመገንዘብ ይቻላል ስለዚህም ባለሀብቱ በዚህ የስምሪት ሂደት ከመጀመሪያው አንስቶ በሚሰጠው ሁሉን አቀፍ ድጋፍ አቅሙን መገንባት ካልተቻለ በስተቀር የተወዳዳሪነት ብቃት ያለው አገራዊ ኢንዱስትሪያዊ ካፒታል መፍጠር አይቻልም የብድርአቅርቦት ትንሽ ብቻ ሳይሆን በከፍተኛ ወለድ ላይ የተመሠረተ በሚሆንበት አገር ከኢንዱስትሪ ይልቅ ሌሎች በጣም አትራፊ መስኮች ቅድሚያ ይወስዳሉ አገልግሎት በተለይ ደግሞ የአስመጭነት ንግድና ሪል ስቴት ማስፋፋት በአንፃራዊነት በቀላሱ ብዙ ትርፍ የሚዛቅባቸው መስኮች ይሆናሉ ባለሀብቱም በኢንዱስትሪ ከመሰማራት ይልቅ ሪል ስቴትና ንግድን ይበልጥ አዋጭ አድርጐ በመመልከት እነዚህን አትራፊ መስኮች ተቆጣጥሮ ለግምት የሚያስቸግር ትርፍ እየሰበሰበ መኖርን ይመርጣል በመሆኑም ኢንዱስትሪን በፍጥነት ማልማት ካስፈለገ ለልማቱ የሚያስፈልገው ብድር በተመጣጣኝ ወለድ ሊቀርብ ይገባዋል የአገር ውስጥ ባለሀብቱ የሚደርስበትን ኪሳራ ለተወሰነ ጊዜ እስከመጋራት ድረስ በሚሔድ ድጋፍ ጭምር አቅሙን በዘላቂነት መገንባትና ተወዳዳሪ መሆን መቻሉን ማረጋገጥ ይገባል ይህም በኢንዱስትሪ መስክ የተሰማራው የግል ባለሀብት ለዘሳሰም በመንግሥት ጀርባ ላይ የታዘለ ሸከም አንዳይሆን በሚያደርግ ቅኝት ሊፈጸም ይገባዋል ለልማትተነስቻለሁ የሚሉ አገሮችንከሚያጋጥሟቸው ከባድ ፈተናዎች መካከል አንዱ ጤናማና አስተማማኝ የፋይናንስ ምንጮች መፍጠርና የተስተካከለ የፋይናንሰ ሰምሪት መኖሩን ማረጋገጥ እንደሆነ ከዚህ ለመገንዘብ ይቻላል። የሩቁን ትተን የቻይናን የካፒታል ከምችት ሂደት በማየት ብቻ ይህን ማረጋገጥ ይቻላል ቻይና ከዎቹ መጨረሻ ጀምሮ ባካሔደችው ሪፎርም ከምንም ነገር በፊት ያደረገቸው ሕይወቱ በአነስተኛ ማሳ ላይ የተመሠረተውን የአርሶ አደሯን ጉልበት በሰፊው ማንቀሳቀስ ነበር ቻይና በወቅቱ ወደአንድ ቢሊዮን ይጠጋ ከነበረወ የአገሪቱ ህዝብ በመቶያህል የነበረውን የገጠር ህዝቧን በማንቀሳቀስ አፍሪካ በብድርና ምጽዋት ያላገኘተውን በትሪሊየኖች የሚቆጠር ፋይናንስ ለማከማቸት በቅታለች ይህን በቀላል ስሌት ለመመልከት በወቅቱ ስምንት መቶ ሚሊዮን ያህል ከሚሆነው ህዝቧ ሁለት ሦስተኛ ያህሉ የገጠር ነዋሪ በነበረችው ቻይና ገበሬው በየቀኑ አንድ አንድ የቻይና ብርዩዋን የሚያስገኝ ልማት ቢያካሂድ በየቀኑ ግማሽ ቢሊዮን ተጨማሪ ካፒታል ወይም በዓመት ለስምሪት ዝግጁ የሆነ ወደሁለት መቶ ቢሊዮን የቻይና ዩዋን ካፒታል ይፈጥራል ይህም ቻይና በወቅቱ በነበራት የምንዛሬ ተመጎ ሲሠላ በዓመት ከሠላሳ ቢሊዮን ዶላር በላይ መሆኑ ነው በቀን የሁለት ብር የምርታማነት ጭማሪ ቢያመጣ ደግሞ አጠቃላይ ወጤቱ በእጥፍ ያድጋል በቻይና በመጀመሪያዎቹ አሥር ዓመታት ብቻ የግብርና ምርታማነት በሦስት አጥፍ አድገ» ነበር ይህ በራሱ ቻይና ጉልበትን በማንቀሳቀስ ብቻ ከገንዘብም አልፎ አጅግ ከፍተኛ ልማታዊ አቅም እንደገነባች የሚያሳይ ነው ቻይና በሃያኛው ከፍለ ዘመን መጨረሻ ከሌሎች ያልበለጸጉ አገሮች ተለይታ ወደፊት እንድትራመድ ያደረጋት መነሻም ይኸወ በገጠር የተፈጠረ ካፒታል ነበር አሪጊ ይህን የመሰለው የካፒታል ክምችት በቻይና ብቻ ሳይሆን ቀደም ሲል በጃፓን በኋላም በኮሪያና በታይዋን የተፈጸመ ነበር ነገር ግን እነዚህ አገሮች ይህን ለማድረግ የቻሉት በቅድሚያ በሥርነቀል የመሬት ከፍፍል የአርሶ አደሩን ነጻነት ለማረጋገጥ በመቻላቸው ነበር በአንጻሩ ሥርነቀል የመሬት ከፍፍል ባለማካሔዳቸወ የአገራቸውን አርሶ አደር ከከፊል ጭሰኝነት ማላቀቅ የተሳናቸው አንደማሌዥያ ኢንዶኔዥያ ፊሊፕንስ ታይላንድና ሕንድ የመሳሰሉ አገሮች ደግሞ የመጀመሪያ ደረጃ የካፒታል ከምችትን በተሟላ ደረጃ ለመፈጸም ባለመቻላቸው ልማታቸውን ትንሽ ከማንፏቀቅ አልፈው የበለጸገ ኢንዱስትሪያዊ ሕብረተሰብ ለመገንባት ሳይቸሉ ቀርተዋል በመሆኑም በአንድ ወይም በሌላ መንገድ የመጀመሪያ ደረጃ የካፒታል ክምችት አንድ ገጽታ የሆነውን አጅግ ግዙፍ ፋይናንሳዊ አቅምመገንባት የኢንዱስትሪ ልማትን ለመጀመር የማይታለፍ ቅድመ ሁኔታ ነው በገጠር በአነስተኛ ማሳ ላይ ተሰማርቶ የሚገኝ በተነጻጻሪ ሰፋ ያለና በማያቋርጥ ሁኔታ ምርታማነቱን እየጨመረ የሚሔድ ህዝብ በሚኖርበት አገር ቀስ በቀስ ለኢንዱስትሪ ልማት የሚያስፈልገው ካፒታል ወይም መጠነ ሰፊ ፋይናንስ እየተፈጠረ ይሐዳል በእርግጥ አርሶ አደሩ ለኢንቨስትመንት መስፋፋት የሚሆንትርፍ ፋይናንስ ከማመንጨቱ በፊት የራሱንፍጆታ ማሟላት መጀመሩ አይቀርም ይህ የፍጆታ ጥያቄ ተሟልቶ መመለስ ከጀመረ በኋላ የሚገኘው ተጨማሪምርት ግንዞሮ ዞሮ ወደካፒታል ክምችት መሸጋገር ይጀምራል ለምሣሴ አንድ አርሶ አደር በዓመት በሔክታር አሥር ኩንታል የሚያመርት ቢሆንና አምስት አባላት ያሉት ቤተሰብ ቢኖረው ለእያንዳንዱ የቤተሰቡ አባል በየቀኑ ግራም ምግብ ለማቅረብ ይትላል ይህ ከሞላ ጐደል በአስቸኳይ የምግብ አርዳታ መልክ ከሚሰጠው ምግብ ጋር ተመጣጣኝ ነወ መጠኑ ዝቅተኛና ከግል ቀለብ የማያልፍ በመሆኑ ይህን በመሰለ ዝቅተኛ ምርታማነት ላይ የሚገኝ አርሶ አደር የሚያስገኘው ሊቆጠብና ወደ ኢንቨስትመንት ሊሸጋገር የሚችል ትርፍ ገንዘብ አይኖርም ይሁንና ገበሬው ምርታማነቱን በአጥፍ ቢያሳድግ ለአያንዳንዱ የቤተሰብ አባል ቢያንስ በቀን አንድ ኪሎ ምግብ የማቅረብ ብቃት ይፈጠራል ይህ ሲሆን የቤተሰቡ አባል ሁሉ በየቀኑ ክሚበላው በላይ የተወሰነ ማትረፍ ይጀምራል ይህ ትርፍ ተሽጦ ገንዘቡ በቁጠባ በተቀመጠ ቁጥር ወደሌላ ተጨማሪ ኢንቨስትመንት የሚሸጋገር ካፒታል ይፈጠራል የአርሶ አደሩ ምርታማነት በሔከታር ከ ኩንታል ተነስቶ ወደ ቢደርስ ደግሞ የተገኘወ የምርት ጭማሪ በቀለብ ሊያልቅ የማይቸል በመሆኑ ተጨማሪው ምርት ተሸጦ ተለውጦ በገንዘብ መልከ የመከማቸት ዕድሱ የሰፋ ይሆናል ይህን የኢትዮጵያ ገበሬዎች በአሁኑ ጊዜ ከደረሱበት በሔከታር የ ኩንታል አማካይ ምርት በመነሳት መመልከትም ይቻላል በሚቀጥሉት አሥር ዓመታት ሁሉንም ገበሬዎች በጣም ትጉህ ገበሬዎች ወደደረሱበት በሔክታር አማካይ የ ኩንታል የማምረት ደረጃ ለማድረስ በቤተሰብ ደረጃ በየዓመቱ የሦስት ኩንታል ጭማሪ ማምጣት ይጠይቃል እስካሁን በተደረገው ጥረት አልፎ አልፎ ከሁለት ኩንታል በላይ አማካይ ዓመታዊ የምርት ጭማሪ ማምጣት የተቻለ በመሆኑ ይህን ወደሦስት ኩንታል ማድረስ የማይቻል አይደለም በመሆኑም ይህን ማሳካት ከተቻለ ሚሊዮን ያህል ኢትዮጵያውያን የገበሬ ቤተሰቦች በየዓመቱ በድምሩ ሚሊዮን ኩንታል እሕል ለገበያ ሊያቀርቡ ይችላሉ አያንዳንዱ ኩንታል በአማካይ አንድ ሺህ ብር ቢያወጣ ከመነሻው ዓመት ጀምሮ አያደገ የሚሔድ ሰፊ የኢንቨስትመንት ካፒታል ይፈጠራል በመጀመሪያው ዓመት ብቻ ቢሊዮን በሚቀጥለው ዓመት ዘጠና ቢሊዮን በሶስተኛው ዓመተ ደግሞ ቢሊዮን ብር ያህል የካፒታል ከምችት ይካሔዳል ማለት ነው ይህ ፅድገተ የግብርና ምርት ዋጋመውደቅ አስኪጀምርና የሰብል ምርት ዕደገት የምርታማነት ዳርቻወ ፀዚርከክ ከክ ላይ እስኪደረስ ሊቀጥል ይትላል በዚያው ልከ ደግሞ ግብርናው ለኢንዱስትሪ ልማት የሚሆነውን ካፒታል በሚፈሰገው ደረጃ ሊያመነጭ ይትላል ይህ ባለፉት አሥር ዓመታት ኢትዮጵያ ለኢንዱስትሪ ልማት በብድር ከሰጠችው ካፒታል በብዙ አጅ የበለጠ ከመሆኑም በላይ በመጀመሪያው ዓመት ብቻ እያንዳንዳቸው በአማካይ እስከ ሚሊዮን ብር በሚደርስ ወጭ ሊገነቡ የሚችሉ አዳዲስ ቀላል ፋብሪካዎችንለመገንባት የሚያስችል አቅምነው በቁጥር ደረጃ ኢትዮጵያ ዘመናዊ ፋብሪካዎች መገንባት ከጀመረችበት ጊዜ አንስቶ አስከደርግ ውድቀት ድረስ የተገነቡትን ፋብሪካዎች ግፋ ቢል በሁለት ዓመት የመገንባት ችሎታን መጐባናጸፍ ማለት ነው ወይምደግሞ በየዓመቱ ሁለት ሦስት የህዳሴ ግድቦችን ፋይናንስ የማድረግ አቅም መጎንባት ማለት ነው ከዚህ በመነሳት ሲታይ በገጠር በአነስተኛው አርሶ አደር ማሳ የተሳካ ልማት ላይ የተመሠረተ ካፒታል የመፍጠር ሂደት ለኢንዱስትሪና ለመሠረተልማት መስፋፋት አማራጭ የሌለው ብቻ ሳይሆን ፈጽሞ የማይታለፍ ቅድመ ሁኔታ ነው በዚህ ላይ በአገሪቱ የሚገነባው ኢንዱስትሪና የአገልግሎት ዘርፉ የላቀ አሴት ፈጣሪ በመሆን ለካፒታል ከምችት የሚያበረከተወ አስተዋጽዖ ሲታከልበት ትከከለኛ አቅጣጫ ይዞ በሚጓዝ አገር የካፒታል ከምችት ከባድ ችግር ሊሆን አይቶልም የሚል ድምዳሜ ላይ ያደርሳል። በኢንዱስትሪ ልማት የመበልጸግ ራዕይ እንዲሳካ ከህዝቡ ከፊሉ በኢንዱስትሪ ዘርፍ ተሠማርቶ በማሸነሪ የታገዘ ከፍተኛ ዋጋ የሚያስገኝ ምርት ወደማምረት መሸጋገር ይኖርበታል ተፈላጊው ብዛት ያለውና ከግብርና በተለየ የሥራ ዲሲፕሊንና ከህሎት የታነጸ የሠራተኛ ጉልበት ህ ባልተፈጠረበት የኢንዱስትሪ ልማት ተሳከቷል ሊባል አይትልም በመሆኑም አብዛኛው ህዝብ ሕይወቱን በግብርና ላይ በሚያስቀጥልበት አገር የኢንዱስትሪ ልማት ሊፋጠን አይችልምና የገጠሩ ህዝብደረጃ በደረጃ በኢንዱስትሪ ዘርፍ ተሰማርቶ ወደሚያመርት ማኅበረሰብ መሸጋገር ይገባዋል ይህም ማኑፋከቸሪንግ እንደእንጉዳይ አንዲፈላ ከማድረግ ሂደት ጐን ለጐንና በተመሳሳይ ወቅት መካሔድ ያለበት ሌላ ሂደት ነው በአርግጥ የገጠሩ ህዝብ በአንዴ ነቅሎ ከተሜ አንደማይሆነው ሁሉ በዛ ያለው የአርሶ አደሩ ከፍልም በአንድ ጀምበር ምሽት ወደፋብሪካ ሠራተኛነት አይሸጋገርም ይህ ለውጥ እንዲመጣ አስቀድመው መሟላት ያለባቸወ በርካታ ቅድመ ሁኔታዎች አሉ እነዚህ ቅድመ ሁኔታዎች ካልተሟሉ በሠሰጠነ የሰው ኃይል ላይ የተመሠረተ ኢንዱስትሪያላይዜሽን አይፈጠርም በብዙ የላቲን አሜሪካ አገሮችና እንደታይላንድና ፊሊፒንስን በመሳሰሉ አገሮች እንደታየው ቅድመ ሁኔታዎቹ በከፊል ብቻ ተሟልተው ሲገኙ ኢንዱስትሪ አልባ ከተሜነት መሥፋፋት ይጀምራል በአንጻሩ የመጀመሪያ ደረጃ የካፒታል ከምችት መፍጠሪያ ሂደቱ በትከከል ከተከናወነ በተለይ ደግሞ ይህ ሂደት ከአገራዊ የቴክኖሎጅ አቅም ግንባታ ጋር ተጐራረሶ አንዲሔድ ከተደረገ ለኢንዱስትሪ ልማት ተፈላጊ የሆነውን ሰፊ የሠለጠነ ሠራተኛ ለማቅረብ ያስችላል ይህ ትከከለኛ ሂደት በጣም አስተማማኝ በሆነ ደረጃ የተከናወነው በሰሜን ምሥራቅ እስያ አገሮች ከተካሔደው የገጠር ልማት ጋር ተያይዞ ነበር በሰሜን ምሥራቅ እስያ ልማታዊ አገሮች ለኢንዱስትሪ ተፈላጊ የሆነውን የሰው ኃይል በተገቢው መጠን የማቅረብ ችሉታ የተፈጠረው በቅድሚያ አርሶ አደሩ ከመሬቱ ሳይፈናቀል ምርታማነቱን በከፍተኛ ደረጃ አንዲያሳድግ በማድረግ ነበር አንደሚታወቀው በገጠር የአርሶ አደሩ ምርታማነት በከፍተኛ ደረጃ ካልጨመረ ለከተሞች የሚቀርበውን ምግብይቅርና የራሱን የአርሶ አደሩን ቀለብ ማሟላት እንኳ አይቻልም በዚህ የተነሳ የአሕል አቅርቦት እጅግ አስተማማኝ ባልሆነባቸው አገሮች ሰዎች ከከተማ ይልቅ በገጠር መኖር ይመርጣሉ በተለይ የራሳቸው ትንሸ መሬት የሚኖራቸው ከሆነ ደግሞ በከተማ አንዳችም የገቢ ምንጭ ሳይኖራቸው በረሀብ ከሚገረፉ በገጠር ባለቻቸው መሬት አንደምንም ቀለባቸውን አያሟሉ መኖር ይመርጣሱዕ ስለዚህም ዝቅተኛ ምርታማነት ባለባቸው ሕብረተሰቦች ሁሉ ቢሳካም ባይሳካም የበሬ ግንባር የምታህል መሬት ይዞ የምግብ ዋስትናን ለማረጋገጥ መሞከር ተመራጭ ሊሆን ይትላል በዚህም ምከንያት ከገጠር ወደ ከተማ የሚኖር ፍልሰት ለዘመናት እንደተገደበ ሊቆይ ይቸላል በዚህ ላይ በገጠር አርሻ ሥራ ላይ የተሰማራው ሰው ምርታማነት ዝቅተኛ መሆኑ ታክሎበት ለኢንዱስትሪ ልማት ተፈላጊ የሆነው የሰው ኃይል ገጠርን ላይለቅ ይችላል በተሻለ የግብርና የምርታማነት ብቃት ከርበርሃ በአንድ ሰው ሊመረት የሚችለውን ምርት በዝቅተኛ የምርታማነት ብቃት ምከንያት አምስት የቤተሰብ አባላት ካልተረባረቡበት በስተቀር የማይመረት ከሆነ ሌላው ቀርቶ ቤተሰብም ልጆቹ ወደከተሞች አንዳይፈልሱ መከልከሉ አይቀሬ ነወ በገጠር ምርታማነት አየጨመረ ሲሔድ ግን አነዚህ ሁለት ችግሮች መቃለል ይጀምራሉ ከሁሉ በፊት የአርሶ አደሩ የማምረት አቅም በተሻሻሰ ቁጥር ብዙ ሰዎች ያከናውኑት የነበረው ሥራ በጥቂት ሰዎች መከናወን ይጀምራል ስለዚህም በገጠር ትርፍና አላስፈላጊ ጉልበት ይፈጠራል ይህን ጉልበት በገጠር ማቆየት ሥራ እንዲፈታ ከማድረግና ከማባከን ውጪ ሌላ ጥቅም የማይገኝበት ይሆናል በመሆኑም ይህ ትርፍ ጉልበት ተወደደም ተጠላ ገጠርንና ግብርናን ለቆ ወደኢንዱስትሪ አገልግሎትና ከተሞች መሔድ ይፈልጋል ከመፈለግም አልፎ መንቀሳቀስ ይጀምራል በከተሞች ይህን የሰው ኃይል ለመሸከም የሚችል ኢንዱስትሪያዊ መስከ ተስፋፍቶ ከቀየ ይህን ሰብዓዊ አቅም በአጭር ጊዜ ተቀብሎ ወደ ልማት ሥራእንዲገባያደርገዋልወይም ደግሞ ሰፊ ጉልበት መገኘቱን የተመሰክተ ኢንተርፕረነር ሁሉ ማኑፋከቸሪንግን በማስፋፋትያሰብዙችግር ከሞላ ጐደል ሙሉ በሙሉ ሲጠቀምበትይትላል በገጠር ምርታማነት ከመጨመሩ ጋር ተያይዞ ሰፊ የሰው ኃይል ወደ ከተሞች በሚፈልስበት ጊዜ የኑሮ ውድነት ከባድ ፈተና ሊሆን ቢችልም በምርታማነት ጭማሪ ምከንያት ከሚፈጠረው የእሕል አቅርቦት ጋር ተያይዞ በትንሽ ወጪ ለመኖር የሚቻልበት ዕድል እየሰፋ መሔዱ ግን አይቀርም በተሳካው የገጠር ልማት የተነሳ በገጠር ብቻ ሳይሆን በከተሞችም የምግብ አቅርቦት በዓይነትና በመጠን ከፍተኛ መሻሻል ይታይበታል ይህ ሲሆን ከተሞች የሚያስፈሩ መሆናቸው ቀርቶ የገጠር ሰዎችን የሚያማልሉ መሆን ይጀምራሉ በገጠር ትርፍ የመሆን ፅድላቸው እየጨመረ የሚሔዱት መሬት አልባ ወጣቶች ገጠሩን እየለቀቁ በገፍ ወደከተሞች ያመራሱ ባለሀብቱ አነዚህን ወጣቶች በተነጻጻሪ የተሻለ ክፍያ ለማሠራት በሚተልበት የምግብ አሕል አቅርቦት በመታገዝ ፋብሪካዎችን ለማስፋፋት ይችላል ከዚህ በመነሳት ሲታይ በአነስተኛው አርሶ አደር ማሳ የተሳካ የምርታማነት ጭማሪ ማምጣት ከተፓሰ በአጠቃላይ ለተፋጠነ ኢንዱስትሪ በተሰይ ለገጠር ኢንዱስትሪ ልማትእውን መሆን ሁለቱ ወሳን ቀድመ ሁኔታዖተ ይሟላሱ ለማኑፋክትሪጎግ መበፋፋተ ተፈላጊውና መነሻሊሆንየሚችለው የፋይናንስ አቅም ይፈጠራልከዚህ ጐን ለጐን በፋብሪካዎች ተቀጥሮ መሥራት የሚችል መጠኑሰፊ የሰው ኃይል ወደ ከተሞች ይጐርፋል በዚህም የመጀመሪያ ደረጃ የካፒታል ከምችት ወሳኝ ቅድመ ሁኔታዎች ይሟላሉ ለኢንዱስትሪ ልማት ቁልፍ ተፈላጊነት ያላቸው ካፒታልና ብዛት ያለው ሠራተኛ የሰው ኃይል በብዛት መቅረብ ይጀምራል በእነዚህ በመጠቀም የቴከኖሎጂ አቅም ግንባታ ተግባሩን በሥኬት ለመፈጸም የቆረጠ መንግሥት ሲኖር ደግሞ ኢንዱስትሪያላይዜሽን ራዕይ ብቻ ሳይሆን በተጨባጭ የሚዳሰስ እውነታ ይሆናል ኢትዮጵያ ከድኅነት ወደ ብልጽግና በምታልመው ሽግግር ከመጀመሪያ ደረጃ የካፒታል ከምችት ውጭ ሌላ አቋራጭ መንገድም ሆነ ዕድል አልነበራትም ዛሬም የላትም ይህም ለኢንዱስትሪ ልማት ተፈላጊ የሆነውን የኢንቨስትመንት ካፒታልና የሰለጠነ የሰው ኃይል በሥፋት በማቅረብ ብቻሊሳካ የሚችል ነው ሁለቱም ደግሞ የአነስተኛውንአርሶ አደር ማሳ ምርታማነት በከፍተኛ ደረጃ በማሳደግ ብቻ የሚሟሉ ናቸው አገራችን ለኢንዱስትሪ ልማት የሚያስፈልጋትን ካፒታል በብድርና በእርዳታ ልታሰባስበው አትቸልም ነበር አእንደእንግሊዞች ቅኝ ግዛቶችን በመያዝና በመመዝበር ወይም ባልተመጣጠነ የውጭ ንግድ ልታሟላውም ትችላለች ተብሎም አይታሰብም የነበራትና ያላት አንድና ብቸኛ መንገድ የአነስተኛውን አርሶ አደር ማሳ ማልማት ነበር መለስ የኢትዮጵያን ፅድገት ለማስጀመርና በአስተማማኝ ደረጃ ለማስቀጠል በአነስተኛው አርሶ አደር ልማታዊ አቅም የሚተማመን ግብርና መር የኢንዱስትሪ ልማት አቅጣጫን አንድንከተል ያመላከተው ከዚህ በመነሳት ነበር ይህን በመገንዘብ ከሽግግሩ ወቅት የኢኮኖሚ ፖሊሲ ጀምሮ በአንደኛውና በሁለተኛው የልማት መርሕ ግብሮቸየአነስተኛውን አርሶ አደር ማሳ ለማልማት ተሞከሯል ባለፉት አሥራ አምስት ዓመታትደግሞ አዲሱንየገጠርና ግብርና ልማትፖሊሲ ተግባራዊ በማድረግለተፋጠነ የኢንዱስትሪ ልማት ተፈላጊ የሆነውን የመጀመሪያ ደረጃ የካፒታል ከምችት ለማሳካት ጥረት ተደርጓል ኢትዮጵያ ደረጃ በደረጃ በዚህ አኳኋን አየተጓዘች አሁን ኢንዱስትሪያላይዜሽንን አውን ማድረግ እንድትጀምር በሚያስችላት አስተማማኝ ደረጃ ላይ ትገኛለችቸ ኢትዮጵያ ከዚህ ቀደም የኢንዱስትሪ ልማትን እንደ ነገሩ ለማስፋፋት ያደረገቸው ሙከራ ሁሉ የመጀመሪያደረጃ የካፒታል ከምችት የመፍጠር ብቃትን ባላረጋገጠችበት ወቅት የተካሔደ ጥረት ነው በመሆኑም አዚህም እዚያም የተንጠባጠቡ ፋብሪካዎች ከመትከል አልፎ አገሪቱን ኢንዱስትሪ በኢንዱስትሪ የማድረግ ችሎታ አልተፈጠረም ነበር በአሁኑ ወቅትከመጀመሪያደረጃ ካፒታል ከምችት አንጻር ፋብሪካዎችን በከፍተኛ መጠን ለማስፋፋት የምትችልበት የብቃት ደረጃ ላይ መድረስ ጀምራለች የሰብል አሕልን ብቻ መነሻ በማድረግ ይህን ማረጋገጥ ይቻላል። የመሠረተ ልማት መስፋፋት እንደመልካም ዕድል ኢትዮጵያ ለኢንዱስትሪያላይዜሽን እጅግ አመቺ ሁኔታ ከፈጠረችባቸው መስኮች ሌላው መሠረተልማት ነው ከገበያ ጉድለት ንድፈሀሳብ በመነሳትና ይህን በተመረጠ የመንግሥት ጣልቃ ገብነት ለመፍታት በተካሔደው አገራዊ ትግል የመሠረተልማት ግንባታ ከነውሱንነቱም ሆኖ ከአንድ ምፅራፍ ወደ ሌላ እየተሸጋገረ ቀጥሏል ግንባታው ዘርፈ ብዙና ከትንሽ እስከሜጋ ፕሮጀከቶች የደረሰ ነው የቴሌኮሙኒኬሽን አገልግሎት በእጅጉ ተስፋፍቷል የኤሌትሪክ ኃይል የማመንጨትና የማከፋፈል ሥራ ተጠናከሮ ቀጥሏል የመንገድ ሥራ ከሁለንተናዊ የገጠር መንገድ ተደራሽነት ጀምሮ የባቡር መንገድ ወደ መገንባት ተሸጋግሯል የውሃ ግድቦችና የመስኖ አውታሮች ግንባታ በመጠንና በዓይነት ጨምሯል የመጠጥ ውሃ አቅርቦት ተስፋፍቷል የጥራትና የማኔጅመንት ችግር የልማቱ የማይነጠል አካል ሆኖ መቆየቱ አንደተጠበቀ ሆኖ አገልግሎቶቹ ከመስፋፋት የተገቱበት ሁኔታ አልነበረም የጥራትና የማኔጅመንት ችግሩ እየተቃለለ እንዲሔድ ማድረግ የሚገባ መሆኑ ሳይሳት ኢትዮጵያ በእርግጥም በአፍሪካ ከብዙ መሰል አገሮች እጅግ በላቀ የመሠረተልማት ግንባታ ላይ ተጠምዳለችቾኹ ግንባታው በተግባራዊ ጠቀሜታው ብቻ ሳይሆን ርፅዮተ ዓለማዊ ሚባል ቁርጠኝነት ላይ ተመሥርቶእየቀጠሰ ነው ስለኢትዮጵያ የመሠረተልማት ማስፋፋት ዘመቻ ብዙ ሊጻፍለት የሚቸልና የሚገባው ቢሆንም በዚህ ከፍል ለኢንዱስትሪያላይዜሽን ባለው ትርጉም በመወሰን በመስኩ የተፈጠረውን የተከማቸ አቅም ከርጸ እ ፋይዳ መመልከት ተመራጭ ይሆናል መሠረተልማት ተሟልቶ መገኘት አለመገኘቱ በሠለጠኑና ባልሠለጠኑ አገሮች መካከል የሚታየው ልዩነት አንድ መሠረታዊ መገለጫ ነው ይህም በአጠቃላይ በሥልጣኔ ደረጃ ብቻ ሳይሆን በኢንዱስትሪ በመልማት መሰክ ያለውን ልዩነት ያስከተለ ነው በእኛና በበለጸጉት አገሮች መካከል ያለው አንድ መሠረታዊ ልዩነት ይህ ከሆነ ዘንዳ ኢትዮጵያ ይህን ችግር መቅረፍ መጀመሯ ሰኢንዱስትሪ ልማት እጅግ የተመቸ ሁኔታ ላይ እንድትገኝ የሚያደርጋት ነው የኤሌትሪከ ኃይል በተመጣጣኝ ዋጋና በሰፊው ሰማቅረብ የሚቻልበት ዕድል መስፋቱ ማኑፋክቸሪንግ አንዲስፋፋ ምቹ ሁኔታ ይፈጥራል የተመረተው ኤሴክትሪክ ሳይቆራረጥ ወደተጠቃሚው አንዲደርስ ማድረግ አዳዲስ ኢንዱስትሪ እንዲስፋፋ ለማድረግ ብቻ ሳይሆን ቀደም ብሎ የተስፋፋውም ያለማቋረጥና በተሻለ ኤፊሸንሲ እንዲያመርት ያስችላል የኤሌትክሪክ አገልግሎት በገጠር ኤሴክትሪከፊኬሽን አማካይነት ወደ ሁሱም የአገሪቱ አካባቢዎች ሲዳረስ በኢንዱስትሪ ልማት ላይ የተመሠረቱ ትንንሸ የገጠር ከተሞች በብዛት እየተፈጠሩና አየተበራከቱ ይሔዳሉ ስለሆነም ህዝቡን ያስመረረውን የመቆራረጥ ችግር ቀርፎ የተጀማመሩ ፕሮጀክቶችን ዳር ማድረስ ብቻ በኢትዮጵያ ለኢንዱስትሪ ልማት አጅግ የተመቸ ሁኔታ ይፈጥራል ከገበያ አከራሪዎች ምከር በማፈንገጥ በራሱ ልማታዊ ቅኝት እየተመራ የኢነርጂ ልማት ያስፋፋው መንግሥት ወደ ኢንዱስትሪ መር ኢኮኖሚ ለመሻገር የሚያስቸለውን ይህን ምቹ ሁኔታ ፈጥሯል አገሪቱ በሚቀጥሉት ሁለትና ሦስት ዓመታት አሥር ሺህ ሜጋ ዋት የኤሌክትሪክ ኃይል የማመንጨት ብቃት ላይ ከደረሰች በርግጥም በመስኩ ትርጉም ያለው የተከማቸ አቅም ይኖራታል በዚህ ዕድል በአግባቡ የሚጠቀምበት ሕብረተሰብ ከተገኘ በእርግጥም የኢትዮጵያየኢንዱስትሪ ልማት ዘመንሩቅሊሆንአይችልም ለኢንዱስትሪ ልማት ከፍተኛ ተፈላጊነት ያለው የመንገድ መሠረተልማትም በተከማቸ ደረጃመገኘትጀምሯል ከገጠር ጀምሮ በመስፋፋት ላይ ያሰው መንገድ በኢትዮጵያ ተወዳዳሪ የሆነ ኢንዱስትሪያዊ ምርት ለማምረት በጣም አመቺ ቅድመ ሁኔታ ነው ቀበሌን ከቀበሌና በወረዳ ማዕከላተ በኩል ከአውራ ጐዳናዎት ጋር የሚያገናኙት መንገዶተ ክሁሱ በፊት ለአርሶ አደሩ የምርት ግብዓቶችን በፍጥነትና በተመጣጣኝ የትራንስፖርት ዋጋ ለማቅረብ ዕድል የሚሰጡ ሆነዋል በተጨማሪም አርሶ አደሩ ያስገኘውን የምርት ጭማሪ ወደ ኢንዱስትሪና ሌሎችገበያዎችበፍጥነትና አሁንም በተነጻጻሪ ዝቅተኛ የትራንስፖርት ወጪ ለማጓጓዝይችላል የአገሪቱ ኢንዱስትሪ በዚህ በመታገዝ የሚያመርታቸውን ምርቶች እንደገና ወደ አገር ውስጥና የውጭ ገበያዎች ለማጓጓዝ ከፍተኛ አጋዥነት ያላቸው አውራ ጐዳናዎች መገንባታቸው ኢትዮጵያ በኢንዱስትሪ ለተሰማሩ ሁሉ ትራንስፖርት ማነቆ እንዳይሆን ማድረግ እንደጀመረች ያሳያል አሁን አሁን ደግሞ ሰፊ መጠን የሚኖረውን የማኑፋከቸሪንግ የማዕድንና የግብርና ምርት በባቡር ለማጓጓዝ የሚያስችል አቅም መገንባት መጀመሯ በአርግጥም የኢትዮጵያ ኢንዱስትሪ ልማት ዘመን መበሰሩን የሚያሳይ የመሠረተልማት መስፋፋት ነው ከቴከኖሎጂ ሽግግር አኳያ ቁልፍ ሚና የሚጫወተው የቴሌኮሙኒኬሽን መሠረተ ልማት መስፋፋትም በአገሪቱ የኢንዱስትሪ ልማት በሰፊው እንዲጀመር ቅድመ ሁኔታው እየተሟላ እንደሆነ የሚያሳይ ነው ልከ አንደ ኤሊከትሪክ ሁሉ በዚህም ረገድ የሚታየውን መቆራረጥ በማስወገድና አገልግሎቱን ይበልጥ በማስፋት ቴሌኮም ለሁሉም ዘርፎች በተለይ ደግሞ ለኢትዮጵያ የኢንዱስትሪ ልማት መፋጠን ልዩ አስተዋጽኦ አንዲያበረክት ማድረግ ይቻላል በአገሪቱ የተዘረጋውን የፋይበር ኦፕቲከስ አውታር በመጠቀም በዓለም ዙሪያ ያሉ በሚስጥርነት የማይጠበቁ ቴክኖሎጂዎችን ሁሉ መቅሰም የቀለለ ሥራ ሆኗል በኢንተርኔት ውስጥ የሚገኙ አውቀቅቶችን መልካም የአሰራር ልምዶችንና ላቅ ያሉ ቴክኖሎጂዎችን በቀላሉ በማግኘትና በመኮረጅ በተለይ ወደመካከለኛ ገቢ ሕብረተሰብ ለመሸጋገር እጅግ የተሻለ ሁኔታ ተፈጥሯል ትምሕርትንና የጤና አገልግሎትን ብቻ ሳይሆን መልካም አስተዳደርን በኤሌከትሮኒከስ መገናኛ አውታሮች ታግዞ በማስፋፋት በሁሉም መስከ ወደ ፊት ለመገስገስ የሚችል ሕብረተሰብ በቀላሉ መፍጠር የሚቻልበት ደረጃ ላይ ተደርሷል በዚህ ላይ እገሪቁ በሰባ ሠላሳ የተምሕርት ፖሊሲዋ በመታገዝ ማምረት የጀመረቻቸውን ቴከኖሎጂስቶች ኢንጂነሮችናሳይንቲስቶች በአጠቃላይም ፕሮፌሽናሎቿን በአግባቡ መያዝና መጠቀም ከኪቻለች በአርግጥም ኢትዮጵያ ከአንግዲህ የምትገባበትን የኢንዱስትሪ ልማት ዘመን በአስተማማኝ መነሻ ልትጀምረው የምትችልበት ሁኔታ በእጄ ገብቷል የተማረና ጤንነቱ የተጠበቀ ሕብረተሰብ ሌላው የተከማቸ አቅም ኢትዮጵያ ባለፉት ሁለት አሥርት ዓመታት የፈጠረችው አቅም ጐልቶ የሚታይበት ሌላውመስከ የተማረና ጤንነቱ የተጠበቀ ሕብረተሰብ መፍጠር ከመጀመሯጋርየተያያዘነው በዚህ ረገድ የተገኘው ውጤት ከእንግዲህ የምትገባበትን የሰውጥ መድረከ አስተማማኝ ለማድረግ ከፍተኛ አቅም ሆኖ የሚያገለግል ነው የአጎደና ደረዳ ተምሐርፕ አበበ ዘ ያገኘ ዘቱፎ ሰማዳረስ መቻሷና በዚህም በየዓመቱ ከአንድ ሚሲዮን የሚበልጡ ተማሪዎች ትምሕርታቸውን ጨርሰው መውጣታቸው በቀላሉ የሚሠለጥንና የሠለጠነ የሰው ኃይል ለማቅረብ እንድትችል ያደርጋታል ይህን የመሰለው በመሠረታዊ ትምሕርት የታጠቀ ዜጋ በብዛት ሲፈጠር የኢንዱስትሪ ልማትን በአስተማማኝ የሰው ኃይል ለማስቀጠል የተሻለ ሁኔታ ይፈጠራል ከዚህ አልፎ የሁለተኛ ደረጃና የመለስተኛ ኮሌጆች ትምሕርታቸውን የሚያጠናቅቁ በመቶ ሺዎች የሚቆጠሩ ወጣቶች ወደሥራ ገበታ በሚቀላቀሱ ጊዜ ለውጡን ይበልጥ አስተማማኝ ያደርጉታል መንግሥት ከዚህ ግንዛቤ በመነሳት የጀመራቸው የቴክኒክ መያና የፖሊቴከኒከ ሥልጠና ፕሮግራሞች ጥራታቸው ተጠብቆ ሊጠናከሩ ከቻሉ የኢንዱስትሪ ልማትን በቀላሉ ወደአዲስ ምዕራፍ ለማሸጋገር የሚያስችል የሰው ኃይል ለማቅረብ ይቻላልከዚህ በተጨማሪ ደግሞ በአገሪቱ ውሰጥ በመስፋፋት ላይ ባሉት ዩኒቨርሲቲዎች አየተመረቁ የሚወጡት በመቶ ሺዎች የሚቆጠሩ ምሑራን ሲታከሉበት በእርግጥም ኢትዮጵያ የተማረ ኃይል በተከማቸ ደረጃ የሚገኝባትና በአጭር ጊዜ ውስጥ የላቀ ፍትሃዊ ልማት የሚረጋገጥባት አገር እንድትሆን ያስቶላል በትምሕርትና ሥልጠና መስክ አየተፈጠረ ያለው የተከማቸ አቅም በአንድ በኩል ጥራትን በማረጋገጥ ላይ የተመሠረተእንዲሆን በማድረግ በሌላ በኩል ደግሞ ለፕሮፌሸናሲዝም መዳበርናይሀንኑ በጥቅም ላይ ለማዋል አመቺ ሁኔታ በመፍጠር እንዲጠናከር ማድረግ ከተቻለ አገሪቱበትምሕርትና ሥልጠና ላይ ያካሔደችው ኢንቨስትመንት በቅርብ ርቀት ዋጋውን መመለስ ይጀምራል ይህ አንዲሆን ግን የትምሕርት ጥራትን ለማስጠበቅ የተጀመሩ አንቅስቃሴዎች ተጠናከረውመቀጠል አለባቸው የትምሕርት ተቋማት ብቃት ባላቸው አመራሮችእንዲተዳደሩ መደረግአለበትበብዙ የከፍተኛትምሕርት ተቋማት የሚታየው የአመራር ድከመትሊቀረፍና የምደባ ሥርዓቱ ፖለቲካዊ መሆኑ ቀርቶ በፕሮፌሽናሊዝም ላይ የተመሠረተ አንዲሆን መደረግ ይገባዋል የፖለቲካዊ ምደባው በአድርባይነትና የጥቅም ትሥሥር ላይ የተመሠረተ በሆነበት ከሁለቱም ሳይሆን መቅረት የማያጠያይቅ ነው ፕሮፌሽናሊዝምን መሠረት ያደረገ ምደባ ግን ቢያንስ የትምሕርት ተቋማቱ ተፈላጊውን ፕሮፌሽናል ለማምረት የተሻለ ዕድል እንዲኖራቸው ማድረጉ አይቀርምስለሆነም አስካሁን የተፈጠረውን የተከማቸ አቅም በአግባቡ ለመጠቀምና ወደፊት የሚፈጠረውን አቅምደግሞ በላቀ ውጤታማነት ለማንቀሳቀስ ለትምሕርትና ሥልጠና ጥራትና ለፕሮፌሽናሊዝም የላቀ ትኩረት መስጠት ይገባል በመከላከል ፖሊሲው አማካይነት የሕብረተሰቡ ጤንነተ ከመቸውም ጊዜ የተሻለ እየሆነ መሔዱ በራሱ ከፍተኛ ሰብዓዊ ጥቅም መሆኑ አንደተጠበቀ አዚያው ሳለም ለልማት በጣም የተመቸ ዕድል ነው በተላላፊና ሌሎች በሸታዎች ምከንያት የአልጋ ቁራኛ የሚሆኑ ዜጐተ በሚበዙበት አገር የሚኖረው የጉልበት ብከነት ብዙ መልካም ዕድል አንዲያመልጥ ከማድረጉ በተጨማሪ ሰዎችን ለመፈወስ በሚወጣው ወጭ ብዛት አገር መራቆቱ አይቀርም በአንጻሩ የዜጐች ጤንነት የተጠበቀሲሆን በበሽታ በመማቀቅየሚባከን የልማት ጊዜ አይኖርም ዜጐችን ለመፈወስ የሚወጣው ወጭም በእጅጉ ቀንሶ ለልማትና የሀዝብ ተጠቃሚነት ይውላል በዚህም በድኅነት በተለይ ደግሞ በበሽታና ድንቁርና መንሰራፋት ምከንያት የሚከፈለው ውድ ዋጋተወግዶ ወደብልጽግና ለመረማመድ ከፍተኛ ብዜታዊ ተፅዕኖ የሚያሳርፍ አዎንታዊ የተከማቸአቅምይፈጠራል በኢትዮጵያ ባለፉት ሁለት አሥርት ዓመታት በጤናና ትምሕርት መስኮች የተፈጠረው የተከማቸ አቅም ይህን ያህል ግዙፍ ብዜታዊ ተፅዕኖ የሚያሳርፍ ነው በመሆኑም በማኅበራዊ ልማት መስክ የተፈጠረውን ይህን የተከማቸ አቅም በሌሎች መስኮች ከተፈጠረው አቅም ጋር በማዋሐድ ለላቀትራንስፎርሜሽንና ለውጥ መጠቀምተገቢ ይሆናል በዚህም ላይ የተከማቸውን አቅም የሚያመከኑ ዝንባሌዎችን ያለማቋረጥ እየመከቱ መጓዝ በመልካም ፅድሉ አሟልቶ ለመጠቀም አማራጭ የሌለው ይሆናል ንቁና ሞጋች መሆን የጀመረ ህዝብ እንደወሳኙ መልካም ዕድል ልከ በኢኮኖሚያዊና ማኅበራዊ እንዲሁም በመሠረተ ልማት መስኮች የተከማቸ አቅም መፍጠር ለተደማሪ ለውጥ ቁልፍ ተፈላጊነት አንዳለው ሁሉ አንድ አገር በፖለቲካዊ መስከም ወደፊት ለመራመድ የምትበቃው ለዴሞከራሲያዊ ለውጥ የሚሆን የተከማቸ አቅም ስትፈጥር ነው መላውን ሕብረተሰብ በአንድ ልማታዊና ዴሞከራሲያዊ ቦይ ውስጥ እንዲፈስ የማድረግ ብቃትያለው የጋራ አስተሳሰብ ካልተፈጠረ በስተቀር ሕብረተሰብ በየራሱ አቅጣጫ ተበታትኖ መኳተኑ አይቀርም በዚያው ልከ ደግሞ ውጤቱም ዝቅተኛ ይሆናል ስለሆነም ሕብረተሰብ ወደላቀ የዕድገት ደረጃ ይሸጋገር ዘንድ በመሠረታዊ ጉዳዮች ዙሪያ ብሔራዊ መግባባት መፍጠር ወሳኝ ቅድመ ሁኔታ ነው ብሔራዊ መግባባቱ የሚፈጠርባቸው ጉዳዮች አንደ ወቅቱና እንደ መድረኩ ሁኔታ ሊለያዩ ይችላሉ ይህም ሆኖ ሕብረተሰብ በመሠረታዊና አንገብጋቢ ጉዳዮች ዙሪያ የጋራ መግባባት አየፈጠረ መጓዙ ቀጣይነት ላለው ለውጥ ቅድመ ሁኔታ ነው ብሔራዊ መግባበቱ ከሁሱ በፊት በሥርዓቱ ችግሮች ዙሪያ በግልጽ በመወያየት የሚጀምርና ለእነዚህ በሚበጀው ትከከለኛ መፍትሔ ላይ መግባባትን ጭምር የሚያጠቃልል መሆን አለበት። ከሁሉ በፊት ከመንታ መንገድ ወጥቶ በትክክለኛው አቅጣጫ መጓዝና አገራችንና ህዝባችንን ለሌላ አዳዲሰ ድሎች ማብቃት አንደሚቻል መግባባት የመፍትሔው መነሻ ሊሆን ይገባዋልይህን በመሰለው ሁኔታ ላይ የሚገኝ ሕብረተሰብ በግራ መጋባት ውስጥ ላለመግባት ተጠንቅቆ ሁኔታው ሲያጋጥም የሚቸልና የሚታለፍም ጭምር እንደሆነ በማስተዋልና በመግባባት መራመድ ይገባዋል በመሪዎችና በሕብረተሰብ ደረጃ መያዝ ካለበት ከዚህ አዎንታዊ አስተሳሰብ በተጨማሪ ቀጣዩ ጉዳይ በኢትዮጵያና በህዝቦቿ ላይ በደል ለማድረስ የሚራወጡና የአገራችንን ተስፋና መልካም ዕድል ሲነጥቁ የተሰለፉ የጥፋት ኃይሎችን ማስቆም ሲሆን ይገባዋል እነዚህ በሁሉም ከክልሎች የሚገኙ በሕገወጥ መንገድና በዝርፍያ መከበር የጀመሩ ኃይሎች ናቸው የመንግሥትና የአገርን ጸጋ በሕገወጥ መንገድ ለማግበስበስ የተሰለፉትንእነዚህን ኃይሎች ከማስቆምና እንዲሸማቀቁ ከማድረግ ውጭ ኢትዮጵያና ህዝቦቿ ተስፋቸውንሊጠብቁና ሊሲያለመልሙ አይችሉምስለዚህ በየከልሱ የሚገኙ የዝርፊያ ኃይሎችን ማስቆም ሕጋዊ ወደሆነው አቅጣጫ ገብተው ደረጃውን በጠበቀ ጥረትና ሂደት ሠርተው ብቻ ወደሚከብሩበት አቅጣጫ መመለስ ያስፈልጋል ይህን የብሔር ወይም የሃይማኖት ዘውግ በለየ ፍቅርና ጥላቻ በመመልከት ሳይሆን በየትኛውም ከልል የሚገኝ አልጠግብ ባይ ህዝብና አገርን የሚጐዳ ኃይል እንደሆነ ተወሰዶ በሚመከተበተ አኳኋን መፈጸም ያስዷልጋል ከዚህ ውጭ አንደም በብሔር አለያም በሃይማኖት ሽፋን በሚካሔዱ መጠቃቃቶች የጋራ ጥፋትን በማጥቃትና በመከላከል የአገርና የህዝብን ጥቅም ማስፋት ያስፈልጋል በዚህ ሂደት የውጭ ኃይሎች ከኢትዮጵያ ላይ እጃቸውን እንዲያነሱ ማድረግ ልዩ ተኩረት ሲሰጠው ይገባል ኢትዮጵያ የህዝቦቿ ብቻ ነች የውጭ ኃይሎች አይደለችም ለዘመናት በተከፈለው መስዋዕትነት የራሷ ህዝቦች ሆና እንደኖረችው ዛሬም የህዝቦቿ ሉዓላዊ ይዞታና ጉዳይ ሆና ብቻመቀጠል አለባት ይህም ሆኖ የምንገኘው ከድኅነት በፍጥነት መላቆቀ የጀመረች ሰፊ ገበያ በመሆን ላይ ያለችና ይህችን አገር ተቆጣጥሮ እንደጥገት ሊያልባት ለሚፈልግ የውጭ ኃይል ሁሉ ከፍተኛ ጉጉት መቀስቀስ በጀመረተችበት ወቅት ነው ይህ ብቻ ቀላል ላማይባል የውጭ ተፅዕኖና ጣልቃ ገብነት እንደሚያጋልጠን በመገንዘብ አገራችን የህዝቦቿ ብቻ ሆና መቀጠሷን ማረጋገጥ ይገባናል መምጫው በማይታወቀው ሶሻል ሚዲያ ዘመን ላይ የመገኘታችንን እውነታ መነሻ በማድረግ በዚህ ረገድ ከፍተኛ ጥንቃቄ ማድረግ አገራተንን ከባዕድ ኃይሎች መጫወቻነት እንደሚታደግ መገንዘብ ያሻል በዚያው ልከ ደግሞ በተለመደው የአርበኝነት መንፈስ ከየትም ይሃዖጣ ከየት የህዝባችንን ሉዓላዊነት የሚገፍ ነገር አንዳይጫነን ማድረግ ይገባናል ይህ ሊሆን የሚተለው ግን ከምንም ነገር በላይ ዴሞክራሲያችን ሲሰፋ ነው የኢትዮጵያ ዴሞከራሲ የራሱ ባሕርይ ይዞ የተጀመረና እዚህ ድረስም ያመጣን ፍቱን የለውጥ መሣሪያ ነጦ ይህምሆኖ ከገባንበት ያልታሠሠ ቀጠና ጋር ተያይዞ በእጃችን ያለው ዴሞከራሲ በቂአንዳልሆነተረጋግጧልስለዚህም ዴሞክራሲያችን ይበልጥ መስፋትና መዳበርይገባዋል አገራትንይበልጥ ነጻና ሰፊ ዴሞክራሲ ጥቅም ላይ የሚወውልባት አገር ልትሆንይገባታል ይህም በሕመንግሥቱየተደነነጉና ዋስትና የተሰጣቸውን ዴሞከራሲያዊ መብቶች በመጠበቅና በስፋት በመጠቀም ሲገለጽ ይገባዋል በተጨማሪም ከገባንበት አዲስ መድረከ የሚፈልቁ አዳዲስ ዴሞክራሲያዊ መሣሪያዎችን በመጠቀም ሂደቱን ማስፋትና ማጐልበት ይገባል ህዝብና ልዩ ልዩ የሕብረተሰብ ክፍሉች በአገራቸው ጉዳይ ላይ በባለቤትነት የሚሳተፉበትንፅድል የሚያጠቡ ዝንባሌዎችና ሕጐችን አሠራሮችና ባሕሉችን በፍጥነት ማስተካከል ይገባል የመቻቻል ባሕልን የሚያዳብሩ በልዩነቶች ሕጋዊና ሰላማዊ ትግል እያካሔዱ በሚያስማሙ ነጥቦች ደግሞ የጋራ አገር ግንባታን በማጠናከር ኢትዮጵያን ወደማይቀረው ዴሞክራሲያዊ የዳበረ የገበያ ሥርዓት ማሸጋገር አማራጭ የሌለው ይሆናል ዴሞክራሰን የማስፋት ጉዳይ ሲታሰብ ከምንም ነገር በላይ ለህዝቡ ሰፊ ምሕዳር መፍጠር ማለት መሆኑ እንደተጠበቀ ሆኖ ለሀሉም ሕጋዊና ሰላማዊ የፖለቲካ ፓርቲዎች ቭ ተመሳሳይ ሰፊ ምህዳር ማረጋገጥን የግድ ይላል የመድብለ ፓርቲ ሥርዓታችን ባዚህ ረገድ ያለበትን ውሱንነት መነሻ በማድረግ ይህን ችግር በአጭር ጊዜ ለመቅረፍ መንቀሳቀስ ያስፈልጋል በዚህም ላይ ልበሰፊና አስተዋይ በመቻቻልና ድርድር ልዩነትና አንድነትን አያሰመሩ የህዝብ ብይንን ተቀብሎ በመራመድ ማዕቀፍ የሚያስብና የሚሠራ ሕብረተሰብ ሆነን መገኘት ይኖርብናል አሁን ያሱት የፖለቲካ ፓርቲዎች አንጻራዊ ጥንካሬና ድከመት ምንም ይሁን ምን በመቻቻልና በተሳትፎ የጋራ አገር እየገነቡ ወደ ተተኪ ፓርቲ የመድበለ ፓርቲ ሥርዓት ሽግግር የምናደርግበትን ሁኔታ ማመቻቸት ይገባል ይህ መፍትሔ የራሱን ጊዜ የሚጠይቅ እንደሆነ በማስተዋል ከማንኛውም ያልተገባ ጥድፊያና አጉል ተፅዕኖ በራቀ ሁኔታ ዴሞክራሲያችንን የማስፋትና በፓርቲዎች መካከል የጋራ ጥንካሬን የሚፈጥር ሂደት እንዲጐለብት ማድረግ ያሻል ከዚሁ በማይነጠል መልኩ ፕሬስ በአገር ጉዳይ ላይ ሰፊ የሀሳብ ልውውጥ የሚካሔድበት ነጻና ዴሞክራሲያዊመድረክ ሆኖእንዲያብብ ጥረትመደረግአለበት እዚህም ላይ መቻቻል ከጭፍንፍቅርና ጥላቻ የራቀ አቀራረብ መዳበር ይገባዋል።

• N.B. This Summary is Very Experimental!! based on the following scripts from:
  • https://github.com/millzon/textSummarizer-am
  • https://github.com/icoxfog417/awesome-text-summarization#motivation